İçeriğe atla

2024 Lübnan çağrı cihazı patlamaları

Vikipedi, özgür ansiklopedi
2024 Lübnan çağrı cihazı patlamaları
İsrail-Hizbullah çatışması ve Hamas-İsrail Savaşı'nın parçası
Patlatılmış bir cihazın parçası
BölgeLübnan ve Suriye
Tarih17–18 Eylül 2024
HedefHizbullah mensupları[1][2]
SilahlarÇağrı cihazları ve telsizler
Ölü42[a]
Yaralı3,500+[7]
İşleyenler İsrail[b]

17 ve 18 Eylül 2024 tarihlerinde, Hizbullah tarafından kullanılması planlanan binlerce çağrı cihazı ve yüzlerce telsiz, İsrail'in saldırısı sonucu Lübnan ve Suriye'de eş zamanlı olarak patladı.[8] Aralarında en az 12 sivilin de bulunduğu 42 kişi hayatını kaybetti. (22 Eylül 2024 (2024-09-22) itibarıyla)[7][9][10] Olay, Ekim 2023'te İsrail-Hizbullah çatışmasının başlamasından bu yana Hizbullah'ın en büyük güvenlik ihlali olarak nitelendirildi.[11]

İlk patlama dalgası 17 Eylül'de Doğu Avrupa Yaz Saati (Türkiye Saati) ile 15:30 sularında meydana geldi ve aralarında iki Hizbullah üyesi ve iki çocuğun da bulunduğu en az 12 kişi öldü, aralarında İran'ın Lübnan Büyükelçisi'nin de bulunduğu 2.750'den fazla kişi yaralandı.[11][12][13][14][15] İkinci dalga 18 Eylül'de meydana geldi ve en az 30 kişinin ölümüne ve 750'den fazla kişinin yaralanmasına neden oldu.[5][16] İlk dalgada hedef alınan cihazlar çağrı cihazları, ikincisinde ise ICOM telsizleri olmuştur.[17] Patlamalar Lübnan'da Hizbullah'ın etkin olduğu çeşitli bölgelerin yanı sıra Suriye'de de meydana geldi.[8][18][19][20] Lübnan genelinde patlamalardan etkilenenlerin kaldırıldığı 150 hastanede yoğunluk yaşandı.[21][22]

Şubat 2024'te Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah, İsrail'in cep telefonu ağına sızdığını iddia ederek grup üyelerine cep telefonu yerine çağrı cihazı kullanmaları talimatını verdi.[23][24] Hizbullah daha sonra patlamalardan yaklaşık beş ay önce Gold Apollo AR924 çağrı cihazı satın aldı.[25][26][27][28] İsrail istihbarat teşkilatı (Mossad) cihazları gizlice üretmiş, patlayıcı PETN'i cihazlara entegre etmiş ve bunları paravan bir şirket aracılığıyla Hizbullah'a satmıştır.[29][30] Uluslararası yetkililer ve savaş hukuku akademisyenleri saldırıların yasallığını tartışmış, eleştirmenler bunların savaş suçu ya da terör eylemi teşkil edebileceğini öne sürmüşlerdir.[31][32][33]

Saldırılara yanıt veren Nasrallah, patlamaları “büyük bir darbe” olarak nitelendirdi ve bunları bir savaş eylemi, muhtemelen İsrail'in savaş ilanı olarak nitelendirdi.[c] 22 Eylül 2024'te İsrail Cumhurbaşkanı İzak Herzog patlamalarda İsrail'in herhangi bir dahli olduğunu reddetti, ancak aynı gün İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu “Eğer Hizbullah mesajı anlamadıysa, size söz veriyorum, mesajı anlayacaktır” dedi.[34][35][36][37][38] Patlamaların ardından İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant, İsrail ve Lübnan'ın kuzeyindeki savaşta “yeni bir aşamanın” başladığını duyurdu.[39] Hizbullah misilleme sözü verdi ve birkaç gün sonra İsrail'in kuzeyine bir roket saldırısı düzenleyerek Nasıra ve Kiryat Bialik gibi şehirleri vurdu ve aralarında yaşlıların ve bir gencin de bulunduğu sivilleri yaraladı.[18][40]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İsrail-Lübnan sınır çatışmaları (2023-günümüz)

Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'e yönelik saldırılarını başlatmasından ve İsrail'in Gazze'yi bombalamaya başlamasından bir gün sonra, 8 Ekim 2023'te Hizbullah “Filistinlilerle dayanışma” amacıyla çatışmaya katıldı ve ilk olarak Şebaa Çiftlikleri ve Golan Tepeleri'ndeki İsrail askeri karakollarına ateş açtı (her ikisi de İsrail işgali altındaki topraklardır).[41][42][42][42][43] O dönemden bu yana Hizbullah ve İsrail, İsrail ve Lübnan'daki tüm toplulukları yerinden eden ve sınır boyunca binalara ve arazilere önemli ölçüde zarar veren sınır ötesi askeri değişimlere dahil oldu. İsrail'de 96.000'den fazla, Lübnan'da ise 111.000'den fazla kişi yerinden edilmiştir.[44][45] 24 Ağustos 2024 itibarıyla Lübnan'da 133'ü sivil olmak üzere 564 kişinin öldüğü teyit edilmiştir.[45] İsrail ve Hizbullah saldırılarını tam ölçekli bir savaşa dönüşmeden zarar verecek düzeyde sürdürdü.[46] Hizbullah, İsrail 40.000'den fazla Filistinlinin öldürüldüğü Gazze'deki saldırılarını durdurana kadar İsrail'e saldırmaktan vazgeçmeyeceğini söyledi.[47][48][49]

17 Eylül 2024 tarihinde, patlamalardan sadece birkaç saat önce, İsrail Güvenlik Kabinesi yeni bir savaş hedefi belirledi: yerinden edilmiş halkın kuzeye güvenli bir şekilde geri dönmesi. Bu hedef mevcut iki hedefe eklenmiştir: Hamas'ın dağıtılması ve 7 Ekim saldırıları sırasında alınan rehinelerin serbest bırakılmasının sağlanması.[50][51] İsrail'in iç güvenlik teşkilatı Şin Bet, Hizbullah'ın eski bir üst düzey savunma yetkilisine patlayıcı madde kullanarak suikast düzenleme planını engellediğini duyururken, The Jerusalem Post gazetesi çağrı cihazı patlamalarının misilleme olabileceği tahmininde bulundu.[52][53]

Çağrı cihazlarının kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çağrı cihazları yirminci yüzyılın sonlarında popüler olsa da, o zamandan beri yerlerini büyük ölçüde cep telefonlarına bırakmışlardır.[54] Yine de bazı Hizbullah üyeleri 7 Ekim saldırılarından önce yıllardır çağrı cihazı kullanıyordu, ancak Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın İsrail'in sızma kapasitesini gerekçe göstererek üyelerine akıllı telefon kullanmayı bırakmaları çağrısında bulunduğu Şubat 2024'ten sonra daha fazla üye çağrı cihazı kullanmaya başladı.[23][24] Hizbullah daha sonra patlamadan önceki aylarda çağrı cihazlarını Lübnan'a ithal etti.[25][26] Reuters'a verilen bilgiye göre patlayıcılar kontrollere rağmen tespit edilemedi ve çağrı cihazları saldırıdan hemen önce dağıtılmaya devam ediyordu.[55]

Patlayan çağrı cihazları Tayvanlı Gold Apollo şirketinin AR924 modeliydi.[27][56] Gold Apollo çağrı cihazlarını ürettiğini reddederek, bunların Gold Apollo ile son üç yıldır lisans anlaşması bulunan Budapeşte merkezli BAC Consulting Kft. tarafından üretildiğini ve satıldığını açıkladı.[57][58][59][60] Gold Apollo'nun kurucusu Hsu Ching-Kuang, BAC'nin ödemelerinin Orta Doğu üzerinden gelmesinin “çok garip” olduğunu söyledi.[61] Tayvan polisi Gold Apollo'nun olaya karışıp karışmadığına dair bir soruşturma başlattı, Taipei ve New Taipei City'de dört yerde arama yaptı ve iki kişiyi sorguladı. Hem Ekonomi Bakanı J.W. Kuo hem de Başbakan Cho Jung-tai çağrı cihazlarının Tayvan'da üretildiğini reddetti.[62][63]

BAC Consulting CEO'su Cristiana Bársony-Arcidiacono Gold Apollo ile çalıştığını kabul etti, ancak “Çağrı cihazlarını ben yapmıyorum. Ben sadece aracıyım.” dedi.[64] Macar hükûmet sözcüsü Zoltán Kovács, BAC Consulting'in “Macaristan'da üretim veya operasyonel tesisi olmayan bir ticari aracı olduğunu” söyledi. Beyan ettiği adreste kayıtlı bir yöneticisi vardır ve söz konusu cihazlar hiçbir zaman Macaristan'da bulunmamıştır.”[65]

The New York Times, İsrail istihbaratının BAC Consulting şirketini işlettiğini ve bu şirketle ilişkilerini gizlemek için adı açıklanmayan iki paravan şirket daha kurduğunu bildirdi.[29] Hizbullah için üretilen çağrı cihazlarında, tespit edilmesi son derece zor olacak şekilde 3 gram (0,11 ons) patlayıcı PETN içeren piller kullanılmıştır.[66]

Sky News, Lübnanlı güvenlik yetkililerinin Hizbullah'ın 5,000 cihaz sipariş ettiğini söylediğini aktardı.[67] İsrail ajansları daha önce de patlayıcı iletişim cihazlarının kullanıldığı operasyonlar gerçekleştirmiştir: özellikle de 1996'da Hamas üyesi Yahya Ayyaş'ın öldürülmesi.[68]

Patlamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci dalga

[değiştir | kaynağı değiştir]
Beyrut'ta patlayan çağrı cihazını gösteren güvenlik kamerası görüntüsü

17 Eylül 2024 tarihinde, TSİ 15:30 sularında, Lübnan ve Suriye'deki çok sayıda çağrı cihazı, Hizbullah üyelerine yönelik koordineli olduğu anlaşılan bir saldırıda beklenmedik bir şekilde patladı ve birçoğu ağır yaralandı.[11][15][18][69] Lübnan Sağlık Bakanlığı'na göre acil servislere gelenlerin büyük çoğunluğu sivil kıyafetliydi ve Hizbullah'a bağlılıkları belirsizdi.[70]

