Mısır Çerkesleri
  | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
50.000+ | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| İskenderiye, Kahire, Giza, Port Said, Şarkiye | |
| Diller | |
| Din | |
| Makale serilerinden |
| Çerkesler |
|---|
 |
Mısır Çerkesleri (Adigece: Мысырым ис Адыгэхэр; Arapça: الشركس في مصر) Çerkes kökenli Mısır halkıdır. Yüzyıllar boyunca Çerkesler Mısır'da yönetici elitlerin bir parçası olmuş, yüksek askeri, siyasi ve sosyal pozisyonlarda görev yapmışlardı.[1] Mısır'daki Çerkes varlığı, Memlük askerlerin Mısır ordularına girişi ile başlamıştır. Burci hanedanı döneminde Mısır, 1382'den 1517'ye kadar yirmi bir Çerkes padişahı tarafından yönetildi.[2][3][4] Memlük Sultanlığı'nın kaldırılmasından sonra bile Çerkesler, Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır Eyaleti, Mısır Hidivliği, Mısır Sultanlığı ve Mısır Krallığı'nda idari sınıfın büyük kısmını oluşturmaya devam ettiler.[1] 1952 Devrimi'nden sonra siyasi etkileri azaldı. Günümüzde Mısır'da "Çerkes" tanımına Abhazlar da dahildir. Bugün Mısır'da dedelerinin Çerkes olduğunu bilen, ama artık Araplaşmış çok sayıda insan yaşamaktadır.[5][6]
Etnik kökene dayalı nüfus sayımlarının yapılmaması nedeniyle nüfus tahminleri önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Çoğunlukla karışık Çerkes kökenli olan Abaza ailesi, Mısır'ın en zengin ailelerinden biridir ve 50.000'den fazla üyesiyle ülkedeki en büyük geniş ailedir.[7][8][9][10]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Mısır'daki Çerkeslerin uzun bir geçmişi vardır. Çoğunlukla Memluk ve Osmanlı döneminde Mısır'a gelmişler, ancak bazıları 19. yüzyılın sonlarında da Çerkes Soykırımı sebebiyle göç etmişlerdir.
Mısır'da Çerkeslerin varlığı Memlûk döneminde başlamıştır. Çerkes Memlükler Osmanlı Türkiye'sinde yaşayan diğer Çerkeslerle aynı rolü paylaşıyorlardı; birçoğu ithal edilmişti ve önemli soylu ailelerin büyük kısmını oluşturuyordu; diğerleri ise kral yapıcılar, kraliyet eşleri, askeri komutanlar, askerler, zanaatkarlar ve sanatçılardı.
Daha sonra Çerkesler devleti ele geçirdiler: Burcî Memlûkler ya da Çerkes Memlûkler (1382–1517) denen Çerkeslerin hanedanlığı Osmanlı egemenliğine kadar sürmüştür. 1517'de Yavuz Sultan Selim Mısır'ı Osmanlı'ya bağladıktan sonra yönetimi yine bir Çerkes'e bırakmıştır.[6] Çerkes beyleri İstanbul'a bağlı olarak Mısır'ı 1811 yılına kadar yönetmiştir.[11] Çerkeslerin Mısır'daki etkinliği 1811'de 500 Çerkes komutanın Kahire kalesinde tuzağa düşürülerek öldürülmesinden sonra sona ermiştir.[5][6] Ülkede başlayan Memluk avı üzerine Çerkeslerin bir kısmı Suriye'ye, bir kısmı Sudan'a sığınmış, bazıları da yeni yöneticinin hizmetine girerek Mısır'da kalmıştır.[6]
19. yüzyıldaki Çerkes Sürgününde Osmanlı toprağı Mısır'a da Çerkes yerleştirilmiştir. Fakat bu dönemde Mısır'da toplu yerleşim olmadığı için Suriye ve Ürdün'deki gibi bir Çerkes topluluğu oluşmamıştır. Çoğunlukla ordu ve devlet içinde seçkinler kesimini oluşturan Çerkesler Cemal Abdünnasır'ın darbesinden sonra hem mal varlıklarının çoğunu hem de etkinliklerini kaybetmişlerdir. Bugün Mısır'da dedelerinin Çerkes olduğunu bilen, ama artık Araplaşmış çok sayıda insan yaşamaktadır.[5][6]
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Mısır'daki Çerkeslerin neredeyse tamamı Sünni Müslümandır.
