İçeriğe atla

Somali-Türkiye ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Somali–Türkiye ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Somalia ve Turkey

Somali
Türkiye

Somali-Türkiye ilişkileri, Somali ile Türkiye arasında sürdürülen uluslararası politikaları içerir.

Somali ve Türkiye arasındaki ilişkiler Orta Çağ'da Adal Sultanlığı ile Osmanlı İmparatorluğu dönemine uzanan bir geçmişe sahip olup[1] iki devlette Habeşistan-Adal Savaşı'nda müttefiktiler.[2] Türkiye'nin Somali Büyükelçiliği 1979 yılında açılmış olup Somali İç Savaşı nedeniyle 1991 yılında kapatılmıştır.[1]

2011 yılında Somali'de yaşanan kuraklık sebebiyle Türkiye 201 milyon Amerikan doları yardım yapmıştır.[3] 1 Kasım 2011 tarihinde Mogadişu Büyükelçiliği yeniden açılmış olup[1] iç savaştan sonra ülkede açılan ilk büyükelçiliklerden biridir. Günümüzde iki ülke arasında ilişkiler oldukça gelişmiş olup Türkiye Somali hükûmetinin iş birliği ile ülkede altyapı ve yardım projeleri gerçekleştirmektedir.[1]

Başlangıç dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye ile Somali'nin ilişkileri Orta Çağ'a kadar dayanmaktadır. Ajura İmparatorluğu ve Adal Sultanlığı, Osmanlı İmparatorluğu ile ticari ve askeri ilişkilerde bulunmuşlardır. Özellikle Ajura İmparatorluğu askeri anlamda Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkilerini üst seviyede sürdürmüştür, Ajura İmparatorluğu'nun Portekiz İmparatorluğu ile yaptığı savaşlarda Osmanlı İmparatorluğu, Ajura İmparatorluğu ile aynı safta bulunmuştur. Ajura İmparatorluğu ile Portekiz İmparatorluğu arasındaki savaşlar 16. yüzyılın başında başlamış ve aynı yüzyıl içinde devam etmiştir. Ajura-Osmanlı iş birliği sayesinde Portekiz'in atağı durdurulmuş, ünlü Portekizli denizci João de Sepúvelda öldürülmüştür.[4] Bunların yanında, Türk denizci Ali Beğ'in Somali filosu ile iş birliği yapmasıyla 1580'li yıllarda ilişkiler zirveyi görmüştür. Ali Beğ, Somali filosu ile birlikte Portekiz İmparatorluğu'nun Güneydoğu Afrika'da tuttuğu topraklara saldırılara katılmıştır.[5] Bu saldırılar neticesinde Mombasa, Kilwa Kisiwani ve Pate gibi önemli bölgeler Portekiz İmparatorluğu'nun elinden çıkmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda da varlığını sürdüren Ajura İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu'nun sikke modeline benzer bir sikke modeli kullanarak Portekiz İmparatorluğu'nun Hint Okyanusu'nda kurmuş olduğu ekonomik güce meydan okumuştur bu sayede Portekiz İmparatorluğu'na karşı ekonomik bağımsızlığını ilan etmiştir.[6]

Osmanlı İmparatorluğu Adal Sultanlığı ile de çok yakın ilişkiler geliştirmiş, Habeşistan-Adal Savaşı sırasında Adal Sultanlığı'na yardımda bulunmuştur.

Günümüz

[değiştir | kaynağı değiştir]
Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, Somali'nin başkenti Mogadişu'ya ziyarette bulunan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı karşılıyor, 25 Ocak 2015

Hem Türkiye hem Somali, İslam İşbirliği Teşkilatı'nın kurucu üyeleri arasındadır. Türkiye'nin Somali Büyükelçiliği 1979 yılında açılmıştır, 1991 yılında çıkan Somali İç Savaşı ile birlikte kapatılmak zorunda kalınmıştır. Dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Somali'nin başkenti Mogadişu'nun tamamen ele geçirilmesi sonrası ülkeye ziyarette bulunmuş ve bu ziyaretin ardından ilişkilerin daha verimli yürütülebilmesi, Somali'nin kalkınmasına destek verilebilmesi amacıyla 1 Kasım 2011'de tekrar açılmıştır.[7] Türkiye'nin elçiliğinin yanı sıra 1 Haziran 2014 tarihinde Somaliland'da Hargeysa Başkonsolosluğu da faaliyete geçmiştir.[1] Türk makamları bu süreçten sonra Federal Geçiş Hükûmeti ile yakın ilişki kurmuştur.[8] Bu durum Türkiye'yi Somali İç Savaşı sonrası Somali makamları ile iş birliğini ve diyaloğu sürdüren ender ülkelerden birisi haline getirmiştir.[9]