Yüz ve göz yaralanmaları patlamaların en yaygın etkisiydi ve Tracy Chamoun'a göre çağrı cihazları, kullanıcıları cihazları alıp başlarına kaldırmaya teşvik etmek için bir ses yayıyordu.[71] Diğer raporlar, cihazın titreştiğini ve ekranda bir hata mesajı gösterdiğini ve yalnızca kullanıcı hatayı gidermek için bir düğmeye bastığında patladığını söylüyor.[15]

Patlamalar Hizbullah'ın Beyrut'taki "kalesi" Dahiye, güney Lübnan ve Aali en Nahri ve Riyaq kasabalarında patlamaların rapor edildiği Suriye sınırına yakın Bekaa Vadisi de dahil olmak üzere Hizbullah'ın güçlü olduğu çeşitli bölgelerde meydana geldi.[8][8][11][18] Suriye'de de Şam ve çevresinde çağrı cihazlarının patladığı bildirildi.[72][73] Patlamaların ilk patlamalardan sonra 30 dakikaya kadar devam ettiği ve ortaya çıkan kaosu yoğunlaştırdığı bildirildi.[15][74]

Görgü tanıkları patlamaların ardından kanamalı yaraları olan çok sayıda kişi gördüklerini bildirmişlerdir.[18] Bir olayda, bir dükkanın dışında duran bir adamın pantolonunun ceplerinde bir patlama meydana gelmiştir.[75] Beyrut'un güney banliyölerinden sosyal medya ve yerel medyada dolaşan fotoğraf ve videolarda, ellerinde ya da ceplerinin yakınında yaralarla yerde yatan kişiler görülmüştür.[76]

Yaklaşık 150 hastane saldırının kurbanlarını kabul etti.[21][22] Güney Lübnan, Bekaa Vadisi ve Beyrut'un güney banliyölerindeki hastaneler, çoğu yüz, el ve bel yaralanmalarından muzdarip hastalarla dolmuştur.[77][78] Bunun üzerine Sağlık Bakanlığı çağrı cihazı olan kişilere çağrı cihazlarını atmalarını tavsiye etti ve hastanelere “yüksek alarm” durumunda kalmaları talimatını verdi.[8] Ayrıca sağlık çalışanlarına işe gelmeleri çağrısında bulunarak kablosuz cihazları kullanmamalarını istedi.[15][25] Devlet tarafından işletilen Ulusal Haber Ajansı kan bağışı çağrısında bulundu.[79] Beyrut'a yardım etmek üzere kuzeydeki Trablus ve Kalamun şehirlerinden ambulans ekipleri görevlendirildi.[25]

Saldırı, Biden yönetiminin özel temsilcisi Amos Hochstein'ın İsrail'i ziyaret ederek Başbakan Binyamin Netanyahu'yu Lübnan'da büyük bir gerilime yol açmaması konusunda uyarmasından sadece bir gün sonra gerçekleşti.[80] Patlamalardan hemen önce İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant, ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'e Lübnan'da bir operasyon planlandığını söyledi.[81]

İkinci dalga

[değiştir | kaynağı değiştir]

18 Eylül günü TSİ 17:00 sularında, ilk saldırıdan yaklaşık 24 saat sonra, el telsizlerini hedef alan ikinci bir patlama dalgası meydana geldi.[82][83]

Beyrut, Bekaa Vadisi ve Güney Lübnan'da patlamalar meydana geldiği bildirildi.[84] Patlamalar ayrıca en az iki evde yangına neden oldu.[85] Diğer patlamalar, ilk patlamalarda ölen üç Hizbullah üyesi ve bir çocuk için Beyrut'ta düzenlenen cenaze töreninde meydana geldi.[86] Lübnan Sivil Savunması, aralarında Mecdel Selm'deki bir lityum pil mağazasının da bulunduğu en az 71 ev ve dükkânın yanı sıra 15 otomobil ve çok sayıda motosiklette çıkan yangınlara müdahale ettiğini açıkladı. Bu yangınlar Nabatieh Valiliği'nin çeşitli yerlerinde meydana gelen patlamalarla tetiklendi.[87][88]

Ele geçirilen bir cihaz Beyrut Amerikan Üniversitesi Tıp Merkezi (AUBMC) dışındaki bir ambulansın içinde bulundu ve Lübnan Ordusu tarafından kontrollü bir patlamayla etkisiz hale getirildi.[89] Hizbullah destekçilerinin AUBMC'de gazetecilerin olayı görüntülemesini engellediği bildirildi.[87][90] Lübnan Kızıl Haçı, etkilenen bölgelerdeki mağdurları taşımak için 30 ambulans gönderdi.[82]

Hedef alınan cihazların Hizbullah tarafından kullanıldığı bilinen Icom IC-V82 VHF telsizler olduğu bildirildi.[88] IC-V82 modelinin üretimi 2014 yılında durduruldu ve Icom daha önce IC-V82 de dahil olmak üzere sahte telsizlerle ilgili bir uyarı yayınlamıştı.[91][92] Şirket 19 Eylül'de bir soruşturma yürüttüğünü açıkladı ve iki gün sonra telsizlerin kendilerine ait olma ihtimalinin “çok düşük” olduğunu duyurdu.[93][94] Icom'un ABD'deki yan kuruluşundan bir satış yöneticisi, söz konusu alıcı-vericilerin “çakma” (sahte) ürünler gibi göründüğünü söyledi.[95]

Parmak izi biyometrik cihazları gibi diğer elektronik cihazların da patladığı bildirilmiştir, ancak bu cihazların diğer patlamalardan mı alev aldığı yoksa kendiliğinden mi patladığı belirsizliğini korumaktadır.[96][97][98]

İkinci patlama dalgasının ardından, Lübnan Silahlı Kuvvetleri müdahale etmeden önce bir grup adam Sur'daki Birleşmiş Milletler Lübnan Geçici Gücü araçlarına saldırdı.[99][100]

Kayıplar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Patlayan bir çağrı cihazının neden olduğu iddia edilen bir araç yangını

Saldırılarda ölenlerin sayısı en az 12'si sivil olmak üzere 42'ye ulaştı (22 Eylül 2024 (2024-Eylül-22) itibarıyla).[7][101] Saldırılarda 3.500'den fazla kişi yaralanmıştır.[7] Yaralanmalar nedeniyle 1.500 Hizbullah mensubunun saf dışı kaldığı, birçoğunun kör olduğu ya da ellerini kaybettiği bildirildi.[102]

İlk saldırı dalgasında aralarında iki sağlık çalışanı, 9 yaşında bir kız çocuğu ve 11 yaşında bir erkek çocuğu gibi sivillerin de bulunduğu en az 12 kişi hayatını kaybetti.[1][25][103][104][105][106][107] Hizbullah Parlamento üyesi Ali Ammar'ın oğlu öldürüldü; Başbakan Necip Mikati taziye ziyaretinde bulunmak üzere güney Beyrut'u ziyaret etti.[23][101] Ardından 2.750'den fazla kişi yaralandı.[108] Başlangıçta sadece Hizbullah üyelerinin çağrı cihazı taşıdığı belirsizdi, ancak Genel Sekreter Nasrallah konuşması sırasında patlatılan çağrı cihazlarının daha düşük rütbeli üyelere dağıtılanlar olduğunu, Hizbullah liderlerinin bu modeli kullanmadığını açıkladı.[20][109] İkinci dalgada 18 Eylül'de en az 30 kişi öldü ve 750 kişi yaralandı.[5][15]

Sağlık Bakanı Firass Abiad, acil servislerde tedavi görenlerin büyük çoğunluğunun sivil giyimli olduğunu ve Hizbullah'a bağlılıklarının belirsiz olduğunu söyledi.[70] Bakan, yaralılar arasında yaşlıların yanı sıra küçük çocukların da bulunduğunu sözlerine ekledi. Sağlık Bakanlığı'na göre sağlık çalışanları da yaralandı ve tüm sağlık çalışanlarına çağrı cihazlarını atmalarını tavsiye etti.[110][111] Cebel-i Lübnan Üniversite Hastanesi'ndeki bir göz doktoru, yaralananların bir kısmının doğrudan yüzlerine bir şey fırlatıldığına dair belirtiler gösterdiğini, bazılarının bir ya da iki gözünü kaybettiğini, bazılarının ise beyinlerinde şarapnel parçaları olduğunu bildirdi.[112][113] Lübnan Sağlık Bakanlığı, çağrı cihazı saldırıları sonucunda 300 kişinin iki gözünü, 500 kişinin ise bir gözünü kaybettiğini bildirdi.[114] Diğer doktorlar ciddi el, bel ve yüz yaralanmaları görmüş, parmakları kopmuş, elleri kesilmiş, gözleri yuvasından fırlamış ve yüzünde kesikler olan hastalar bildirmişlerdir.[115]

İran'ın Lübnan Büyükelçisi Mojtaba Amani yaralandı; The New York Times'ın adı açıklanmayan Devrim Muhafızları üyelerine dayandırdığı haberine göre Amani bir gözünü kaybetti ve diğer gözünde de ciddi yaralanmalar meydana geldi.[116][117] Ayrıca, İran büyükelçiliğinin iki çalışanı da yaralandı.[8] Suudi haber kanalı Al-Hadath, Suriye'nin Deyrizor kentinde 19 İslam Devrimi Muhafızları Ordusu (İDMO) mensubunun öldüğünü ve 150'sinin de yaralandığını bildirmiş, ancak İDMO herhangi bir kayıp olduğunu reddetmiştir.[118]

Etki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lübnan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lübnan Sağlık Bakanı Firas Abiad, saldırının boyutunun 2020 Beyrut patlamasından daha büyük olduğunu ve bunun şimdiye kadar kaydedilen en büyük nükleer olmayan yapay patlamalardan biri olduğunu söyledi.[119][120] Lübnan'ın afet müdahale komitesi başkanı da çağrı cihazı saldırısını, ani kayıp akını ve Lübnan'ın acil müdahale sistemine getirdiği yük açısından Beyrut patlamasıyla karşılaştırdı.[121] Yaralıları tedavi eden birçok Lübnanlı doktor, yaralanma seviyesinin liman patlamasından sonraki seviyeden daha yüksek olduğu konusunda hemfikirdi.[122]

Lübnan'da 18 Eylül'de okullar tatil edildi ve Lübnan ordusu şüpheli cihazları imha etmek için çeşitli bölgelerde kontrollü patlamalar gerçekleştirdiğini duyurdu.[25][123]

