Begrahatuni Kilisesi
Begrahatuni Kilisesi (Gürcüce: ბეგრახათუნის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Begrahatuni olan Eskibeyrehatun köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalan bir kilisedir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Begrahatuni adı büyük bir olasılıkla Gürcüce Begrahatuli'den (ბეგრახატული) değişime uğramıştır. Bu adın bir ikonun adıyla ilişkili olduğu tahmin edilmektedir.[2][3] Bu adlandırma da bu kilisedeki bir ikonla ilişkili olabilir. Begrahatuni Kilisesi'nin bulunduğu bölge ve köy, Osmanlıların 16. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirmeden önce Gürcistan'ın bir parçasını oluşturuyordu. Osmanlı idaresinin 1595 yılında gerçekleştiği tahrire göre köyün nüfusu, büyük çoğunluğu Gürcü olmak üzere, 33 Hristiyan haneden oluşuyordu.[4][5] Bu halkın ibadet yeri olan kilise, 10. yüzyılda inşa edilmiştir.[6] Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1909 yılında köyde iki kilise tespit etmiş, ikisinin de yıkık halde olduğunu yazmıştır.[7] Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli de 1917 yılında, köyde küçük bir kilisenin yıkıntılarının bulunduğunu ve kilise tamamen yağmalanmış olduğunu yazmıştır.[8]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Begrahatuni Kilisesi, Eskibeyrehatun köyünün kuzey kesiminin batı tarafında yer alır. Tek nefli ve dikdörtgen planlı (10 x 6 m) bir yapıdır. Neredeyse tamamen yıkılmış olan kiliseden geriye, sunak apsisinin bir bölümü ulaşmıştır. Bu kısmın duvar yüksekliği yaklaşık 5 metre, genişliği 2-3 metredir. Apsisteki pencerenin her iki yanında birer niş bulunmaktadır. Kilisenin dolgu duvar tekniğiyle inşa edildiği ve kesme taşlarla kaplı olduğu apsis duvarından anlaşılmaktadır.[1] Ekvtime Takaişvili'nin 1909 yılında köyde sözünü ettiği ikinci kilise muhtemelen bu kiliseydi ve o tarihte kilisenin kaplama taşlarının neredeyse tamamı sökülmüştü.[7][9]
Kyanakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2015, s. 82. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Roin Malakmadze, Şuşana Putkaradze, Elza Putkaradze ve Şorena Putkaradze - "წერილები სტამბოლის ქართული სავანიდან (İstanbul Gürcü Manastırından Yazılar), Batum, 2020, s. 138.
- ^ "ხატული" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 540.
- ^ 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 189, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b Ekvtime Takaişvili, Kafkasya Arkeolojisi Materyalleri (Материалы по археологии Кавказа), Moskova, 1909, s. 76.
- ^ başlık=Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 5 Ekim 1917, sayı. 218.
- ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 6. ISSN: 10177663
.png){kind=link}