Suriye'de siyaset
Suriye'de siyaset سياسة سوريا | |
|---|---|
 | |
| Yönetim türü | Üniter baskın partili yarı başkanlık cumhuriyeti |
| Anayasa | Suriye Anayasası |
| Yasama organı | |
| Ad | Halk Meclisi |
| Tür | Tek meclisli |
| Toplanma yeri | Parlamento Binası |
| Başkanlık görevlisi | Hammuda Sabbah, Suriye Halk Meclisi Başkanı |
| Yürütme erki | |
| Devlet Başkanı | |
| Unvan | Suriye Devlet Başkanı |
| Görevdeki | Beşşar Esad |
| Halk oyu | |
| Hükûmet Başkanı | |
| Unvan | Suriye Başbakanı |
| Görevdeki | Muhammed Gazi el-Celali |
| Atayan | Devlet Başkanı |
| Kabine | |
| Ad | Bakanlar Kurulu |
| Görevdeki kabine | Muhammed Gazi el-Celali Hükûmeti |
| Lider | Başbakan |
| Lider yardımcısı | Suriye Başbakan Yardımcısı |
| Bakanlıklar | 28 |
| Yargı erki | |
| Ad | Suriye yargı sistemi |
| Yüksek Anayasa Mahkemesi | |
| Mahkeme başkanı | Muhammed Cihad el-Laham |
|
| Bu kategoride yer alan maddeler Suriye hükûmeti ve siyasetinin bir parçasıdır. |
|
|
Suriye Arap Cumhuriyeti'nde siyaset, çok partili temsili olan yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşir. Devlet Başkanı Beşşar Esad ve onun Arap Sosyalist Baas Partisi, 1970 darbesinden bu yana ülke siyasetinde baskın güçler olarak kaldılar.[1][2]
Suriye ayaklanmasının ilk aşamalarına kadar, devlet başkanının uzun süredir devam eden olağanüstü hal altında geniş ve kontrolsüz bir kararname yetkisi vardı. Bu acil durumun sona ermesi, ayaklanmanın önemli bir talebiydi ve kararnameler artık ülkenin yasama organı olan Halk Meclisinin onayına tabi.[3] Baas Partisi Suriye'nin iktidar partisidir ve 1973 Suriye Anayasası'nda "Arap Sosyalist Baas Partisi toplumu ve devleti yönetir" diyordu.[4] 250 üyeli parlamentoda en az 167 sandalye, Baas Partisi ve diğer çok sayıda küçük müttefik partinin koalisyonu olan Ulusal İlerici Cephe için garanti altına alındı.[2] 2012'nin yeni Suriye Anayasası, herhangi bir siyasi partinin liderliğini garanti etmeyen siyasi çoğulculuk ilkesine dayanan çok partili sistemi getirdi.[5] Suriye ordusu ve güvenlik servisleri, 1975'ten 24 Nisan 2005'e kadar komşu Lübnan Cumhuriyeti'nde hatırı sayılır bir varlığını sürdürdü.[6]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Hafız Esad 1970 yılında iktidara geldi. 2000 yılında ölümünden sonra yerine oğlu Beşşar Esad devlet başkanı oldu. 2000 yılında Beşşar Esad iktidara geldikten sonra siyasi reforma ilgi arttı. İnsan hakları aktivistleri ve diğer sivil toplum savunucularının yanı sıra bazı parlamenterler, "Şam Baharı" (Temmuz 2000-Şubat 2001) olarak adlandırılan bir dönemde daha açık sözlü hale geldiler. Esad ayrıca resmi ve daha az resmi pozisyonlara bir dizi reformcu danışman ataması yaptı ve kabinesine benzer yönelimli birkaç kişiyi dahil etti.
Neo-Baasçılık
[değiştir | kaynağı değiştir]Baas platformu, partinin sloganında kısa ve öz bir şekilde ilan edilir: "Birlik, özgürlük ve sosyalizm." Parti, hem sosyalist, hem endüstriyel üretim araçlarının devlet mülkiyetini hem de tarım arazilerinin yeniden dağıtımını savunan (pratikte, Suriye'nin nominal olarak sosyalist ekonomisi, büyük devlet işletmeleri ve özel küçük işletmelerden oluşan, etkin bir şekilde karma bir ekonomidir) ve Arap dünyasının her yerine pan-Arap devrimi taşımaya kendini adamış bir devrimci bir partidir. 1966 Suriye Darbesi'nin ardından 1966'da kapatılan Arap Sosyalist Baas Partisi, Suriyeli Hristiyan Mişel Eflak, Suriyeli Sünni Selahaddin el-Bitar ve Suriyeli Nusayri Zeki el-Arsuzi tarafından 1947'de kuruldu. 1966 Darbesi'nden sonra biri Irak, diğeri ise Suriye liderliğindeki iki ayrı Baas partisi kuruldu. Parti laikliği benimsiyor ve başta Irak, Ürdün ve Lübnan olmak üzere birçok Arap ülkesinde her inançtan destekçiyi kendine çekiyor.