19 Eylül'de Lübnan Sivil Havacılık Otoritesi, Beyrut Refik Hariri Uluslararası Havalimanı'ndaki uçuşlarda kontrol edilen bagajlarda ve el bagajlarında çağrı cihazı ve telsiz taşınmasına süresiz yasak getirdi.[124] Air France ve Lufthansa, saldırıların yol açtığı güvenlik durumunu gerekçe göstererek Beyrut (Tel Aviv ve Tahran ile birlikte) uçuşlarını askıya aldı.[25][125] Türk Hava Yolları 26 Eylül tarihinde önce 30 Eylül tarihine kadar,[126] Hasan Nasrallah suikastının ardından ise 6 Ekim tarihine kadar uçuşları askıya aldığını duyurdu.[127]

Hizbullah

[değiştir | kaynağı değiştir]

CNN, operasyonun muhtemelen Hizbullah üyeleri arasında paranoya yaratmayı, üye kazanma çabalarını baltalamayı ve Hizbullah'ın liderliğine ve operasyonları ile personelini koruma becerisine olan güveni zayıflatmayı amaçladığını öne sürdü.[128] CNN'in Baş Kolluk Kuvvetleri ve İstihbarat Analisti John Miller, Hizbullah'a olan mesajın şu olduğunu belirtti: “Size her yerde, her zaman, istediğimiz gün ve anda ulaşabiliriz ve bunu bir düğmeye basarak yapabiliriz.”[128]

The Economist, Hizbullah'ın komuta ve iletişim yapısını bozmayı amaçlayan çağrı cihazı bombalarının bir İsrail işgalinin habercisi olabileceğini ya da İsrail'in operasyonunun tam kapsamı olabileceğini öne sürdü. Chatham House'dan Lina Khatib bu saldırının Hizbullah'ın ordusunu felç edebileceğini ve korku yaratarak örgütü iletişim konusunda daha temkinli hale getirebileceğini söyledi. Bir başka teori de İsrail'in Hizbullah'ın güvenlik açığını keşfetmesini önlemek için önleyici olarak hareket ettiği yönündedir.[68]

The Atlantic'e de katkıda bulunan Lübnanlı gazeteci Kim Ghattas CNN'e verdiği demeçte olayın “Hizbullah'ı korkutarak boyun eğdirme ve İsrail'e yönelik saldırılarının artmasının daha fazla şiddetle karşılanacağını açıkça ortaya koyma” çabası olabileceğini öne sürdü. Özellikle Hizbullah'ın saldırının yarattığı kaosla mücadele ederken, bunun İsrail'in geniş çaplı bir kampanyasının habercisi olabileceğini belirtti.[128]

Yahudi asıllı Amerikalı siyaset bilimci Eliot A. Cohen The Atlantic'teki yazısında saldırıların -Hizbullah'ın kayıplarının ötesinde- “İsrail için stratejik bir kazanç” olduğunu çünkü Hizbullah'ın elektronik haberleşmeye güvenemeyeceğini ve bir örgütün elektronik haberleşme olmadan işleyemeyeceğini yazdı. Ayrıca patlamaların, üç hafta önce Hersh Goldberg-Polin ve diğer beş rehinenin öldürülmesinin ardından İsrail için bir “moral desteği” olduğunu söyledi.[129]

Sorumluluk

[değiştir | kaynağı değiştir]

Saldırıdan kısa bir süre sonra Hizbullah bir açıklama yayınlayarak saldırının sorumluluğunu İsrail'e yükledi. İsrailli yetkililer saldırı hakkında hemen yorum yapmazken, en az iki ABD'li yetkili ve Orta Doğu'daki üst düzey bir diplomat NBC muhabirlerine 18 Eylül'deki saldırının arkasında İsrail'in olduğunu söyledi.[64] The New York Times daha sonra İsrail'in saldırıda herhangi bir rolü olduğunu inkâr etmeye devam ettiğini, ancak saldırı hakkında bilgilendirilen on iki mevcut ve eski savunma ve istihbarat yetkilisinin saldırının arkasında İsrail'in olduğunu söylediğini bildirdi.[29]

Associated Press'in ulaştığı İsrail Savunma Kuvvetleri ilk etapta yorum yapmayı reddetti.[15] İsrail Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi, İsrailli generallerle “tüm cephelerde savunma ve saldırı operasyonlarına hazırlık” konusunu görüşmek üzere bir toplantı düzenledi.[23] Ertesi gün bir açıklama yapan Halevi şunları söyledi: “Henüz harekete geçirmediğimiz birçok kabiliyetimiz var... bunlardan bazılarını gördük, bana öyle geliyor ki iyi hazırlandık ve bu planları ileriye dönük olarak hazırlıyoruz.” Halevi ayrıca İsrail'in aşamalı olarak ilerleyeceğini ve her aşamanın Hizbullah için daha acı verici olacağını söyledi ve İsrail Savunma Kuvvetleri'nin İsrail'in kuzeyinde yerlerinden edilmiş vatandaşların güvenli bir şekilde evlerine dönmelerine izin vermeye kararlı olduğunu belirtti.[130]

22 Eylül 2024 tarihinde İsrail Cumhurbaşkanı İzak Herzog patlamalarda İsrail'in herhangi bir dahli olduğunu reddetmiş, ancak aynı gün İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu “Eğer Hizbullah mesajı anlamadıysa, size söz veriyorum, mesajı anlayacaktır” demiştir.[34][38]

Uluslararası hukuk

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Birliği'nin Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikasından sorumlu Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, çocukların ölümü de dâhil olmak üzere siviller arasında yüksek oranda zayiata yol açması nedeniyle saldırıların yasallığını sorguladı. Birleşmiş Milletler Lübnan Özel Koordinatörü Jeanine Hennis-Plasschaert de saldırının yasallığı konusundaki endişelerini dile getirdi. Belçika Başbakan Yardımcısı Petra De Sutter daha da ileri giderek bunu bir “terör saldırısı” olarak nitelendirdi.[131] Eski CIA direktörü Leon Panetta da saldırıyı “bir tür terörizm” olarak nitelendirdi.[132][133]

İncelenen hukuki sorular, saldırıların ayrımcılık ilkesini (bubi tuzağı kullanma yasağı dahil) ve orantılılık ilkesini ihlal edip etmediğini belirlemeye çalışmıştır.[32]

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ile birlikte çalışan kalabalık bir Birleşmiş Milletler özel raportör grubu da saldırıların “siviller arasında terör yayma amacı taşıdığı”, korunan sivilleri ayırt etmediği ve bubi tuzağı kullanımına ilişkin yasakları ihlal ettiği gerekçesiyle savaş suçu olabileceğini söyledi. Bir soruşturma açılması çağrısında bulundular.[134][135]

Farklılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrım gözetmeksizin yapılan saldırılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği uzmanları saldırının ayrım gözetmeyen bir nitelik taşıdığını, zira saldırganın binlerce bombayı aynı anda patlatarak sivillerle savaşçıları birbirinden ayırmak için her bir hedefi doğrulayamadığını belirttiler.[134] Londra Ekonomi Okulu'ndan Alonso Gurmendi-Dunkelberg de ayrım ilkesine uymak için İsrail'in her bir cihazın sivil değil askeri bir hedefin elinde olup olmadığını doğrulaması gerektiğini söyledi. Binlerce cihazın aynı anda patlatıldığı düşünüldüğünde İsrail'in bunu yapmasının pek olası olmadığını söyledi.[136]

Profesör William Boothby, Lieber Hukuk ve Savaş Enstitüsü için kaleme aldığı yazıda, hedeflerin çağrı cihazlarının verildiği kişiler gibi göründüğünü ve çağrı cihazlarının kullanıcılarının elinde olduğunu varsaymanın “muhtemelen makul” olduğunu belirtti.[31]

İnsan Hakları İzleme Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Direktörü Lama Fakih şunları söyledi: “Tam yeri güvenilir bir şekilde bilinemeyen bir patlayıcı cihazın kullanılması, belirli bir askeri hedefe yönlendirilemeyen ve sonuç olarak askeri hedefleri ve sivilleri ayrım gözetmeksizin vuracak bir saldırı aracının kullanılması, hukuka aykırı bir şekilde ayrım gözetmemek anlamına gelecektir.”[137]

Birleşmiş Milletler Sierra Leone Özel Mahkemesi'nin kurucu başsavcısı David M. Crane, “kullanılan yöntemlerin sivillerden kaçınırken Hizbullah'ı hedef alacak kadar hassas olmaması” halinde saldırıların ayrımcılık ilkesini ihlal edebileceğini; ancak sivil kayıpların öngörülmemesi halinde saldırının hukuka uygun olacağını yazdı.[138]

Hizbullah üyelerinin sivil durumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pek çok kaynak Uluslararası İnsancıl Hukuk (IHL) uyarınca sadece savaşçıların hedef alınabileceği, çatışmalarda yer almayanların hedef alınamayacağı konusunda uyarıda bulunmuştur. Hizbullah askeri bir kanada sahip olmakla birlikte aynı zamanda siyasi bir partidir. ABD'li insan hakları avukatı Huwaida Arraf, çatışmalarda yer aldıklarına dair bir kanıt olmadığı sürece devlet memurlarının uluslararası hukuk kapsamında sivil olarak kabul edildiğine dikkat çekmiştir.[139] Profesör William Boothby, çağrı cihazlarının Hizbullah'ın savaşçı olmayan üyelerine de (örneğin diplomatik, siyasi veya idari personeline) verildiği biliniyorsa, çağrı cihazlarına yönelik saldırıların yasadışı olacağını yazmıştır.[31]

King's College London'da güvenlik çalışmaları profesörü olan Andreas Krieg, çağrı cihazlarının hayır kurumlarında ya da kamu hizmetlerinde çalışanlar gibi Hizbullah'ın sivil üyeleri arasında dağıtılmış olabileceğini ve bu kişilerin çatışmalarda yer almadığını söyledi.[140] Lübnanlı Hizbullah uzmanı[d] Kasım Kasır, saldırıların çoğunlukla sivil çalışanları vurduğunu ve askeri kanadının büyük ölçüde etkilenmediğini söyledi.[143]

Sivil durumu savunanlara göre Hizbullah ayrıca kendisine bağlı hayır kurumları aracılığıyla sosyal hizmetler de sağlamaktadır. Örneğin, öldürülenlerden biri, bu tür bir hayır kurumuna bağlı olan Al Rassoul Al Azam Hastanesi'nde çağrı cihazı taşıyan bir hastane hademesidir.[139]

Marko Milanovic, Hizbullah'ın çağrı cihazlarını askerlere mi yoksa sivillere mi verdiğini İsrail'in bilmesinin neredeyse imkansız olduğunu, zira bazı çağrı cihazlarının patlamalardan sadece birkaç saat önce verildiğini yazıyor. Saldırıların büyük olasılıkla gelişigüzel olduğu sonucuna varıyor.[144]

