İçeriğe atla

Kintshureti

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kintshureti, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Zedoban köyünün bir mahallesidir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gürcüce bir yer adı olan Kintshureti (კინცხურეთი), bazı Gürcüce kaynaklarda Kintzureti (კინწურეთი) olarak geçer.[1] Bu yer adı Türkçeye Kinshuret (كینسخورەت) olarak girmiştir.[2] Rus idaresi ise 1886 tarihli nüfus sayımında köyü Kintshureti (Кинцхурети) adıyla kaydetmiştir.[3]

Kintshureti, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'nin sınırları içinde, Heba Vadisi'nde yer alır. Klarceti, Gürcü Krallığı'nın prensliklerinden biriydi ve bu prensliğin merkezi Artanuci idi. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir.[4]

Kintshureti, Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde olarak Kinshuret (كینسخورەت) şeklinde kaydedilmiştir. Bu tarihte Çıldır Eyaleti'nin Livane sancağının bir köyüydü ve köyde 33 hanede 100 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 200 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[5] Bu nüfusun Gürcülerden oluştuğu 1886 ve 1922 yılındaki nüfus tespitlerinden anlaşılmaktadır.

Kintshureti köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 nüfus sayımında Rus idaresince Kintshureti (Кинцхурети) şeklinde kaydedilen köy, Artvin sancağının Gonio kazasınabağlı Şubani nahiyesinin beş köyünden biriydi. Nüfusu, 49'u erkek ve 41'i kadın olmak üzere, 18 hanede yaşayan 90 kişiden oluşuyordu. Hem köyün hem de nahiyenin nüfusu, Müslüman Gürcü anlamında "Acaralı" adıyla kaydedilmiştir. Şubani nahiyesi, Kintsureti köyü dışında, Zedubani, Şubani, Klaskuri ve Çinkuri köylerini kapsıyordu.[6]

Kintshureti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Kintshureti köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[7]

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde Kintsureti'de 1922 tarihli nüfus cetveline göre 6 hanede 23 Müslüman Gürcü yaşıyordu. Bu sırada Borçka kazasının Maradit nahiyesine bağlıydı.[8] 1886 yılıyla kıyaslandığında nüfusun iyice azlamış olduğu görülmektedir. Nitekim Rus idaresi sırasında, 1893 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, köydeki nüfusun büyük kısmının Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır.[9][10] Kintshureti veya Kinshuret Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Dereiçi olarak değiştirildi. Artvin vilayetinde 1926 yılındaki nüfus sayımında köyün nüfusu 15 hanede yaşayan 77 kişiden oluşuyordu.[11]

Kintshureti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Dereiçi" (درەایچی) ve 1933 tarihli köy listesinde de Kinshuret adıyla kaydedilmiştir. Kintshureti 1933 yılında Çoruh vilayetinin Borçka kazasına bağlıydı.[12][13] Dereiçi'nin 1935 genel nüfus sayımı sonuçlarında bir köy olarak geçmemesi, 1933-1935 arasında Karşıköy'e bir mahalle olarak bağlandığını göstermektedir.[14] 2018 yılında, Kintsureti (Dereiçi) ve Zedubani (eski Yüksekköy) mahallelerinin birleştirilmesiyle Zedoban adıyla yeni bir köy kurulmuştur. Bu tarihte Zedoban köyünün nüfusu, 76'sı erkek ve 85'i kadın olmak üzere, 161 kişiden oluşuyordu.[15]

Kintsureti'nin sınırları içinde günümüze yıkık halde ulaşmış Kintshureti Kilisesi dışında, cami mahallesinde daha bulunuyordu. Gürcü mimarisi üzerine araştırmalarıyla tanından Fahriye Bayram ve Turgay Yazar tarafından 2009 yılında ayrıca Orta Mahalle'nin Keçiketi mevkiinde duvar kalıntıları tespit edilmiş, ancak söz konusu yapının işlevi belirlenememiştir.[16][17][18]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 161 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  2. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 119". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  3. ^ ""Gonio kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2020. 
  4. ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  5. ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 141-144". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  6. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1258". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2024. 
  7. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  8. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  9. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 149". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2024. 
  10. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (ქართველ მაჰმადიანთ გადასახლება ოსმალეთში), Tiflis, 1912, s. 136". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2024. 
  11. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, ISBN 9789944197526.
  12. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
  13. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 455". 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  14. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 107" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  15. ^ "Yılı Borçka İlçe Nüfusu" – T.C. Borçka Kaymakamlığı." 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  16. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 156, ISBN 9789941478178.
  17. ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Arahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 2. 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISSN: 10177663
  18. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 161-162 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kintshureti&oldid=33909316" sayfasından alınmıştır