Altı küçük siyasi partinin var olduğu ve Baas Partisi ile birlikte, vatandaşlar için yasal siyasi parti katılımının tek çerçevesini temsil eden bir partiler grubu olan Ulusal İlerici Cepheyi (UİC) bulunur. Görünüşte çok partili bir sistem görünümü vermek için oluşturulmuş olsa da, UİC'ye Baas Partisi hakimdir ve siyasi sistemin özündeki tek partili karakterini değiştirmez. UİC'nin Baas Partisi olmayan üyeleri, büyük ölçüde yalnızca isim olarak siyasi partiler olarak var olurlar ve Baas Partisi ve hükûmet politikalarına sıkı sıkıya uyarlar. 2000 yılında, hükûmetin UİC'yi yeni partileri ve daha önce yasaklanmış birkaç partiyi içerecek şekilde genişletmek için yasa yapmayı düşündüğüne dair raporlar vardı, ancak bu değişiklikler gerçekleşmedi. Yine de böyle bir parti - Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi - 2005'te yasallaştırıldı.
Geleneksel olarak, UİC partileri hükûmetin sosyalist ve Arap milliyetçisi ideolojisini kabul ettiler. Ancak SSMP, yasallaştırma ve UİC'ye kabul edilme yöneliminde ne sosyalist ne de Arap milliyetçisi olan ilk partiydi. Bu, gelecekte daha geniş ideolojik perspektiflere bir dereceye kadar hoşgörü sağlanabileceği yönünde önerilere yol açtı. Ancak etnik temelli (Kürt ve Süryani) partiler baskı altına alınmaya devam ediyor ve dini partilere katı bir yasak uygulanıyor.
Suriye'de Olağanüstü Hal Yasası, Baas Partisinin iktidara geldiği 1963 yılından, Beşşar Esad tarafından feshedildiği 21 Nisan 2011 tarihine kadar yürürlükte kaldı (Kararname 161). İsrail ile devam eden savaş ve teröristlerin oluşturduğu tehditler temelinde meşrulaştırılan yasa, anayasal korumaların çoğunu askıya aldı.[6][7]
Hükûmet yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şam'da liderlik:
| Makam | Ad | Parti | Görev Başlangıcı |
|---|---|---|---|
| Devlet Başkanı | Beşşar Esad | Baas Partisi | 17 Temmuz 2000 |
| Başbakan | Muhammed Gazi el-Celali | Baas Partisi | 14 Eylül 2024 |
İdlib'de Suriye muhalefetinin liderliği:
| Makam | Ad | Parti | Görev Başlangıcı |
|---|---|---|---|
| Başkan | Hadi el-Bahra | Bağımsız | 12 Eylül 2023 |
| Başbakan | Abdurrahman Mustafa | Bağımsız | 30 Haziran 2019 |
1973 tarihli önceki Suriye Anayasası, Baas Partisine (resmi adıyla Arap Sosyalist Baas Partisi) devlette ve toplumda liderlik işlevleri veriyor ve devlet başkanına geniş yetkiler veriyordu. 7 yıllık bir süre için referandumla onaylanan devlet başkanı, aynı zamanda Baas Partisi Genel Sekreteri ve Ulusal İlerici Cephenin lideriydi. 2011-2012 Suriye ayaklanması sırasında yeni bir anayasa referanduma sunuldu. Diğer değişikliklerin yanı sıra, Baas Partisinin gücünü sağlamlaştıran eski 8. maddeyi kaldırdı. Yeni 8. maddede, "Devletin siyasi sistemi, siyasi çoğulculuk ilkesine ve seçim sandığı aracılığıyla demokratik olarak iktidarı kullanma esasına dayalıdır" deniyor.[5] Yeni bir 88. maddede, devlet başkanlığı seçimlerini getirdi ve devlet başkanının görev süresini en fazla bir yeniden seçimle yedi yılla sınırladı.[8] Referandum sonucunda 27 Şubat 2012'de yürürlüğe giren yeni anayasa kabul edildi.[9] Devlet başkanı, bakanları atama (Bakanlar Kurulu), savaş ve olağanüstü hal ilan etme, kanun çıkarma (olağanüstü haller dışında, Halk Meclisi tarafından onaylanması gerekir), af ilan etme, anayasayı değiştirme ve memur ve askeri personeli atama haklarına sahiptir. Merhum Devlet Başkanı Hafız Esad, rakipsiz referandumlarla beş kez onaylandı. Oğlu ve şimdiki Devlet Başkanı Beşşar Esad, Temmuz 2000'de rakipsiz bir referandumla onaylandı. Oyların %97,6'sı ile 27 Mayıs 2007'de tekrar onaylandı.[1][10]
Ulusal İlerici Cephe ile birlikte devlet başkanı, savaş ve barış konularına karar verir ve devletin 5 yıllık ekonomik planlarını onaylar. Ulusal İlerici Cephe aynı zamanda ekonomi politikalarının tartışıldığı ve ülkenin siyasi yöneliminin belirlendiği bir forum işlevi görmektedir.