Bubi tuzakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bubi tuzakları çoğunlukla İsrail'in de taraf olduğu Bazı Konvansiyonel Silahlar Sözleşmesi'nin Mayınlar, Bubi Tuzakları ve Diğer Cihazlar Protokolü (“Değiştirilmiş Protokol II”) kapsamında yasaklanmıştır.[131][31] Tadil Edilmiş Protokol II Madde 7.2 “bubi tuzakları veya patlayıcı madde içerecek şekilde özel olarak tasarlanmış ve inşa edilmiş görünüşte zararsız taşınabilir nesneler şeklindeki diğer cihazların” kullanımını yasaklamaktadır.[131][31][145]

Birleşik Krallık gibi bazı ülkelerin angajman kuralları da zararsız eşya süsü verilmiş patlayıcıları yasaklamaktadır.[131][146] Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı Savaş Hukuku El Kitabı, “etrafa saçılabilecek ve sivillere, özellikle de çocuklara çekici gelebilecek tehlikeli nesnelerin büyük miktarlarda üretilmesini önlemek” için yasaklanan bu tür eşyalara örnek olarak saatler, kameralar, tütün pipoları ve kulaklıkları vermektedir.[31][131][147] Uluslararası Kriz Grubu'nda danışman ve New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde Yerleşik Olmayan Kıdemli Araştırmacı olan Brian Finucane, Savaş Hukuku El Kitabı'nda yasaklanmış bubi tuzaklarına örnek olarak “patlayan İkinci Dünya Savaşı dönemi iletişim kulaklıklarının” verildiğini belirtmiştir.[32]

Savaş hukuku profesörü William H. Boothby, Lieber Institute for Law & Warfare's Articles of War adlı kitabında “silahlanma sinyali gönderildikten sonra Lübnan'da Hizbullah'a karşı kullanılan cihazların Madde 7(2) kapsamına girdiğini ve dolayısıyla bu temelde yasaklandığını” yazmıştır.[31]

İnsan Hakları İzleme Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Direktörü Lama Fakih şunları söyledi: “Uluslararası insancıl hukuk teamülleri, sivilleri ciddi risk altına sokmamak ve bugün Lübnan'ın dört bir yanında yaşanmaya devam eden yıkıcı sahnelerin ortaya çıkmasını önlemek için bubi tuzaklarının - sivillerin ilgisini çekmesi muhtemel veya sivillerin normal günlük kullanımıyla ilişkili nesneler - kullanılmasını yasaklamaktadır.”[137]

Orantılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oxford Etik, Hukuk ve Silahlı Çatışma Enstitüsü'nden Janina Dill, insanların çağrı cihazlarını evlerine götürmek de dahil olmak üzere farklı yerlere taşımaları nedeniyle saldırıların orantılı olduğundan şüphe duyuyor. Yüzlerce çağrı cihazının aynı anda patladığı düşünüldüğünde, saldırganın sivillere vermesi beklenen zarar konusunda anlamlı bir hesaplama yapmasının mümkün olup olmadığını sorguladı.[136] İngiliz insan hakları avukatı Geoffrey Nice, saldırının orantı gözetilmeden yapıldığını belirterek, “Çağrı cihazları ve telsizler aktive edildiklerinde konumları ve varış noktaları bilinmiyordu, bu nedenle İsrail'in sonucun orantılı olup olmayacağını düşünmesi imkansızdı” dedi.[148]

Marko Milanovic, orantılılık analizinin iki grup sivilin dikkate alınmasını gerektirdiğini yazıyor:[144]

  • çağrı cihazlarının verildiği siviller
  • patlama anında çağrı cihazının yakınındaki görgü tanıkları

İsrail'in, çağrı cihazı patlayıcılarının küçük boyutları göz önüne alındığında ikinci grup sivillerin zarar görme olasılığının düşük olacağını savunabileceğini yazıyor. Ancak birinci grup siviller yüksek bir olasılıkla ciddi şekilde zarar görecektir.[144]

RAND Corporation'da kıdemli bir siyaset bilimci olan Raphael Cohen, saldırının “2,000 kiloluk bir bomba atmaktan çok daha hedefe yönelik” olduğuna dikkat çekti.[149]

Tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lübnan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üst düzey bir Lübnanlı güvenlik kaynağı Al-Hadath'a İsrail'in münferit cihazların iletişim sistemlerine sızarak patlamalarına yol açtığını söyledi.[74] Başbakan Mikati'nin ofisinden yapılan açıklamada, olayın İsrail tarafından “Lübnan egemenliğinin ihlali” anlamına geldiği belirtildi.[23] Hükûmet Birleşmiş Milletler ile temasa geçerek saldırıdan İsrail'i sorumlu tutmalarını istedi.[25] Sağlık Bakanı Firas Abiad, sağlık sisteminin müdahalesini överek, sistemin “ihtiyacı olanlara, özellikle de ciddi yaralanması olanlara bakım sağlayabildiğini” belirtti.[150]

Hizbullah karşıtı görüşleriyle tanınan Lübnanlı gazeteci Mohammad Barakat, çağrı cihazı saldırılarını “Lübnan'ın 11 Eylül'ü” olarak nitelendirdi.[151] Lübnan gazetesi Al-Akhbar'ın haberine göre “düşman, hedeflere ve araçlara ulaşma kabiliyeti açısından istisnai bir güvenlik operasyonunda, düşmanla çatışmanın başından bu yana İslami Direniş'in gövdesine en sert darbelerini yöneltmeyi başardı”.[152]

Hizbullah

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hizbullah İsrail'in saldırılarını “suç teşkil eden saldırganlık” olarak nitelendirdi ve “adil bir karşılık” sözü verdi.[77] Örgüte yakın olanlar patlamaların ardından bir şok hali yaşadıklarını anlattılar.[68] Lübnanlı analist Kasım Kasır saldırıların çoğunlukla Hizbullah içindeki sivil çalışanları vurduğunu, savaşçıları vurmadığını söyledi.[143]

Genel Sekreter Nasrallah 19 Eylül'de yaptığı konuşmada saldırıyı “ağır bir darbe” olarak nitelendirdi ve Hizbullah, Lübnan ve muhtemelen bölge için “benzeri görülmemiş” olarak tanımladı.[37] Ayrıca, İsrail'in tüm “kırmızı çizgileri” aştığını da sözlerine ekledi.[153] Nasrallah, Hizbullah'ın hazır olduğunu iddia ederek İsrail Savunma Kuvvetleri'ne Lübnan'ı işgal etmesi için meydan okudu ve kuzeyde yerlerinden edilen İsraillilerin ancak İsrail'in Gazze işgalini durdurması halinde geri dönmelerine izin verileceğini söyledi.[154]

Hizbullah 22 Eylül sabahı İsrail'in kuzeyine düzinelerce roket atarak misilleme yaptı.[155] Roketlerin bazıları Hayfa ve Nasıra üzerinde durduruldu.[155] Kiryat Bialik'te iki ev vuruldu. Şarapnel parçaları nedeniyle üç yaşlı erkek ve bir genç kız yaralandı.[40] Nasıra'ya isabet eden bir roket şehirde büyük bir yangına neden olurken, Beit She'arim'de bir ahır isabet aldı ve birkaç inek öldü.[40]

İsrail

[değiştir | kaynağı değiştir]

Axios'a göre İsrailli yetkililer kuzey sınırında büyük bir tırmanma riskinin farkında olduklarını ve İsrail Savunma Kuvvetleri'nin Hizbullah'ın misillemesine karşı yüksek alarmda olduğunu söyledi.[80] İsrailli haber sitesi Walla'nın aktardığına göre ismi açıklanmayan yetkililer şunları söyledi: “İsrail istihbarat servisleri operasyondan önce Hizbullah'ın İsrail'e karşı önemli bir karşı saldırıyla cevap verebileceğini değerlendirdi.”[156] Savunma Bakanı Yoav Galant Hizbullah ile çatışmada “yeni bir aşamanın” başladığını ve IDF'nin güç ve kaynaklarını Kuzey'e yönlendirdiğini açıkladı.[157]

İlk saldırı dalgasının gerçekleştiği gün, İsrail muhalefet lideri Yair Lapid “İsrail ve Hamas arasında rehineler karşılığında ateşkes anlaşmasını” görüşmek üzere ABD'ye bir ziyarette bulunuyordu. Saldırıya tepki olarak gezisini kısa kesip İsrail'e döndü.[25]

Saldırıdan kısa bir süre sonra birçok İsrailli figür ve sosyal medyadaki İsrail yanlısı hesaplar saldırıları kutladı. İnternet fenomeni Noya Cohen, patlayan bir telefonu eline almadan önce başörtüsü taktığı ve Arapça konuştuğu bir video paylaştı. İsrail yanlısı hesaplarda da benzer içerikler paylaşılırken, İsrailli sosyal medya fenomeni Einav Avizemer saldırıyı “bel altı operasyon” olarak nitelendirdi.[158] Aralarında bir çağrı cihazına yeni Mossad ajanı “Motti Rola” adını veren ve bir diğerinde patlayan bir çağrı cihazı nedeniyle cinsel organı kopmuş bir Hizbullah savaşçısını gösteren memlerin de bulunduğu memler yaygın olarak paylaşıldı.[159]

22 Eylül 2024 tarihinde İsrail Cumhurbaşkanı İzak Herzog patlamalarda İsrail'in herhangi bir dahli olduğunu reddetti.[34]

Çok uluslu kuruluşlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler Lübnan Özel Koordinatörü Jeanine Hennis-Plasschaert saldırıyı kınayarak “siviller hedef değildir ve her zaman korunmalıdır” dedi.[160] Genel Sekreter sözcüsü Stéphane Dujarric, örgütün sivil kayıplardan üzüntü duyduğunu ve bölgede gerilimin tırmanması riskine karşı uyarıda bulunduğunu söyledi.[161][162] 18 Eylül'de bir konuşma yapan Genel Sekreter António Guterres “sivil nesnelerin” silah haline getirilmemesi gerektiğini vurguladı.[163] Güvenlik Konseyi durumu ele almak üzere 20 Eylül'de acil bir oturum düzenlemiştir.[164] Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk tarafından yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi: “İster sivil ister silahlı grup üyesi olsun, binlerce kişinin, saldırı sırasında hedef alınan cihazların kimin elinde olduğu, bulundukları yer ve çevreleri hakkında bilgi sahibi olmadan eş zamanlı olarak hedef alınması, uluslararası insan hakları hukukunu ve uygulanabilir olduğu ölçüde uluslararası insancıl hukuku ihlal etmektedir.”[165] Uluslararası Af Örgütü saldırıları kınayarak uluslararası hukukun ihlali olarak nitelendirdi.[166]

