Orçoki Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Ölçek, Ardahan |
| Koordinatlar | 41°08′03″K 42°52′05″D / 41.13417°K 42.86806°D |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Tek nefli kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş, dolgu duvar, kireç harcı |
Orçoki Kilisesi (Gürcüce: ორჩოკის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüze Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Orçoki olan Ölçek köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Orcohi Kilisesi olarak da bilinir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Orçoki köyünün ve kilisenin yer aldığı Artani bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Osmanlılar bu köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre köyde 49 hane Hristiyan yaşıyordu.[1][2] Orçoki Kilisesi'nin bu halkın ibadet yeri olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte köyün merkezinde, 10. yüzyılda inşa edilmiş bir kilise ( (8,5×5,0 m) daha bulunuyordu.[3][4] Gürcü mimarisi üzerine çalışmalarıyla tanınan Fahriye Bayram da Orçoki Kilisesi'ni Ardahan bölgesinde tek nefli Gürcü kiliseleri arasında saymıştır.[5] Kilise 2014 yılına gelindiğinde büyük ölçüde yıkılmış bulunuyordu.[3] Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli de köyün merkezinde ve çevresinde yıkılmış üç adet kilisenin bulunduğunu, bazısında sadece duvarların, bazısında yıkıntıların kaldığını yazmıştır.[6][7]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Orçoki Kilisesi veya Orcohi Kilisesi, köyün 800 metre kuzeydoğusunda, Karasu adlı akarsuyun sağ kıyısında yer alır. Dolgu duvar tekniğinde, kireç harcı kullanılarak inşa edilmiş ve büyük ölçüde yıkılmış olan kiliseden geriye bazı bölümler kalmıştır. Küçük bir yapı (9 x 5.2 m) olan kilisenin kaplama taşları sökülüp yağmalanmıştır. Sadece doğuda apsiste birkaç taş kalmıştır. Güney ve kuzey duvarları yıkılmış olup kalan kısımları sadece 1-2 metre yüksekliğindedir. Doğu ve batı duvarları görece daha iyi korunmuştur. Kilisenin giriş kapısının güney cephede yer aldığı anlaşılmaktadır.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 528". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 301". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024.
- ^ a b c "ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2015, s. 39. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 196, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ "Fahriye Bayram, "Ardahan'ın Gürcü Mimarisi İçerisindeki Yeri"". 13 Kasım 2019. 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 24 Eylül 1917, sayı: 230.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan'ın Müslüman Gürcüleri" ("არტაანის ქართველი მაჰმადიანები"), Sakartvelo gazetesi, 27 Ocak 1917, sayı: 21". 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024.