Günümüzde Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler çok gelişmiştir ve birçok alanda (askeri, sosyal, ekonomik) seyretmektedir.[10] 2011 yılında Doğu Afrika'yı derin şekilde etkileyen kuraklık Somali'ye yansıdığında, Türkiye 201 milyon doların üstünde yardım yaparak Somali halkının kuraklıktan en az şekilde etkilenmesi için uğraştı.[11] Hastane yapımları, onarımları ve geliştirmeleri başta olmak üzere altyapı çalışmalarında Türkiye'nin Somali'ye çok büyük destekleri olmuştur. Türk Hava Yolları, Aden Adde Uluslararası Havalimanı'na birçok uçuş koymuş, ülkenin uluslararası alanda normalleşmesi için önemli adımlar atmıştır. Bir Türk firması olan Favori LLC, Somali'nin başkentindeki havalimanını rezive etmiş; 15 uçaklık kapasiteyi 60 uçağa kadar çıkarmıştır.[12]

Somali'de 20 yıl sonra yapılabilen 2012 seçimleri ile birlikte Hasan Şeyh Mahmud seçimi kazanmış, cumhurbaşkanı seçilmiştir. Türk makamları Hasan Şeyh Mahmud'un seçilmesini olumlu karşılamış, ilişkileri aynen devam ettirmiştir.[13] Mayıs 2013'te İstanbul'da Türkiye-Somali destekli şekilde bir forum başlatılmış, hem Türk şirketlerinin hem de Somali şirketlerinin ortak çalışması, iki ülkenin yatırım alması gibi konularda uzlaşı sağlanmıştır. 25 Ocak 2015'te Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Somali'nin başkentine yeniden ziyaret gerçekleştirmiştir. Bu ziyarette Türkiye destekli kalkınma projeleriyle ilgili açılışları gerçekleştirmiştir.[14] Bu projelerden birisi Digfer Hastanesi'nin açılışıdır, bu hastane açılıştan sonra "Erdoğan Hastanesi" veya "Türk Hastanesi" isimleriyle anılmıştır.[15][16]

Recep Tayyip Erdoğan, 2020 yılında yaptığı bir açıklamada Somali'nin Türkiye'yi petrol aramak için davet ettiğini söylemiştir.[17]

8 Şubat 2024'te Türkiye ile Somali arasında Savunma ve Ekonomik İş Birliği Çerçeve Anlaşması'nın imzalanması ile birlikte Türkiye, Somali sularının asayişini 10 yıl boyunca sağlaması ve bu 10 senelik süre içinde Somali'nin kendi denizlerinin güvenliğini sağlayabilecek elverişliliğe ulaşması için bir iş birliği içinde olunması kararlaştırılmıştır.[18] Bu konuda Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, "Türk kardeşlerimiz bu anlaşma çerçevesinde sadece 10 yıl boyunca denizlerimizi koruyacak. 10 yıllık işbirliğinden sonra biz de denizlerimizi koruyacak bir donanmaya sahip olacağız." şeklinde konuştu [18]

Türkiye bölgede petrol ve doğal gaz arama-çıkarma hakkını elde etti. Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, "Oruç Reis gemimizi inşallah Eylül sonu, Ekim başı gibi bölgeye gönderiyoruz. Orada aylarca sürecek çok önemli bir sismik çalışma yapacak. Bu çalışmanın sonucunda da inşallah bu iş sondaja ve sondaj sonrasında da ümit ediyoruz bir keşifle neticelenecek ve hakikaten hem Somali için hem de ülkemiz için çok önemli bir ve tarihi bir adım olacak.” diye konuştu.[19]

İkili anlaşmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2010'da Türkiye ile Somali arasında yapılan anlaşmayla birlikte Türk ordusunun Somali ordusunu eğitmesi kararlaştırıldı, 2012 yılında anlaşma hayata geçti.[20] Somali ordusunun Eş-Şebab örgütüne karşı ayakta kalabilmesi ve direnebilmesi için saha eğitimleri dahil olmak üzere Somali ordusu eğitilmeye başlandı. 2013 yılında Mogadişu Limanı, 20 yıllık süreyle Türk bir şirkete kiralandı.[21] 2014 yılında liman tamamen Türk şirketlerin kontrolüne bırakıldı. Limandan elde edilen gelirin %55'i Somali'nin hazinesine gidecekken %45'ini Türk şirketin alması kararlaştırıldı.[22] 2010 yılında varılan askeri anlaşma 2014 yılında geliştirildi. Somalili askerlerin Türkiye'de eğitim görmesi, Türkiye'nin Somali'de askeri üs kurması gibi kararlar alındı.[23] 2015 yılında Dışişleri Bakanlıkları nezaretinde yeni kalkınma projeleri imzalandı. Yeni askeri, idari ve ticari anlaşmalar içeren bu anlaşmayla birlikte Türkiye-Somali ilişkileri zirve noktalarına ulaştı.[24]