Avrupa Birliği Dış İlişkiler Şefi Josep Borrell saldırıyı kınayarak saldırının “Lübnan'da terörü yaymayı” amaçladığını söyledi.[167][168]

Sivil toplum kuruluşları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak merkezli İran yanlısı milis grupları Kata'ib Hizbullah ve Harakat Hizbullah al-Nujaba, Hizbullah'a tıbbi ve askeri yardım teklif etti.[169][170]

Gazze Şeridi'ni yöneten Filistinli örgüt Hamas, saldırıları “tüm yasalara meydan okuyan bir suç” olarak nitelendirdi. Hamas yaptığı açıklamada Hizbullah'ın “çabalarını ve fedakârlıklarını” övdü ve “bu terörist eylem Siyonist düşmanın bölgeye yönelik daha büyük saldırganlığının bir parçasıdır” dedi.[171]

Yemen'in bir bölümünü yöneten Husilerin sözcüsü Muhammed Abdüsselam saldırıları “iğrenç bir suç ve Lübnan'ın egemenliğinin ihlali” olarak nitelendirdi ve Lübnan'ın “Siyonist düşman varlığı caydırmaya ve herhangi bir tırmanışta ona ağır bir bedel ödetmeye muktedir olduğunu” söyledi.[171] Patlamalardan saatler sonra ve Tel Aviv'e süpersonik balistik füze fırlatılmasından iki gün sonra Husilerin medya otoritesinin başkan yardımcısı Nasr Al-Din Amer, grubun İsrail ile savaş durumunda Lübnan'a binlerce savaşçı göndermeye hazır olduğunu söyledi.[172]

Lemkin Soykırımı Önleme Enstitüsü olayı “Lübnan halkına yönelik terörist saldırılar” olarak kınadı.[173]

Hükûmetler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]
  •  Mısır: Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile yaptığı görüşmede Lübnan'ın güvenlik, istikrar ve egemenliğini bir kez daha teyit etti ve hükûmetinin “çatışmayı tırmandırma ve kapsamını bölgesel olarak genişletme girişimlerini” reddettiğini belirterek tüm tarafları sorumlu davranmaya çağırdı.[174] Mısır ayrıca tıbbi yardım teklifinde bulundu.[25][175]
  •  Filistin: Filistin Yönetimi, Lübnan'da gerilimin tırmanmasından korkarak saldırıyı kınadı.[176]
  •  İran: Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi saldırıları “İsrail terörizmi” olarak nitelendirdi ve saldırılardan etkilenenlere tıbbi yardım sağlama sözü verdi.[25] Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Nasser Kanaani saldırıyı “Siyonist rejim” tarafından gerçekleştirilen bir “toplu katliam örneği” olarak nitelendirdi.[177] İran, on iki doktor, on iki hemşire ve İran Kızılay Derneği başkanından oluşan bir sağlık ekibini tıbbi yardım sağlamak üzere Lübnan'a gönderdi.[178]
  •  Irak: Hükûmet, ilk saldırı dalgasının ardından Lübnan hastanelerine tıbbi malzeme sağladı. Ayrıca elektronik ekipman ithalatında herhangi bir “sızma” veya güvenlik riskini önlemek için sınırlarındaki kontrolleri güçlendireceğini söyledi.[87] Irak Kızılay Derneği ve Halk Seferberlik Güçleri saldırı kurbanlarına yardım etmek üzere Beyrut'a yardım uçakları gönderdi.[179]
  •  Suriye: Suriye patlamaları kınarken Lübnan halkıyla dayanışma içinde olduğunu ifade etti ve “kendilerini savunma haklarında yanlarında olduğunu” söyledi. Suriye Dışişleri Bakanlığı, devlet haber ajansı SANA tarafından yayınlanan bir açıklama ile İsrail'i “savaşın kapsamını genişletme arzusu ve daha fazla kan dökme açlığı” ile suçladı. Bakanlık, ulusları “bu saldırganlığı kesin bir dille kınamaya” çağırdı.[171] Suriye de tıbbi yardım teklifinde bulundu.[180]
  •  Katar: Uluslararası İşbirliğinden sorumlu Devlet Bakanı Lolwah Al-Khater, uluslararası toplumun saldırıya tepki göstermemesini “dehşet verici” olarak nitelendirdi ve “Bu seyyar saatli bombalar kamusal ve sivil alanlarda ayrım gözetmeksizin insanları yaralıyor ve öldürüyor, bu ne zaman kabul edilebilir hale geldi?” dedi.[181]

