Mindaşeni Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Mindaşeni |
| Koordinatlar | 41°06′08″K 42°43′31″D / 41.10222°K 42.72528°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Yontu taş, dolgu duvar |
Mindaşeni Kilisesi (Gürcüce: მინდაშენის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan kasabasında Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Adını, ortadan kalkmış bir köy olan Mindaşeni'den alır. Atatürk mahallesinde kilisenin bulunduğu yer Türkçe kaynaklarda "Kilise mevkii" olarak adlandırılmıştır.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mindaşeni Kilisesi'nin bulunduğu Artani, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Osmanlılar bu bölgeyi ve kilisenin bulunduğu Mindaşeni köyünü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Mindaşeni köyünde 29 Hristiyan hane yaşıyordu ve köyün kilisesi de bu köyün ibadet yeriydi.[3] Köy zaman içinde ortadan kalkmış, buna rağmen kilise büyük ölçüde sağlam kalmıştır. Nitekim Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli 1917 yılında, terk edilmiş bir köy olan Mimdaşeni'de küçük bir kilisenin bulunduğunu, çatı örtüsüyle birlikte ayakta olduğunu, sadece alt kısmının taşlarını yağmalandığını yazmıştır.[4] 2011 yılında kilisenin dört duvarı ayakta duruyordu. Ancak 2014 yılında dört duvardan biri insan eliye bir bütün olarak devrilmişti.[1][5]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Mindaşeni Kilisesi, günümüzde Ardahan kasabasının Atatürk mahallesinde, Kilise mevkiinde yer alır. Kilise, dıştan 10.20x6.00 metre boyutlarında, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve tek nefli bir yapıdır. Küçük boyutlu kaba yonu taşlarla dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiştir. Duvarların alt kısmındaki kaplama taşları 1917 yılında da sökülüp alınmıştı. Doğuda yarım daire planlı ve kalıntılardan yarım kubbe ile örtülü olduğu anlaşılan, dıştan düz duvarla sınırlandırılmış apsis vardır. Apsiste bir adet pencere açıklığı bulunmaktadır. Kapısı ise güneybatı tarafta yer alır. Çatı örtüsü tamamen yıkılmıştır. Oysa 1917 yılında çatı örtüsü sağlam duruyordu. 2014 yılında, daha önce sağlam olan apsis duvarının insan eliyle devrildiği tespit edilmiştir.[1][2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 99. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2006", 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2008, 1. Cilt, s. 266. 10 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3315-3
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 522". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2024.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 9 Ekim 1917, sayı 219" (PDF). 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Kasım 2024.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 194-195, ISBN 978-9941-478-17-8.