Maden, Şavşat
| Madenköy | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Madenköy Madenköy'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 150 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Maden, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Köyde Marioba festivali düzenlenmektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Maden köyünün eski adı Bazgireti veya Badzgireti'dir. Gürcüce bir yer adı olan Badzgireti (ბაძგირეთი), Türkçede ışılgan olarak bilinen Gürcüce “badzgi” (ბაძგი) veya “badzgari” (ბაძგარი) kelimesinden türemiş olup bitkinin bol yetiştiği yer, “ışılganlık” anlamına gelir.[4] Bitkinin Latince (Ilex colchica) adındaki colchica kelimesi, antik çağda Badzgireti'nin de içinde yer aldığı Kolheti’yle ilişkilidir. Bu yer adı Türkçeye Bazgiret (بازكیرەت) olarak girmiştir.[5] Karçal Dağlarından doğan akarsulardan biri de Badzgireti Deresi olarak bilinir.[6]
Badzgireti köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan İmerhevi'de yer alır. İmerhevi bölgesi bazen ayrı tarihsel bir bölge, bazen de Şavşeti bölgesinin bir parçası sayılmıştır. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün sınırları içinde bulunan yıkık kilise o dönemde inşa edilmiş olmalıdır.[7]
Badzgireti köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Çıldır Eyaleti'nin İmerhevi sancağına bağlı 20 köyden biriydi. Bu tespite göre köyde 17 hanede 66 erkek tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Bazgireti köyünün nüfusunun yaklaşık 132 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Bazgireti köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarına Rusya sınırları içinde kaldı. Rus idaresinin de Badzgireti (Бадзгирети) olarak kaydettiği köy, Artvin Sancağı'nın Şavşet-İmerhevi kazasına bağlıydı. Bu kazada yer alan Daba nahiyesinin 6 köyünden biriydi. Rusların 1886 yılında gerçekleştirdiği tespite göre Badzgireti 30 hanede, 112'si erkek ve 112'si kadın olmak üzere 224 kişi yaşıyordu. Köyün nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Köyün bir mahallesi olan Gameşeti, bu nüfus tespitinde "Gameşet" (Гамешетъ) adıyla kaydedilmişti ve bu tarihte mahallede sadece 3 hane bulunuyordu.[9]
Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1890'ların başında İmerhevi bölgesinde Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında Bazgireti köyünü de saymıştır. Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre, Bazgireti'nin Rus idaresine geçmesinden sonra köyden 25 hane Osmanlı ülkesine göç etmiştir. 1886 yılında köyün nüfusunun 30 haneden ibaret olduğu göz önüne alındığında bu dönemde Bazgireti'nin nüfusunun yaklaşık yarısının göç ermiş olduğu söylenebilir.[10][11] 1904 yılında Şavşeti ve Klarceti bölgelerini gezen Nikolay Marr, Badzgireti'nin "Komo-bani" (ქომო-ბანი), "Zemo-bani" (ზემო-ბანი) ve "Gameşeti" (გამეშეთი) olmak üzere üç mahalleden oluştuğunu, "Kapanti-tav" (კაპანთი-თავ) denilen yüksek bir bölgenin "Sadgereli" (სადგერელი) kısmında bir kilisenin bulunduğunu yazmıştır.[12]
Bazgireti köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Bazgireti Türkiye'ye bırakıldı.[13]
Badzgireti köyü, 1922 nüfus cetveline göre "Bazgiret" adıyla İmerhevi nahiyesinin 18 köyünden biriydi. 27 haneden oluşan köyde 145'i kadın ve 137'si erkek olmak üzere 282 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de köyün nüfusunun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[14] Badzgireti veya Bazgiret Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Maden olarak değiştirilmiştir.[5]
Bazgireti köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Maden köy" (معدن كوی) adıyla Artvin vilayetinin Şavşat kazasına bağlı İmerhevi nahiyesinin köylerinden biriydi.[15] 1940 genel nüfus sayımında Artvin vilayetinin yerini Çoruh vilayeti almış, İmerhevi nahiyesinin adı da Meydancık nahiyesi olarak değiştirilmişti. Bu sırada Maden köyünün nüfusu 349 kişiye yükselmişti.[16] 1965 genel nüfus sayımında Maden köyünün nüfusu 471 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 166 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Maden köyünde Osmanlı dönemi öncesinden kaldığı tahmin edilen köy kilisesi, köyün batısında, deniz seviyesinden 2430 metre yükseklikte bulunmaktadır. Büyük ölçüde yıkık olan Bazgireti Kilisesi (10 x 9 m) kuzey tarafına bitişik yapının kalıntıları da günümüze ulaşmıştır. Bazgireti Kilisesi, bulunduğu yerin adından dolayı Sazgireli Kilisesi olarak da bilinir.[7]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy; Artvin il merkezine 102 km, Şavşat ilçe merkezine 37 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 144[2] |
| 2020 | 150[2] |
| 2019 | 154[2] |
| 2018 | 156[2] |
| 2017 | 150[2] |
| 2016 | 149[2] |
| 2015 | 168[2] |
| 2014 | 164[2] |
| 2013 | 165[2] |
| 2012 | 172[2] |
| 2011 | 175[2] |
| 2010 | 175[2] |
| 2009 | 182[2] |
| 2008 | 189[2] |
| 2007 | 186[2] |
| 2000 | 278[18] |
| 1990 | 396[18] |
| 1985 | 453[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Madenkoy, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Maden Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "ბაძგი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 13 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
- ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 89, ISBN 9789755537207.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 67 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri'nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 45, 139". 15 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1450-1455". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 140" (PDF). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2023.
- ^ Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 295.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 220-221. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 81.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Maden Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.