Diğer

[değiştir | kaynağı değiştir]
  •  Belçika: Başbakan Yardımcısı Petra De Sutter “Lübnan ve Suriye'deki büyük terör saldırısını” kınadı.[182]
  •  Çin: Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Lin Jian Çin'in saldırıları yakından takip ettiğini ve “Lübnan'ın egemenliğini ve güvenliğini ihlal eden” her türlü eyleme karşı çıktığını belirtti. Lin ayrıca bölgedeki olası gerginliklere ilişkin endişelerini de dile getirdi.[183] Saldırıların ardından toplanan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin acil oturumunda daimi temsilci Fu Cong “taraflara azami itidal” çağrısında bulundu. Fu, saldırıların “en güçlü şekilde kınanmaktan başka bir şeyi hak etmeyecek kadar acımasız ve gaddarca” olduğunu söyledi. “Hızlı ve eksiksiz bir soruşturma” çağrısında bulundu.[184][185][186]
  •  Fransa: Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron bir video aracılığıyla Lübnan halkına seslenerek desteğini ifade etti ve “savaşın kaçınılmaz olmadığını” ve “diplomatik bir yolun mevcut olduğunu” vurguladı.[187]
  •  İrlanda: Dışişleri Bakanı Micheál Martin saldırıyı kınayarak sivillerin hayatını tehlikeye attığını ve ayrım gözetmeyen saldırılara ilişkin Cenevre Sözleşmesini ihlal ettiğini söyledi. Başbakan Simon Harris de saldırıyı eleştirdi ve gerilimi azaltma çağrısında bulundu.[188]
  •  Malezya: Dışişleri Bakanlığı saldırıyı kınayarak Lübnan'ın güvenlik, istikrar ve egemenliğine zarar verdiğini belirtti.[189]
  •  Norveç: Ülke, Norveç'e ait bir şirketin saldırıyla bağlantısı olup olmadığını araştırıyor.[190] Norveç polisi ayrıca Hizbullah'a çağrı cihazı satışıyla bağlantılı Norveçli-Hintli bir adam için uluslararası arama talebinde bulundu.[191]
  •  Rusya: Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova saldırıyı kınayarak, olayın soruşturulması ve uluslararası dikkat gerektirdiğini söyledi.[192][193] Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov saldırıların bölgede “gerilimin tırmanmasına yol açtığını” söyledi.[194]
  •  Güney Kore: Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Lee Jae-woong, hükûmetin Orta Doğu'daki durumu endişeyle izlediğini ve ilgili tarafları diyalog yoluyla barışçıl bir çözüm aramaya çağırdığını söyledi.[195]
  •  Türkiye: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Lübnan Başbakanı Mikati ile yaptığı telefon görüşmesinde İsrail'i eleştirerek, bölgede çatışmaları yayma girişimlerinin “son derece tehlikeli” olduğunu ve Türkiye'nin “İsrail saldırganlığını” durdurma çabalarının devam edeceğini söyledi.[196]
  •  Birleşik Krallık: Dışişleri Bakanı David Lammy “artan gerilim ve sivil kayıplar” konusundaki endişelerini dile getirdi ve durumun “hızla kötüleşebileceği” gerekçesiyle İngiliz vatandaşlarını Lübnan'ı terk etmeye çağırdı. Lammy, Birleşik Krallık hükûmetinin hem İsraillilerin hem de Lübnanlıların evlerine dönebilmeleri için “istikrar ve güvenliği yeniden tesis edecek” müzakere edilmiş bir siyasi çözüm görmek istediğini söyledi.[197]
  •  ABD: Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller saldırılarla ilgileri olduğunu reddetti ve ülkesinin bu saldırılardan önceden haberdar olmadığını söyledi. Amerika Birleşik Devletleri ayrıca İran'ı misilleme yapmaktan kaçınmaya çağırdı.[198] Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karine Jean-Pierre İsrail ve Hizbullah arasında diplomatik bir çözüm bulunması gerektiğini vurguladı.[171] Saldırının terörizm teşkil edip etmediği sorusuna ise şu yanıtı verdi: “Açıkçası çocukların zarar görmesi, insanların zarar görmesi zor ve görmek istediğimiz bir şey değil”.[149]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Birinci dalga: 12[3]
    İkinci dalga: 30[4][5][6]
  2. ^ İsrail Savunma Kuvvetleri ve Mossad arasındaki ortak operasyon[8]
  3. ^ Modern geleneksel silahlı çatışma yasaları açık bir sözlü veya yazılı savaş ilanı gerektirmez; Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'ne göre, geçerli bir jus ad bellum olduğu sürece, bir taraf sadece saldırarak silahlı çatışma durumunu başlatabilir.
  4. ^ Kasım Kasır, Hizbullah konusunda uzman olarak tanımlanmaktadır[141][142]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "What to know about the deadly pager explosions targeting Hezbollah". Associated Press. 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  2. ^ "Exploding pagers injure thousands in Lebanon in attack targeting Hezbollah". Al Jazeera. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  3. ^ "14 killed, more than 450 wounded in latest device explosions". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. On Tuesday, explosions in pagers used by Lebanon's Hezbollah group killed 12 people and wounded nearly 3,000, about 200 of them critically. 
  4. ^ "At least 38 killed in Israeli strike on suburb in Lebanon's Beirut" (İngilizce). Al Jazeera English. 21 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. The death toll from an Israeli air attack in Beirut's southern suburbs has risen to 38 people, including three children and seven women, Lebanese authorities say. 
  5. ^ a b c Marsi, Federica (19 Eylül 2024). "Death toll in Lebanon blasts rises to 37". Al Jazeera (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. The following day, 25 people were killed and 708 injured, including 61 who remain in the intensive care unit. 
  6. ^ "More deadly explosions hit Lebanon, a day after Hezbollah pager blasts". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  7. ^ a b c d Christou, William (20 Eylül 2024). "'We are isolated, tired, scared': pager attack leaves Lebanon in shock". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  8. ^ a b c d e f g Kent, Lauren (17 Eylül 2024). "Israel behind deadly pager explosions that targeted Hezbollah and injured thousands in Lebanon". CNN (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  9. ^ David Brennan; Nadine El-Bawab (18 Eylül 2024). "20 more dead, 450 injured as new round of explosions rocks Lebanon: Health officials". ABC News. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  10. ^ Hijazi, S. (20 Eylül 2024). "Nasrallah: We suffered a 'hard blow'... but Israel failed". L'Orient-Le Jour (İngilizce). Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  11. ^ a b c d "Dozens of Hezbollah members reportedly hurt by exploding pagers". BBC (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  12. ^ "Iranian ambassador Mojtaba Amani wounded in Hezbollah explosion". The Jerusalem Post (İngilizce). 17 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  13. ^ Kelly, Kieran; Confino, Jotam; Makoii, Akhtar (17 Eylül 2024). "Israel-Hamas war latest: IDF on alert for Hezbollah retaliation over pager attacks". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.  Geçersiz |url-erişimi=subscription (yardım)
  14. ^ "Hezbollah pagers: How did they explode and who is responsible?". BBC (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  15. ^ a b c d e f g "Hezbollah hit by a wave of exploding pagers in Lebanon and Syria. At least 9 dead, hundreds injured". Associated Press (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  16. ^ Chao-Fong, Léonie; Sedghi, Amy; Belam, Martin; Yerushalmy, Jonathan (18 Eylül 2024). "Nine killed and more than 300 injured, says Lebanon health ministry, after walkie-talkies explode – Middle East live". The Guardian. ISSN 0261-3077. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  17. ^ "What are the ICOM IC-V82 radios exploding in Lebanon?". The Jerusalem Post (İngilizce). 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  18. ^ a b c d e "Dozens of Hezbollah members wounded in Lebanon when pagers exploded, sources and witnesses say". Reuters. 17 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  19. ^ "Pager explosions killed 19 IRGC members in Syria – report". The Jerusalem Post (İngilizce). 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  20. ^ a b "Hezbollah hit by a wave of exploding pagers and blames Israel. At least 9 dead, thousands injured". ABC News (İngilizce). 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  21. ^ a b "Lebanon's health minister says 8 killed, 2,750 wounded by exploding pagers". Al Jazeera (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  22. ^ a b "Chaotic scenes outside Lebanon hospitals, on streets after pager blasts". France24. 17 Eylül 2024. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  23. ^ a b c d e Reiss, Johnatan (17 Eylül 2024). "Live Updates: Pagers Explode Across Lebanon in Apparent Attack on Hezbollah". The New York Times. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  24. ^ a b "Dozens of Hezbollah members wounded after pagers explode in Lebanon". Al Jazeera. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  25. ^ a b c d e f g h i j k Edwards, Christian; Vogt, Adrienne; Sangal, Aditi (17 Eylül 2024). "Pagers explode across Lebanon in attack targeting Hezbollah members, source says: Live updates". CNN (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  26. ^ a b "Hezbollah official: Exploded pagers were a new brand, replaced cellphones at Nasrallah's order". The Times of Israel. 17 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  27. ^ a b Newman, Lily Hay. "The Mystery of Hezbollah's Deadly Exploding Pagers". Wired (İngilizce). ISSN 1059-1028. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  28. ^ Bassam, L.; Gebeily, M. (18 Eylül 2024). "Hezbollah hand-held radios detonate across Lebanon". Reuters. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  29. ^ a b c Frenkel, Sheera; Bergman, Ronen; Saad, Hwaida (18 Eylül 2024). "How Israel Built a Modern-Day Trojan Horse: Exploding Pagers". The New York Times. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. Even before Mr. Nasrallah decided to expand pager usage, Israel had put into motion a plan to establish a shell company that would pose as an international pager producer. By all appearances, B.A.C. Consulting was a Hungary-based company that was under contract to produce the devices on behalf of a Taiwanese company, Gold Apollo. In fact, it was part of an Israeli front, according to three intelligence officers briefed on the operation. They said at least two other shell companies were created as well to mask the real identities of the people creating the pagers: Israeli intelligence officers. 
  30. ^ Yerushalmy, Jonathan; Milmo, Dan (19 Eylül 2024). "Hezbollah device blasts: how did pagers and walkie-talkies explode and what do we know about the attacks?". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  31. ^ a b c d e f g Boothby, William H. (18 Eylül 2024). "Exploding Pagers and the Law". Articles of War. Lieber Institute for Law & Warfare. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  32. ^ a b c Finucane, Brian (18 Eylül 2024). "Law of War Questions Raised by Exploding Pagers in Lebanon". Just Security (İngilizce). 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  33. ^ "Was 'Operation Below the Belt' Legal? Absolutely". Middle East Forum (İngilizce). 19 Eylül 2024. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  34. ^ a b c William, Helen (22 Eylül 2024). "Israel-Lebanon latest: Israel had 'no connection' with deadly exploding pager attack, president claims". The Independent. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  35. ^ "Hezbollah Chief Nasrallah: Israel Crossed All Red Lines, This Is a Declaration of War". Haaretz. 19 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  36. ^ Parker, Claire; Chamaa, Mohamad El; Rubin, Shira (19 Eylül 2024). "Hezbollah chief calls pager, radio attacks an 'act of war' by Israel". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  37. ^ a b Qiblawi, Tamara (19 Eylül 2024). "Analysis: In Hezbollah leader's speech are signs of a group driven deeper underground". CNN (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  38. ^ a b Almond, Mark (22 Eylül 2024). "Why has Israel's president denied the pager attack on Hezbollah?". The Independent. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. 
  39. ^ Starcevic, Seb (18 Eylül 2024). "Israeli defense minister: A 'new phase of war' has begun". POLITICO (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  40. ^ a b c "IDF retaliates after Hezbollah's deepest attack yet: Over 140 rockets, six wounded". The Jerusalem Post (İngilizce). 22 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  41. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :142 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  42. ^ a b c "Hezbollah fires on Israel after several members killed in shelling". Al Jazeera (İngilizce). Al-Jazeera. 26 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  43. ^ Bob, Yonah Jeremy; Laznik, Jacob (17 Eylül 2024). "Pager detonations wound thousands, majority Hezbollah members, in suspected cyberattack". The Jerusalem Post. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  44. ^ "Israeli strikes in Lebanon kill three including Hezbollah commander, sources say". Reuters. 16 Nisan 2024. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  45. ^ a b "Lebanon: Flash Update #25 – Escalation of hostilities in South Lebanon, as of 23 August 2024 – Lebanon". United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (İngilizce). 27 Ağustos 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2024. 
  46. ^ Keller-Lynn, Carrie (27 Temmuz 2024). "Deadly Rocket Strike on Soccer Field Raises Risk of Escalation with Hezbollah". The Wall Street Journal. 28 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  47. ^ Beaumont, Peter (21 Ağustos 2024). "Hezbollah launches barrage of rockets and drones towards Israel". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  48. ^ Maddox, B. (19 Eylül 2024). "The Hezbollah pager attacks prove that Israel has no strategy for peace". The Independent. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  49. ^ "Mapping 11 months of Israel-Lebanon cross-border attacks". Al Jazeera. 11 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  50. ^ "Israel sets new war goal of returning residents to the north". BBC (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  51. ^ "The return of evacuated residents to northern Israel is now a war goal, PMO says". The Jerusalem Post (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  52. ^ Lubell, Maayan (17 Eylül 2024). "Israel says it thwarted Hezbollah plot to kill former defence official". Reuters. 