Eylül 2017'de Türk Silahlı Kuvvetleri, yapılan anlaşmalardan sonra Somali'nin başkentinde TURKSOM Askerî Eğitim Üssü'nü kurmuştur.[25][26] Üste bulunan Anadolu Kışlası 550 bin metrekare alana kurulu olup, Türkiye'nin yurt dışındaki en büyük askeri üssüdür. Kışla'da Somali'nin askeri kuvvetleri eğitim görmektedirler.[27]

Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, 8 Şubat 2024 tarihinde imzalanan Türkiye ile Somali arasında Savunma ve Ekonomik İş Birliği Çerçeve Anlaşması'nın 21 Şubat 2024 tarihinde Somali Meclisi tarafından onaylandığını duyurdu.[18][18] Anlaşma gereği Türkiye, Somali sularını güvenliğini önümüzdeki 10 yıl boyunca koruyacak. Bu 10 yıl içinde Türkiye aynı zamanda Somali'nin deniz kaynaklarının geliştirmesine yardımcı olacak. Bu 10 yıl sonrasında Somali, kendi sularını koruyabilecek düzeye gelecek.[18] Türkiye ise bölgede petrol ve gaz arama-çıkarma hakkını elde etti. Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Oruç Reis'in Eylül sonu, Ekim başı bölgeye gönderileceğini ifade etti.[19]

Türkiye'nin Mogadişu büyükelçileri[28]

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Mehmet Sıtkı Coşkun (1 Ocak 1981-1 Haziran 1984)
  • Nejat Taylan (1 Haziran 1984-31 Aralık 1987)
  • Hikmet Şengeç (1 Ocak 1988-31 Aralık 1992)
  • Cemalettin Kani Torun (4 Hazrian 2012-1 Eylül 2014)
  • Olgan Bekar (1 Eylül 2014-1 Aralık 2018)

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e "Türkiye - Somali Siyasi İlişkileri". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 16 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2016. 
  2. ^ Black, Jeremy (1996). Cambridge Illustrated Atlas, Warfare: Renaissance to Revolution, 1492-1792. Cambridge University Press. s. 9. ISBN 0521470331. 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2016. 
  3. ^ "Turkey raises $201 million for Somalia". 8 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2016. 
  4. ^ The Portuguese period in East Africa – Page 112
  5. ^ Welch (1950), s. 25.
  6. ^ COINS FROM MOGADISHU, c. 1300 to c. 1700 by G. S. P. Freeman-Grenville pg 36
  7. ^ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. 1 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  8. ^ "www.somaliembassytr.org is Expired or Suspended". www.somaliembassytr.org. 21 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  9. ^ "WARAH: Why Turkish aid model is proving to be a success". Daily Nation (İngilizce). 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  10. ^ "Turkey-Somalia military agreement approved". web.archive.org. 23 Haziran 2013. 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  11. ^ "Turkish News - Latest News from Turkey". Hürriyet Daily News (İngilizce). 11 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  12. ^ "Somali'ye Türk firma havalimanı yapacak". aksam.com.tr. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  13. ^ "Somalia: UN Envoy Says Inauguration of New Parliament in Somalia 'Historic Moment'". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  14. ^ "Press Release: Erdogan's Somalia Visit". Goobjoog News English. 25 Ocak 2015. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  15. ^ "The Turkey's president formally opens Digfeer Hospital". Goobjoog News English. 25 Ocak 2015. 10 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  16. ^ "Dayniile Online daily news From Somalia". web.archive.org. 16 Şubat 2015. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  17. ^ "Erdogan says Somalia has invited Turkey to explore for oil in its seas: NTV". Reuters (İngilizce). 20 Ocak 2020. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  18. ^ a b c d e "Somali, Türkiye ile imzaladığı savunma işbirliği anlaşmasını onayladı". www.aa.com.tr. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2024. 
  19. ^ a b "Türkiye Somali'de Petrol Ve Doğal Gaz Arayacak". enerji.gov.tr. 22 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2024. 
  20. ^ "Turkey, Somalia sign military training pact - People's Daily Online". en.people.cn. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  21. ^ "Holidays in Mogadisu". www.portstrategy.com. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  22. ^ "Somalia hands over Mogadishu seaport to Turkish company - Diplomat News Network %". Diplomat News Network. 21 Eylül 2014. 1 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  23. ^ "SOMALIA: Ministry of Defense signs an agreement of military support with Turkish Defense ministry". 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  24. ^ "Turkey's president pledges to construct 10 thousand new houses in Mogadishu". Goobjoog News English. 25 Ocak 2015. 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  25. ^ "Turkey opens military base in Mogadishu to train Somali soldiers". Reuters (İngilizce). 30 Eylül 2017. 3 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  26. ^ "Turkey sets up largest overseas army base in Somalia". www.aljazeera.com. 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  27. ^ "TRT Haber Somali'de: Türkiye'nin yurt dışındaki en büyük üssü". TRT Haber. 12 Mart 2024. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024. 
  28. ^ "Mission Chief History". 28 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Somali-Türkiye ilişkileri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Somali-Türkiye_ilişkileri&oldid=34276135" sayfasından alınmıştır