2012 Suriye Anayasası devlet başkanının Müslüman olmasını şart koşuyor ancak İslam'ı devlet dini yapmıyor. Suriye'deki yargı sistemi, Osmanlı, Fransız ve İslam yasalarının bir karışımıdır ve üç mahkeme düzeyi vardır: ilk derece mahkemeleri, temyiz mahkemeleri ve en yüksek mahkeme olan anayasa mahkemesi. Ayrıca, dini mahkemeler, kişisel ve aile hukuku ile ilgili soruları ele alır.
Baas Partisi sosyalizmi ve laik Pan-Arabizmi vurgular. Baas Partisinin etnik kimlikten ziyade ulusal kimlik inşa etme doktrinine rağmen, Suriye'de etnik, dini ve bölgesel bağlılık konuları hala önemini koruyor.
Yasama erki
[değiştir | kaynağı değiştir]Halk Meclisininin (Meclis al-Sha'ab) 15 adet çok sandalyeli seçim bölgesinde dört yıllık bir dönem için seçilen 250 üyesi var. 1973'teki önceki Suriye anayasasına göre Suriye tek partili bir devletti ve sadece Arap Sosyalist Baas Partisinin yasal olarak etkin bir güce sahip olmasına izin verildi. Konseydeki 250 sandalyeden 167'si (1972'de kurulan) Ulusal İlerici Cephe için garanti altına alındı ve bunların 134'ü (2007 itibarıyla) Baas Partisi üyesiydi. İlerici Cephedeki küçük partiler, yasal olarak Baas Partisinin liderliğini kabul etmek zorundaydılar. Örneğin İlerici Cephedeki diğer partilerin, ordudan ya da "yalnızca Baas'a ayrılmış" öğrenci topluluğundaki destekçilerinden oy toplamalarına izin verilmiyor.[11] 2012'nin yeni Suriye Anayasası, herhangi bir siyasi partinin liderliğini garanti etmeyen çok partili sistemi getirdi.[5]
Siyasi partiler ve seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye'deki tüm kayıtlı siyasi partiler, iktidardaki Baas Partisine bağlılıklarını ilan eden ve Baas devletinin çıkarlarını ilerletmek için hükümet tarafından şart koşulan Esadist sistemin katılımcılarıdır. Kayıtlı partiler Baasçı Siyasi Güvenlik Müdürlüğü (SGM) tarafından sürekli olarak denetlenmekte ve düzenlenmekte olup, sadece SGM tarafından yayınlanan direktifler çerçevesinde faaliyet göstermelerine izin verilmektedir.[12]
| Parti veya ittifak | Oy | % | Sandalye | +/– | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ulusal İlerici Cephe | Baas Partisi | 169 | +2 | ||||
| Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi | 3 | 0 | |||||
| Arap Sosyalist Birlik Partisi | 2 | -1 | |||||
| Suriye Komünist Partisi (Bekdaş) | 2 | -1 | |||||
| Ulusal Yemin Partisi | 2 | 0 | |||||
| Sosyalist İttihatçı Parti | 2 | 0 | |||||
| Arap Demokratik Birlik Partisi | 2 | +1 | |||||
| Suriye Komünist Partisi (Birleşik) | 2 | +1 | |||||
| Demokratik Sosyalist İttihatçı Parti | 1 | 0 | |||||
| Bağımsızlar | 65 | -2 | |||||
| Toplam | 250 | – | |||||
| Toplam oy | 7.326.844 | – | |||||
| Kayıtlı seçmen/katılım | 19.200.325 | 38.16 | |||||
| Kaynak: Middle East Institute[12] | |||||||
Uluslararası organizasyon katılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye, Afrika'da Ekonomik Kalkınma için Arap Bankası, Ekonomik ve Sosyal Kalkınma için Arap Fonu, Arap Para Fonu, Arap Ekonomik Birlik Konseyi, Dünya Gümrük Örgütü, Batı Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonu, Gıda ve Tarım Örgütü, Grup 24, Grup 77, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü, Uluslararası Ticaret Odası, Uluslararası Kalkınma Derneği, İslam Kalkınma Bankası, Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu, Uluslararası Finans Kurumu, Uluslararası Çalışma Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Uluslararası