  53. ^ "Did Israel retaliate against Hezbollah for attempted assassination of ex-defense chief? – analysis". The Jerusalem Post (İngilizce). 17 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  54. ^ Bisset, Victoria (18 Eylül 2024). "Hezbollah explosions put spotlight on old-school pagers". Washington Post. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  55. ^ Bassam, Laila; Gebeily, Maya (20 Eylül 2024). "Exclusive: Hezbollah handed out pagers hours before blasts – even after checks". Reuters. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  56. ^ "Exploding Hezbollah devices reportedly issued in recent days". i24NEWS (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  57. ^ Lukash, Alexandra (18 Eylül 2024). "Hungarian firm tied to pager blasts in Lebanon unmasked". Ynetnews. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  58. ^ Pandey, Ashutosh; Chaika, Anna (18 Eylül 2024). Hessler, Uwe (Ed.). "BAC: Hungarian firm in focus of Hezbollah pager explosions". Deutsche Welle (İngilizce). 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  59. ^ "Taiwan's Gold Apollo Says Hezbollah Pagers Made By Hungary Partner". www.barrons.com (İngilizce). AFP. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. Gold Apollo has established a "long-term partnership" with Budapest-based BAC Consulting Kft. to use its trademark and the model mentioned in media reports "is produced and sold by BAC," the company said in a statement after the New York Times reported that its pagers were involved in the blasts. 
  60. ^ Lai, Johnson; Mistreanu, Simina (18 Eylül 2024). "Taiwanese Company Disavows Links to Pager Explosions, Points to Budapest Manufacturer". TIME (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. Gold Apollo chair Hsu Ching-kuang told journalists Wednesday that his company has had a licensing agreement with BAC for the past three years, but did not provide evidence of the contract. 
  61. ^ Blanchard, Ben (18 Eylül 2024). "Gold Apollo says it did not make pagers used in Lebanon explosions". Reuters. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  62. ^ "Taiwan questions two in probe into Lebanon pager attack". France 24. 20 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  63. ^ Wingfield-Hayes, Rupert (18 Eylül 2024). "Taiwan pager maker stunned by link to Lebanon attacks". BBC. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  64. ^ a b Aggarwal, Mithil; Guo, Peter; De Luce, Dan; Mitchell, Andrea (18 Eylül 2024). "Who made the exploding pagers? A messy global trail emerges behind deadly Lebanon blasts". NBC News (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  65. ^ "What was Hungarian company's role in manufacturing pagers that exploded in Lebanon?". Euronews. 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  66. ^ "Batteries of Lebanon walkie-talkies contained PETN explosive – Lebanese source". Reuters. 20 Eylül 2024. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  67. ^ "Explosive pagers used by Hezbollah had been modified by Israel 'at production level', Reuters told by Lebanese security sources". Sky News (İngilizce). 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  68. ^ a b c "Do pager-bombs presage escalation between Israel and Hizbullah?". The Economist. 17 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  69. ^ "Video shows pagers exploding in Lebanon attack". The New York Times. 17 Eylül 2024. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  70. ^ a b Chao-Fong, Léonie; Ambrose, Tom; Lowe, Yohannes; Belam, Martin (17 Eylül 2024). "Lebanon explosions 'an extremely concerning escalation', says UN official, as Hezbollah threatens retaliation – as it happened". the Guardian. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  71. ^ "Israel's spy agency Mossad planted explosives in Hezbollah pagers, reports say". BBC News. 17 Eylül 2024. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  72. ^ "Syrie : explosion d'une voiture piégée dans le centre de Damas". France 24 (Fransızca). 13 Nisan 2024. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  73. ^ "Car explosion reported in Damascus". Mehr News Agency (İngilizce). 17 Eylül 2024. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  74. ^ a b "Hundreds of Hezbollah members wounded in Lebanon in mass pager hack". The Jerusalem Post (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  75. ^ "Hezbollah says exploding pagers kill three and injure many in Lebanon". BBC (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  76. ^ "9 killed, almost 3,000 injured as vast wave of pager explosions strikes Hezbollah". The Times of Israel. 18 Eylül 2024. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. Other photos and videos from Beirut's southern suburbs circulating on social media and in local media showed people lying on the pavement with wounds on their hands or near their pants pockets. 
  77. ^ a b Gritten, David (17 Eylül 2024). "Hezbollah blames Israel after pager explosions kill eight in Lebanon". BBC (İngilizce). Additional reporting by Frances Mao. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  78. ^ "Hospitals across Lebanon overwhelmed with casualties from pager blasts". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  79. ^ Kent, Lauren; Picheta, Rob (17 Eylül 2024). "Pager explosions injure thousands, including Hezbollah members, Lebanon says". CNN (İngilizce). 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  80. ^ a b Ravid, Barak (17 Eylül 2024). "Israel didn't tell U.S. in advance about Hezbollah pager attack, officials said". Axios. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  81. ^ Sabbagh, Dan; Bayer, Lili; Milmo, Dan (18 Eylül 2024). "Pager and walkie-talkie attacks on Hezbollah were audacious and carefully planned". The Guardian. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  82. ^ a b "Second wave of Lebanon device explosions kills 20 and wounds 450". BBC News. 18 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  83. ^ Saad, Hwaida (18 Eylül 2024). "Hezbollah said that more explosions had occurred in different areas of Lebanon on Wednesday, this time affecting handheld radios". The New York Times. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  84. ^ "Round two? Additional Hezbollah beepers explode in southern Lebanon". The Jerusalem Post (İngilizce). 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  85. ^ "حريق في منزل بميفدون ومنزل في النبطية الفوقا نتيجة الانفجارات" [Fire in a house in Meifdoun and a house in Nabatieh Al-Fawqa as a result of explosions]. MTV Lebanon (Arapça). 18 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  86. ^ "Explosions witnessed at Beirut funeral for Hezbollah members and a child killed in pager attack". Associated Press. 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  87. ^ a b c "At least 14 dead and over 450 injured in new explosions of communication devices across Lebanon: Day 348 of the Gaza war". L'Orient Today. 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  88. ^ a b Triebert, Christiaan; Toler, Aric (18 Eylül 2024). "Walkie-Talkies in Lebanon May Have Held More Explosives Than Pagers, a Times Analysis Finds". The New York Times. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  89. ^ "More devices exploding across Lebanon: What's happening?". Al Jazeera. 19 Eylül 2024. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  90. ^ "'New era' of war beginning, Israel says, as more Hezbollah devices explode across Lebanon". CNN. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  91. ^ Bassam, Laila; Gebeily, Maya (18 Eylül 2024). "Hezbollah hand-held radios detonate across Lebanon in second day of explosions". Reuters. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  92. ^ Madani, Doha (18 Eylül 2024). "A wave of deadly walkie-talkie explosions sweeps Lebanon day after widespread pager attack". NBC News. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  93. ^ Komiya, Kantaro (18 Eylül 2024). "Japan's Icom investigating radio devices carrying its logo after Lebanon blasts". Reuters. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  94. ^ "Hack of Hezbollah devices exposes dark corners of Asia supply chains". The Japan Times. 21 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  95. ^ O'Brien, Matt (18 Eylül 2024). "Walkie-talkie maker says exploded devices appear to have been knockoffs". Associated Press. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  96. ^ "Lebanon: Panic as two solar panel systems explode amidst pager, walkie-talkie blasts in Beirut targeting Hezbollah". The Week. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  97. ^ Jamal, Urooba; Marsi, Federica. "'Israel is ready for war': Troops drawn from Gaza to northern border". Al Jazeera (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. That appears to be changing – especially after pagers, walkie-talkies, solar equipment and other devices exploded in Lebanon on Tuesday and Wednesday, killing at least 20 and wounding thousands in a sophisticated attack Hezbollah blamed on Israel. 
  98. ^ Chao-Fong, Léonie; Sedghi, Amy; Belam, Martin; Yerushalmy, Jonathan (18 Eylül 2024). "Dozens reported injured as new wave of explosions across Lebanon targets Hezbollah walkie-talkies – Middle East live". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  99. ^ "بالفيديو: هجوم على سيارات اليونيفيل في منطقة الحوش قرب صور" [Video: Attack on UNIFIL vehicles in Al-Hawsh area near Tyre]. MTV Lebanon (Arapça). 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  100. ^ Christou, W. (18 Eylül 2024). "Solar power systems exploded in homes across Lebanon – report". The Guardian. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. a group of men attacked a UN peacekeeping (Unifil) patrol transiting through the city of Tyre in south Lebanon 
  101. ^ a b George, Susannah; Haidamous, Suzan (20 Eylül 2024). "Toll of Lebanon device attacks reveals Hezbollah's 'society in arms'". The Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  102. ^ Bassam, Laila; Mackenzie, James (25 Eylül 2024). "Hezbollah's tunnels and flexible command weather Israel's deadly blows". Reuters. 
  103. ^ "Exploding pagers belonging to Hezbollah kill 8 and injure more than 2,700 in Lebanon". NBC News (İngilizce). 17 Eylül 2024. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  104. ^ Chamseddine, Adam; Said, Summer; Kalin, Stephen (17 Eylül 2024). "Hezbollah Pagers Explode in Apparent Attack Across Lebanon". The Wall Street Journal. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  105. ^ "Death toll from Hezbollah pager explosions in Lebanon rises to 12". BBC. 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  106. ^ "Exploding Hezbollah pagers in apparent Israeli attack made by Hungarian company, Taiwanese firm says". Associated Press (İngilizce). 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  107. ^ "Lebanon is rocked again by exploding devices as Israel declares a 'new phase' of war". Associated Press (İngilizce). 19 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  108. ^ "Attacks in Lebanon: First pagers, now walkie-talkies". Reuters. 18 Eylül 2024. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  109. ^ "Hezbollah leader accuses Israel of targeting '5,000 people in two minutes' as he admits Lebanon blasts are 'unprecedented blow'". Sky News (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  110. ^ "Hezbollah pagers: How did they explode and who is responsible?". BBC. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  111. ^ "Lebanon says 8 killed and over two thousand wounded by exploding pagers". Africanews (İngilizce). 17 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  112. ^ Simmons, Keir; Silva, Daniella (20 Eylül 2024). "Beirut eye doctor describes 'devastating' injuries after blasts". NBC News (İngilizce). 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  113. ^ "Lebanese doctor recalls one of 'worst nightmares' after pager attacks". Al Arabiya English. 20 Eylül 2024. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  114. ^ James Andre (20 Eylül 2024). "WATCH: Hezbollah commander Aqil was injured in pager attack before his assassination in Israeli strike". YouTube (İngilizce). France 24. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. according to the health ministry figures, 300 people have lost both their eyes 500 lost one eye (3m30s) 
  115. ^ Guerin, Orla (19 Eylül 2024). "Surgeon 'became robotic' to treat sheer volume of wounded Lebanese". BBC (İngilizce). 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  116. ^ "Pagers Explode Across Lebanon in Apparent Attack on Hezbollah". The New York Times (İngilizce). 18 Eylül 2024. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  117. ^ "Iran embassy in Beirut comments on envoy's health condition". Mehr News Agency (İngilizce). 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  118. ^ "IRGC denies any of its members getting killed pager attack". Firstpost (İngilizce). 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  119. ^ Christou, William (18 Eylül 2024). "'Sophisticated evil': Beirut medics and civilians horrified by pager attacks". The Guardian. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  120. ^ "Beirut explosion 'one of the largest non-nuclear blasts in history'". Evening Standard. 5 Ağustos 2020. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  121. ^ Chao-Fong, Léonie; Sedghi, Amy; Belam, Martin; Yerushalmy, Jonathan (18 Eylül 2024). "Hundreds reported injured in Lebanon as Hezbollah walkie-talkies explode – Middle East live". The Guardian. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  122. ^ "Lebanon doctors tell of horror after pager blasts". Le Monde (İngilizce). 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  123. ^ "Lebanon bans pagers, walkie-talkies from flights". CTVNews (İngilizce). 19 Eylül 2024. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  124. ^ Chehayeb, Kareem (19 Eylül 2024). "Lebanon: No more pagers, walkie-talkies on flights from Beirut". Politico. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  125. ^ Noëth, B. (18 Eylül 2024). "Air France, British Airways and Lufthansa Group airlines suspend flights to Middle East following attack in Lebanon". Aviation24.be. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  126. ^ "THY, 30 Eylül'e kadar Beyrut seferlerini iptal etti". birgun.net. 26 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  127. ^ "THY, Lübnan Seferlerini 6 Ekim'e Kadar İptal Etti". Haberler. 28 Eylül 2024. 28 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  128. ^ a b c John, Tara; Qiblawi, Tamara; Liebermann, Oren; Schmitz, Avery; Xiong, Yong (18 Eylül 2024). "Secrecy is the cornerstone of Hezbollah's military strategy. Deadly pager blasts expose a key weakness". CNN (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  129. ^ Cohen, Eliot A. (18 Eylül 2024). "Israel's Strategic Win: A spectacular attack on Hezbollah is the latest development in the ongoing war between Iranian proxies and the Jewish state". The Atlantic. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  130. ^ Fabian, Emanuel (18 Eylül 2024). "IDF chief says Israel has 'many more capabilities' to be used in war against Hezbollah". The Times of Israel. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  131. ^ a b c d e Oliphant, Roland; Confino, Jotam (18 Eylül 2024). "Israel declares new phase of war after walkie-talkie bomb attacks". The Daily Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024.  Geçersiz |url-erişimi=subscription (yardım)
