Çayağzı, Şavşat
| Çayağzı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Çayağzı Çayağzı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 164 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Çayağzı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çayağzı köyünün eski adı Sirasinkoti'dir. Gürcüce bir yer adı olan Sirasinkoti (სირასინკოთი), özel ad olan Sira ile Sinkoti kelimelerinden oluşur. Sinkoti, Çayağzı köyünün komşusu olan Küplüce köyü ile Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Sümbüllü köyünün de eski adıdır. Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Sarıyamaç köyünün eski adı Sirasgomi de Sira özel adından türemiştir.[4][5][6] Sirasinkoti, Türkçe kaynaklarda Sirasinkot (سیرەسینقوت) olarak geçer.[7]
Sirasinkoti, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Çayağzı köyü sınırları içinde kalıntıları bulunan eski kilise ve kale de bu dönemden kalmış olmalıdır.[8]
Sirasinkoti köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu belirlediği 1835 yılında, "Sira Sinkot" adıyla Çıldır Eyaleti'ne bağla Şavşat (Satlel) sancağının köylerinden biriydi. Bu tarihte köyde 11 hanede 43 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Sira Sinkot köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 86 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Sirasinkot, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresi sırasında köy, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Anklia nahiyesinin 11 köyünden biriydi. Rus idaresinin Sira-Singot (Сира-Сингот) olarak kaydettiği köyün nüfusu, 101'i erkek ve 93'ü kadın olmak üzere, 36 hanede yaşayan 194 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti.[10] Oysa Şavkana (შავყანა), Napudzari (ნაფუძარი), Aho (ახო), Kusaho (ქუსახო), Kodistskali (კოდისწყალი), Totidze (თოთიძე) gibi çok sayıda mahalle ve mevki adı Sirasinkot'un eski bir Gürcü yerleşmesi olduğuna işaret etmektedir.[11]
Sirasinkoti köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sirasinkoti köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[12][13]
Sirasinkoti köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus sayımı sırasında, "Sırasinkot" (سیرەسینقوت) adıyla Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, 153'ü kadın ve 170'i erkek olmak üzere, 56 hanede yaşayan 323 kişiden oluşuyordu. Bu sayımda da nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[14] Sirasinkoti veya Sirasingot, Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında, Şavşat Çayı'nın kıyısında bulunması dolayısıyla Çayağzı olarak değiştirilmiştir.[15] Çayağzı, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 496 kişiden oluşuyordu.[16] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 705 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 277 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Çayağzı köyünde eski bir kilise ile kalenin varlığı, hem daha önce tespit edilmiş olmasından hem de günümüze kalmış olan kalıntılardan bilinmektedir.[8]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Çayağzı köyü, Artvin il merkezine 77 km, Şavşat ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 169[2] |
| 2020 | 164[2] |
| 2019 | 165[2] |
| 2018 | 181[2] |
| 2017 | 133[2] |
| 2016 | 135[2] |
| 2015 | 126[2] |
| 2014 | 128[2] |
| 2013 | 177[2] |
| 2012 | 154[2] |
| 2011 | 167[2] |
| 2010 | 165[2] |
| 2009 | 160[2] |
| 2008 | 169[2] |
| 2007 | 137[2] |
| 2000 | 241[18] |
| 1990 | 395[18] |
| 1985 | 436[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cayagzi, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Balcılı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Megrelce-Gürcüce Sözlük". 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023.
- ^ A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 4 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 511". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 160". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ a b "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 56". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 18, 36-37. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1428". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 189. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010, s. 188, ISBN 9789944197526.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Çayağzı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.