Çakıldere, Göle
| Çakıldere | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Çakıldere Çakıldere'nin Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2049 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 175 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Çakıldere, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çakıldere köyünün eski adı Ori Kilisa veya Ora Kilisa'dır. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Ori Kilisa / Ora Kilisa (اوری كلسا) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ora Kilisa (اورا كلیسا) şeklinde geçer.[3][4] Gürcüceden değişime uğramış olan bu yer adı "İki Kilise" anlamına gelir. Bu yer adının köydeki iki kiliseye dayandığı anlaşılmaktadır.[5]
Ori Kilisa köyünün bulunduğu Kola bölgesi, Gürcü Hristiyanlığının erken dönemdeki merkezlerinden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün eski kilisesi Ora Kilisa Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]
Ori Kilisa veya Ora Kilisa köyü, 1574 (Hicri 981) tarihli icmal defterine göre Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Küçük livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Memi bin Cafer adlı bir kişiye timar olarak verilmişti ve geliri 4.000 akçeydi.[7] 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre köy aynı kaderi konuma sahipti. Ancak bu sırada köy tamamen boşalmış bulunuyordu.[3] Bununla birlikte 1694-1732 dönemini kapsayan Çıldır Eyaleti cebe defterinde bu yerleşim Ora Kilisa (اوری كلیسا) adıyla Ardahan-i Küçük livasının Güney nahiyesinin köyü olarak geçer. Ora Kilisa'nın yeniden meskun hale geldiği bu kayıttan anlaşılmaktadır.[8]
Ori Kilisa veya Ora Kilisa köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından savaş tazminatı olarak Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında köyü Ora-Kilisa (Ора-Килиса) şeklinde kaydettiği köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. Nüfusu, 30'u erkek ve 28'i kadın olmak üzere, 6 hanede 58 kişi yaşıyordu. Köy halkının tamamı Kürtlerden oluşuyordu.[9] Ora Kilisa köyünün nüfusu 1896 yılında 102 kişi, 1906 yılında 130 kişi olarak tespit edilmiştir.[10]
Ori Kilisa köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Ora Kilisa" (اورا كلیسا) olarak geçer. Bu tarihte köy, Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[4] 1935 genel nüfus sayımında da aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 305 kişiden oluşuyordu.[11] Ori Kilisa, Ora Kilisa veya Orikilise "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çakıldere olarak değiştirildi.[12] Nitekim 1960 genel nüfus sayımında köyün adı "Çakıldere (Ortakilise)" biçiminde yazılmıştır.[13] 1965 genel nüfus sayımında Çakıldere köyünün nüfusu 757 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 51 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Hristiyan nüfusun yaşadığı dönemden kalma tek nefli köy kilisesinden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli 1917 yılında köyün yakınında ikinci bir kilisenin yıkıntılarının bulunduğunu yazmış, ancak bu kiliseden bugüne bir şey kalmamıştır.[15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 24 km, Göle ilçe merkezine ise 30 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 175[2] |
| 2021 | 198[2] |
| 2020 | 218[2] |
| 2019 | 218[2] |
| 2018 | 213[2] |
| 2017 | 238[2] |
| 2016 | 230[2] |
| 2015 | 227[2] |
| 2014 | 219[2] |
| 2013 | 221[2] |
| 2012 | 244[2] |
| 2011 | 248[2] |
| 2010 | 264[2] |
| 2009 | 282[2] |
| 2008 | 271[2] |
| 2007 | 224[2] |
| 2000 | 267[16] |
| 1990 | 549[17] |
| 1985 | 702[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cakildere, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Çakıldere Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 507". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ "Roin Malakmadze, Şuşana Putkaradze, Elza Putkaradze ve Şorena Putkaradze - İstanbul Gürcü Manastırından Yazılar (წერილები სტამბოლის ქართული სავანიდან), Batum, 2020, s. 155" (PDF). 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2023.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 151. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Yücel Öztürk, "527 numaralı Küçük Ardahan ve Kars livaları timar icmal defteri", 1992, s. 82. 20 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yükseklisans tezi
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 290.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars Oblastı" – Sıra no: 473". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 736". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2022.
- ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 316.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar - Katalog (ტაო-კლარჯეთი - ისტორიისა და კულტურის ძეგლები - კატალოგი), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 184, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b "Çakıldere Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.