Karaağaç, Şavşat
| Karaağaç | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Karaağaç Karaağaç'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 104 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Karaağaç, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Karaağaç'ın eski adı Verhvnali'dir. Gürcüce bir yer adı olan Verhvnali (ვერხვნალი), "verhvi" (ვერხვი : titrek kavak) kelimesinden türemiştir.[4][5] Bu yer adı Türkçeye Verhunal / Verhnal / Virhnal (ورخنال) olarak girmiştir.[6][7] 93 Harbi'inde Şavşeti bölgesini ele geçiren Ruslar ise köyü Verhuna / Verhnal (Верхуна / Верхнал) adıyla kaydetmiştir.[8]
Verhvnali, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Bununla birlikte Tskalsimeri'de Tunç Çağı'na ait baltaların ortaya çıkması, bu bölgenin çok eskiden beri bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi.[9] Verhvnali Kilisesi, köyün nüfusunun Hristiyan olduğu bu dönemden kalmış olmalıdır.[10]
Verhvnali, 1835 tarihli Müslim nüfus defterine göre Çıldır Eyaleti içinde Şavşat (Satlel-Rabat) sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusu tespit ettiği bu tarihte köyde 21 hanede 87 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Verhvnali'nin toplam nüfusunun yaklaşık 174 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[6]
Verhvnali köyü,1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresi sırasında Artvin sancağı'nun Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Anklia nahiyesinin 11 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 121'i erkek ve 129'u kadın olmak üzere, 37 hanede yaşayan 250 kişiden oluşuyordu. Verhvnali köyüne bağlı Onez (Онезъ) adında bir mahalle bulunuyordu ve bu mahallenin nüfusu 3 hane yaşıyordu. Verhvnali köyünün nüfusunun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti.[8] Bununla birlikte köyün adının yanı sıra, Şimşilauri (შიმშილაური), Kença (კენჭა), Agara (აგარა), Nağvarevi (ნაღვარევი), Ançilauri (ანჩილაური), Salesauri (სალესაური), Tetrati (თეთრათი), Şavketi (შავკეთი) gibi Verhvnali'deki yer adları da Gürcücedir.[11]
Verhvnali köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Sovyet Rusya'nın Bolşevik hükûmeti 7 Mayıs 1920'de Gürcistan hükûmetiyle imzaladığı Moskova Antlaşması'yla da Artvin bölgesini bağımsız Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından Artvin bölgesi ve Verhvnali köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan'ın topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla, Verhvnali köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Verhvnali, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, bu livanın Şavşat kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve 60 hanede 434 kişi yaşıyordu.Bu nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir.[7] Verhvnali /Verhunal Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında "Karaağaç" olarak değiştirilmiştir.[13] Karaağaç köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 565 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 yılına gelindiğinde köyün nüfusu 842 kişiye yükselmiştir ve bu nüfus içinde 326 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Karaağaç köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı, eskiden köyün kilisesi olan Verhvnali Kilisesi'dir. Köyün kuzey kesiminde bulunan kilise, 2000'lerin başlarında insan eliyle yıkılmıştır. Kilisenin bir sütun başlığı bir köylünün bahçesinde bulunmaktadır.[10]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Karaağaç, Artvin il merkezine 82 km, Şavşat ilçe merkezine ise 17 km uzaklıktadır.[16] Yalnızçam Dağlarının eteklerinde kurulu bir köydür. Rakımı 1600 metredir. Hakim bitki örtüsü iğne yapraklı ormandır. Ladin ve Sarıçam en sık görülen orman bitkisidir. 2350 metre rakımda Çadır Dağı eteklerinde köyün yaylası bulunmaktadır. Yaylada bitki örtüsünü Alpin çayırları oluşturmaktadır. Ayrıca yaylasında buzul krater gölleri bulunmaktadır. 2400 metrede Akgöl, 2900 metrede Bilbilan Karagöl bulunmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 104[2] |
| 2020 | 104[2] |
| 2019 | 116[2] |
| 2018 | 122[2] |
| 2017 | 87[2] |
| 2016 | 99[2] |
| 2015 | 103[2] |
| 2014 | 97[2] |
| 2013 | 116[2] |
| 2012 | 102[2] |
| 2011 | 103[2] |
| 2010 | 99[2] |
| 2009 | 88[2] |
| 2008 | 79[2] |
| 2007 | 75[2] |
| 2000 | 185[16] |
| 1990 | 437[16] |
| 1985 | 542[16] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Karaagac, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Karaağaç Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 321 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ "ვერხვი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 18, 56-58". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021.
- ^ a b "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2021.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1422". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 8 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 55. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 188 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 188, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Karaağaç Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.