  132. ^ "Former CIA director: Israel pager attack 'a form of terrorism'". The Jerusalem Post. 23 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  133. ^ Nieto, Phillip (23 Eylül 2024). "Former CIA Director Leon Panetta Calls Israel's Pager Explosion Operation 'Terrorism'". Mediaite (İngilizce). 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  134. ^ a b "Exploding pagers and radios: A terrifying violation of international law, say UN experts". Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. 19 Eylül 2024. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  135. ^ "UN rights chief claims detonation of Hezbollah comms devices could be a war crime". Times of Israel. 21 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  136. ^ a b Rayhan Uddin (19 Eylül 2024). "Did Israel's attack on pagers and radios break international law?". Middle East Eye (İngilizce). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  137. ^ a b "Lebanon: Exploding Pagers Harmed Hezbollah, Civilians". Human Rights Watch. 18 Eylül 2024. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  138. ^ "Analyzing the Israeli Pager Attack on Hezbollah Using Law of Armed Conflict Principles". 
  139. ^ a b Harb, Ali (18 Eylül 2024). "Do Lebanon explosions violate the laws of war?". Al Jazeera (İngilizce). 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  140. ^ Serhan, Yasmeen (18 Eylül 2024). "6 Questions About the Deadly Pager Attacks in Lebanon, Answered". TIME (İngilizce). 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  141. ^ "Despite Gaza battle, Hezbollah-Israel mutual deterrence holds". The Arab Weekly. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  142. ^ "Thousands of Iran-backed fighters offer to join Hezbollah in its fight against Israel". Naharnet. 23 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  143. ^ a b "The exploding device attacks dealt a major but not crippling blow to Hezbollah, analysts say". Associated Press (İngilizce). 19 Eylül 2024. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  144. ^ a b c Milanovic, Marko (20 Eylül 2024). "Were the Israeli Pager and Walkie-Talkie Attacks on Hezbollah Indiscriminate?". EJIL: Talk! (İngilizce). 26 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2024. 
  145. ^ "Article 7 – Prohibitions on the use of booby-traps and other devices". Protocol II to the 1980 CCW Convention as amended on 3 May 1996. International Humanitarian Law Databases. 3 Mayıs 1996. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024 – International Committee of the Red Cross vasıtasıyla. 
  146. ^ "The Joint Service Manual of the Law Of Armed Conflict" (PDF). Ministry of Defence. 2004. ss. 105-107. JSP383. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 6.7.3 Where combat between ground forces is neither taking place nor appears imminent, booby-traps may not be used at all in populated areas unless ... measures are taken to protect civilians from their effects, for example, the posting of warning [signs, the posting of] sentries, the issue of warnings or the provision of fences. 6.7.4 'It is prohibited to use booby-traps in the form of apparently harmless portable objects which are specifically designed and constructed to contain explosive material.' 
  147. ^ "Law of War Manual" (PDF). United States Department of Defense. July 2023. s. 398. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  148. ^ "'We're dealing with criminal wars'". Al Jazeera. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  149. ^ a b "Biden administration treads diplomatic tightrope after device attacks on Hezbollah". ABC News. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  150. ^ Madi, Emilie; Azhari, Timour (18 Eylül 2024). "Hezbollah pager blasts test war readiness of Lebanon's hospitals". Reuters. 
  151. ^ Jadah, Malek; Abdallah, Muntasser; Chaaban, Tasnim; Frakes, Nicholas; AlJoud, Sally Abou (17 Eylül 2024). "More than 9 killed, including Hezbollah MP son, and 2,800 injured in Lebanon pager blasts: Day 347 of the Gaza war". L'Orient Today. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  152. ^ Al-Amin, Ibrahim (17 Eylül 2024). "إسرائيل تنفّذ أكبر عملية أمنية في تاريخ الصراع: هل فُتحت أبواب حرب بلا ضوابط ولا أسقف ولا حدود؟" [Israel carries out the largest security operation in the history of the conflict: Have the doors of war been opened without controls, ceilings or borders?]. al-akhbar.com (Arapça). 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  153. ^ Chehayeb, Kareem (19 Eylül 2024). "Hezbollah leader says pager attack crossed a 'red line' as fears of wider war with Israel mount". Associated Press. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  154. ^ "Nasrallah dares Israel to invade Lebanon in speech, calls it 'historic opportunity'". The Jerusalem Post (İngilizce). 19 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  155. ^ a b "Hezbollah fires over 100 rockets across a wider and deeper area of Israel as fears of war mount". Associated Press (İngilizce). 22 Eylül 2024. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  156. ^ Sio, Mohammad (17 Eylül 2024). "Netanyahu approved pager explosions in Lebanon: Israeli media". Anadolu Agency. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  157. ^ "Israeli defense minister: A 'new phase of war' has begun". POLITICO. 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  158. ^ Aladam, Mera (20 Eylül 2024). "'Inhumane': Social media users condemn posts mocking victims of deadly Lebanon blasts". Middle East Eye (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  159. ^ Silow-Carroll, Andrew (20 Eylül 2024). "No laughing matter? Hezbollah pager explosions become fodder for online jokes". The Times of Israel. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  160. ^ Edwards, Christian; Vogt, Adrienne; Sangal, Aditi (17 Eylül 2024). "Pagers explode across Lebanon in attack targeting Hezbollah members, source says: Live updates". CNN (İngilizce). 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  161. ^ "Lebanon: 9 killed, thousands injured in pagers' explosion". Deutsche Welle. 17 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  162. ^ "Daily Press Briefing by the Office of the Spokesperson for the Secretary-General". United Nations: Meetings Coverage and Press Releases. 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  163. ^ "'Civilian objects' should not be weaponised: UN chief on Lebanon pager explosions". Khaleej Times (İngilizce). AFP. 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  164. ^ "Urgently Calling for Ceasefire, Senior Officials, Speakers Warn Security Council that Events in Lebanon, Escalating Regional Violence Could Lead to All-Out War". United Nations Meetings Coverage: Security Council, 9730th meeting. 20 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  165. ^ Fabian, Emanuel (18 Eylül 2024). "UN rights chief demands accountability for Lebanon pager blasts". The Times of Israel. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  166. ^ "Lebanon: Establish international investigation into deadly attacks using exploding portable devices". Amnesty International. 20 Eylül 2024. 28 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  167. ^ "EU foreign affairs chief decries civilian casualties in Lebanon pager attacks". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  168. ^ "EU's Borrell says Lebanon attacks aimed to 'spread terror'". The Jerusalem Post. Reuters. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  169. ^ "Iraqi armed group offers to send fighters, equipment to Hezbollah". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  170. ^ "Iran Update, September 18, 2024". Institute for the Study of War (İngilizce). 18 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  171. ^ a b c d Najjar, Farah. "Nine killed, 2,750 wounded in Hezbollah pager blasts across Lebanon". Al Jazeera (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  172. ^ "Houthis: Thousands of fighters ready to go to Lebanon if war breaks out". Middle East Monitor. 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  173. ^ @ (19 Eylül 2024). "The @LemkinInstitute condemns Israel's terrorist attacks against Lebanese people in the past two days" (X gönderisi) – X vasıtasıyla. ; Eksik ya da boş |kullanıcı= (yardım); Eksik ya da boş |numara= (yardım)
  174. ^ "Egypt urges end to Israel violations in West Bank, escalating policies against Palestinians: El-Sisi to Blinken". Ahram Online. 18 Eylül 2024. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  175. ^ "Exploding pagers used in apparent Israeli attack on Hezbollah made in Hungary, accused firm says". Associated Press (İngilizce). 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  176. ^ "Palestinian Authority warns of 'dangerous escalation'". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  177. ^ "Iran accuses Israel of 'mass murder' after pager explosions: Foreign ministry". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  178. ^ Jamal, Urooba; Marsi, Federica (18 Eylül 2024). "Iranian Red Crescent arrives in Lebanon". Al Jazeera. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  179. ^ "Iran Update, September 21, 2024". Institute for the Study of War (İngilizce). 21 Eylül 2024. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  180. ^ "Walkie-talkie explosions injure hundreds in Lebanon a day after pager attacks. Here's how the news unfolded". Associated Press. 18 Eylül 2024. 22 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  181. ^ "Qatari minister says international community's silence on Lebanon blasts 'terrifying'". Al Jazeera. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  182. ^ "Belgium's deputy PM denounces 'terror attack' in Lebanon and Syria". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024. 
  183. ^ "Foreign Ministry Spokesperson Lin Jian's Regular Press Conference on September 19, 2024". Ministry of Foreign Affairs of the People's Republic of China. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  184. ^ Cai, Tiancheng (21 Eylül 2024). "联合国: 黎巴嫩通讯设备爆炸事件或构成战争罪" [United Nations: Lebanon telecommunications device explosions may constitute war crimes]. Lianhe Zaobao (Çince). 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  185. ^ "安理會會議以黎互指摘 聯合國人權專員: 以用通訊設備施襲或屬戰爭罪行" [Israel and Lebanon trade accusations at Security Council meeting. UN High Commissioner for Human Rights: Israel's use of communications devices for attacks may constitute war crimes]. Ming Pao (Çince). 21 Eylül 2024. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  186. ^ "Remarks by Ambassador Fu Cong at the UN Security Council Briefing on the Lebanese-Israeli Situation". Permanent Representative of the People's Republic of China to the UN. 20 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  187. ^ "Emmanuel Macron assure les Libanais de son soutien dans une vidéo : "Nous devons refuser la fatalité de la guerre"". i24NEWS (Fransızca). 20 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  188. ^ "Pager attack showed 'wanton disregard' for civilian life, Martin says". The Argus. 18 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  189. ^ "Malaysia condemns deadly cyber-related attacks in Lebanon". The Star. 19 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  190. ^ "Norway investigates possible link into Lebanon pager explosions". Al Jazeera. 25 Eylül 2024. 
  191. ^ "Norway issues global search request for man linked to exploding Hezbollah pagers | The Times of Israel". The Times of Israel. 28 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  192. ^ "Russia Condemns Lebanon Pager Blasts, Warns of Worsening Tensions". The Moscow Times. 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  193. ^ "Pager explosion in Lebanon 'requires investigation': Russia". Al Jazeera. 18 Eylül 2024. 21 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  194. ^ "Russia Condemns Lebanon Pager Blasts, Warns of Worsening Tensions". The Moscow Times (İngilizce). AFP. 18 Eylül 2024. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024. 
  195. ^ "Gov't: No S. Korean Casualties Reported in Device Explosions in Lebanon". KBS World. 19 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  196. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan, Lübnan Başbakanı Necip Mikati ile telefonda görüştü". www.aa.com.tr. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2024. 
  197. ^ France, Anthony (19 Eylül 2024). "David Lammy urges Britons to leave Lebanon as Israel-Hezbollah conflict escalates after walkie-talkie blasts". Evening Standard. 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  198. ^ "US Says 'Not Involved' In Lebanon Pager Blasts; Urges Iran To Avoid Actions Furthering Tensions". News18 (İngilizce). 17 Eylül 2024. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 

Bibliyografya

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2024_Lübnan_çağrı_cihazı_patlamaları&oldid=33924344" sayfasından alınmıştır