Denizcilik Örgütü, INTELSAT, INTERPOL, Uluslararası Olimpiyat Komitesi, Uluslararası Standardizasyon Örgütü, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu, Bağlantısızlar Hareketi, OAPEC, İslam İşbirliği Teşkilatı, Birleşmiş Milletler, BM İnsan Hakları Komisyonu, BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı, BM Sınai Kalkınma Örgütü, BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Ajansı, Evrensel Posta Birliği, Dünya Federasyonu Sendikalar, Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Meteoroloji Örgütü ve Dünya Turizm Örgütü üyesidir.
Suriye'nin diplomatları en son Aralık 2003'te BM Güvenlik Konseyine (daimi olmayan üye olarak) katılmıştı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017.
- ^ a b Syria 101: 4 attributes of Assad's authoritarian regime 18 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ariel Zirulnick
- ^ Syria's state of emergency 24 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Al Jazeera, 17 April 2011.
- ^ Article 8 of the Constitution
- ^ a b c "SANA Syrian News Agency - Constitution of the Syrian Arab Republic Approved in Popular Referendum on February 27, 2012, Article 8". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017.
- ^ a b "Syria". 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017.
- ^ Decrees on Ending State of Emergency, Abolishing SSSC, Regulating Right to Peaceful Demonstration 28 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Suriye Arap Haber Ajansı, 22 April 2011
- ^ "SANA Syrian News Agency - Constitution of the Syrian Arab Republic Approved in Popular Referendum on February 27, 2012, Article 88". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017.
- ^ "Presidential Decree on Syria's New Constitution". Suriye Arap Haber Ajansı. 28 Şubat 2012. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ Wright, Dreams and Shadows, (2008), p.261
- ^ Seale, Patrick, Asad, the Struggle for the Middle East, University of California Press, 1989, p.176
- ^ a b "Syria's ruling Baath party wins parliamentary vote as expected". Al Arabiya. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2024.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Raymond Hinnebusch: Suriye'de Ekonomik Liberalleşmenin Politik Ekonomisi, içinde: International Journal of Middle East Studies, Cilt. 27 - No. 3, Ağustos 1995, S. 305–320.
- Raymond Hinnebusch: Suriye'de Devlet, Sivil Toplum ve Siyasi Değişim, içinde: AR Norton: Orta Doğu'da Sivil Toplum, Leiden, 1995.
- İsmail Küpeli: İbn Haldun ve das politische System Syriens - Eine Gegenüberstellung, München, 2007,978-3-638-75458-3 (İbn Haldun'un siyaset teorisine referansla eleştirel yaklaşım)
- Moshe Ma'oz / Avner Yaniv (Ed.): Esad yönetiminde Suriye, Londra, 1986.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Curlie'de Syria Government (DMOZ tabanlı)
- Birleşik Devletler Barış Enstitüsünde Suriye 9 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Suriye Politikası, büyük haber ajansları tarafından son 24 saat içinde yayınlanan yeni hikayeleri kategorize eder.
- Aron Lund'dan Suriye Cihatçılığı. 13 Kasım 2012
- Suriye'de Uluslararası Kızılhaç Kızılay 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 13 Kasım 2012
 Suriye konuları | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tarih |
| | ||||||||||
| Coğrafya |
| |||||||||||
| Siyaset |
| |||||||||||
| Ekonomi |
| |||||||||||
| Toplum |
| |||||||||||
