Ağzıpek, Ardahan
| Ağzıpek | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Ağzıpek Ağzıpek'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 213 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Ağzıpek, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağzıpek ve Sugöze köylerinin eski adı Çinçrobi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Çinçrobi (ჭინჭრობი), ısırganın yetiştiği yerlere denir.[4] Ağzıpek köyü eski kayıtlarda, önce Yukarı Çinçrobi, sonra Büyük Çinçrobi olarak geçer.
Çinçrobi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Artani'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ağzıpek ve Sugöze köylerindeki kiliseler de bu dönemden kalmış olmalıdır.[5]
Bugünkü Ağzıpek köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine Cincrob-i Ulya (جنجروب علیا) şeklinde kaydedilmiştir. Bu sırada köy, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Kuzay nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 48 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. Bir adet su değirmeni bulunuyordu.[6][7]
Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde Cincrob (جنجروب) adıyla tek köy olarak geçer. Köyün geliri zeamet olarak Hicri 1130 (1717/1718) tarihinde Hüseyin adında birine tahsis edilmişti ve vergi geliri 26.600 akçe olarak belirlenmişti.[8]
Daha sonra Büyük Çinçrobi olarak anılan köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Nitekim Rus idaresinin 1886 tarihindeki nüfus tespitinde Büyük Cincrobi (Джинджиробь Большой) adıyla kaydedilmiştir. Ardahan sancağının Ardahan kazasının Çinçrobi nahiyesinin beş köyünden biri olan yerleşimde, 69'u erkek ve 64'ü kadın olmak üzere, 18 hanede 133 kişi yaşıyordu. İki hanede 18 kişi Kürt, 16 hanede 115 kişi Türk olarak kaydedilmiştir.[9]
Büyük Çinçrobi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Büyük Cincrob" (بیوك جنجروب) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında "Büyük Cincirop" biçiminde yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 458 kişiden oluşuyordu.[11] Çinçrobi veya Cincirop Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Ağzıpek olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 genel nüfus sayımında Ağzıpek köyünün nüfusu 733 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 255 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Ağzıpek köyünde Hristiyan nüfus yaşadığı dönemden kalma bir kilisenin varlığı bilinmektedir. Ancak tek gözden oluşan bu köy kilisesinden geriye bir şey kalmamıştır.[14]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 8 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 213[2] |
| 2021 | 221[2] |
| 2020 | 214[16] |
| 2019 | 210[2] |
| 2018 | 210[2] |
| 2017 | 211[2] |
| 2016 | 224[2] |
| 2015 | 229[2] |
| 2014 | 221[2] |
| 2013 | 221[2] |
| 2012 | 224[2] |
| 2011 | 233[2] |
| 2010 | 247[2] |
| 2009 | 238[2] |
| 2008 | 242[2] |
| 2007 | 255[2] |
| 2000 | 335[15] |
| 1990 | 350[15] |
| 1985 | 439[15] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Agzipek, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 8 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Ardahan Merkez Ağzıpek Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 9 Ekim 1917, sayı 219" (PDF). 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 191, 197, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 523". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 450". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 150". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 285". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 348.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 625". 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2024.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 355.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 191, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b c d "Ağzıpek Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "AĞZIPEK KÖYÜ NÜFUSU, ARDAHAN MERKEZ". www.nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.