Kayabaşı, Şavşat
| Kayabaşı | |
|---|---|
 | |
 Artvin | |
  Kayabaşı Kayabaşı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 23 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Kayabaşı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kayabaşı köyünün eski adı Turmanidze'dir. Gürcüce bir yer adı olan Turmanidze, Turmanidzeler (თურმანიძე) olarak bilinen Gürcü aile adından gelir. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de Turmanidzelerin aznauri ve tavadi ailesi olduğunu yazmıştır.[4] Bu yer adı Türkçeye Turmanize (تورمانیزە) olarak girmiştir.[5]
Turmanidze, Orta Çağ'da tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kısmını oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alıyordu. Osmanlılar burayı 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürüclerden ele geçirmiştir. Köyde Patarağeleti (პატარაღელეთი), Kodistskaro (კოდისწყარო), Lelovani (ლელოვანი), Zedvake (ზედვაკე), Tetritskaro (თეთრიწყარო), Miçaçi (მიჭაჭი), Kortna (კორტნა) gibi yer adları da buranın bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[6]
Turmanidze veya Turmanize, 1835 nüfus defterinde ayrı bir köy olarak geçmemektedir. 1886 tarihli Rus nüfus sayımından da anlaşıldığı gibi küçük bir yerleşim olan Turmanidze, bu sırada komşu köylerden birinin mahallesi olarak kaydedilmiş olmalıdır.[7][8]
Turmanidze köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Turmanidze (Турманидзе) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Garkloba nahiyesinin on köyünden biriydi. Nüfus açısından nahiyenin en küçük köyü olan Turmanidze'de, 20'si erkek ve 15'i kadın olmak üzere, 8 hanede 35 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[9]
Turmanidze köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla ülkenin sınırları Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Turmanidze Türkiye'ye bırakıldı.[10][11]
Turmanidze, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, bu livanın Şavşat kazasına bağlı merkez nahiyesinin bir köyüydü. Nüfusu 16 hanede yaşayan 99 kişiden oluşuyordu. Bu tespitte nüfusun tamamı "Türk" olarak yazılmıştı.[12] Turmanidze veya Turmanize Türkçe olmadığı için köyün adı 1925'te Kayabaşı olarak değiştirilmiştir.[5] Kayabaşı, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 117 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 636 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 233 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kayabaşı köyü, Artvin il merkezine 86 km, Şavşat ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 24[2] |
| 2020 | 23[2] |
| 2019 | 22[2] |
| 2018 | 21[2] |
| 2017 | 17[2] |
| 2016 | 15[2] |
| 2015 | 13[2] |
| 2014 | 13[2] |
| 2013 | 17[2] |
| 2012 | 16[2] |
| 2011 | 18[2] |
| 2010 | 19[2] |
| 2009 | 23[2] |
| 2008 | 21[2] |
| 2007 | 15[2] |
| 2000 | 42[15] |
| 1990 | 107[15] |
| 1985 | 159[15] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kayabasi, Turkey Page". Fallingrain.com. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Kayabaşı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 81" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023.
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 160". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 185. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisan tezi.
- ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 47-48 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1438". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Kayabaşı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.