ileri gelenler
[değiştir | kaynağı değiştir]En azından kısmi Çerkes kökenli önemli Mısırlılar şunları içerir:
- Al-Mansour Lajin - Mısır Memluk Sultanı (1297–1299)
- Az-Zahir Barquq - Mısır Memluk Sultanı (1382–1389) (1390–1399)
- Al-Nasir Faraj - Mısır Memluk Sultanı (1399–1405) (1405–1412)
- El-Mansur Abdülaziz - Mısır Memlük Sultanı (1405)
- El-Mu'ayyad Şeyh - Mısır Memlük Sultanı (1412–1421)
- El-Muzaffar Ahmed - Mısır Memluk Sultanı (1421)
- Az-Zahir Tatar - Mısır Memlük Sultanı (1421)
- As-Salih Muhammed - Mısır Memlük Sultanı (1421)
- El Eşref Barsbay - Mısır Memluk Sultanı (1422–1438)
- El-Aziz Yusef - Mısır Memlük Sultanı (1438)
- Az-Zahir Jaqmaq - Mısır Memluk Sultanı (1438–1453)
- Al-Mansur Osman - Mısır Memluk Sultanı (1453)
- El Eşref İnal - Mısır Memluk Sultanı (1453–1461)
- Al-Mu'ayyad Ahmed - Mısır Memlük Sultanı (1460)
- Az-Zahir Bilbay - Mısır Memlük Sultanı (1467–1468)
- El-Eşref Kayıtbay - Mısır Memluk Sultanı (1468–1496)
- An-Nasir Muhammed - Mısır Memlük Sultanı (1496–1498)
- Az-Zahir Qansuh - Mısır Memlük Sultanı (1498–1500)
- El Eşref Janbalat - Mısır Memluk Sultanı (1500–1501)
- Al-Adil Tumanbay - Mısır Memlük Sultanı (1501)
- Al-Ashraf Qansuh - Mısır Memlük Sultanı (1501–1516)
- El Eşref Tumanbay - Mısır Memlük Sultanı (1516–1517)
- İsmail - Mısır ve Sudan Hidivi (1867–1879)
- Tevfik - Mısır ve Sudan Hidivi (1879–1892)
- Abbas II - Mısır ve Sudan Hidivi (1892–1914)
- Hüseyin Kamel - Mısır Sultanı (1914–1917)
- Fuad I - Mısır Sultanı (1917–1922) ve Mısır Kralı (1922–1936)
- Faruk I - Mısır Kralı (1936–1952) ve Sudan Kralı (1951–1952)
- Farida - Mısır Kraliçesi eşi (1938–1948) [12]
- Fawzia Fuad - İran İmparatoriçesi eşi (1941–1948)
- Fuad II – Mısır Kralı (1953)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mısır demografisi
- Türkiye'deki Çerkesler
- Çerkes diasporası
- İran'daki Çerkesler
- Ürdün'deki Çerkesler
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Lewis, Martin W. The Circassian Mystique and its Historical Roots 15 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved 18 May 2015.
- ^ McGregor, Andrew James (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Greenwood Publishing Group. s. 15. ISBN 9780275986018.
By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks.
- ^ Massoud, Sami G. (2007). The Chronicles and Annalistic Sources of the Early Mamluk Circassian Period. Leiden: Brill Publishers.
- ^ Natho, Kadir I. (2009). Circassian History. Xlibris Corporation.
- ^ a b c Ömer Aytek Kurmel. Unutulmuş Çerkesler: Memluklar 22 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e Papşu, Murat. Mısır Çerkesleri 21 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Rushdi Abaza, AlexCinema". www.bibalex.org. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2015.
- ^ Afaf Lutfi Sayyid-Marsot, Egypt in the reign of Muhammad Ali Pasha, pp. 123–124.
- ^ Yunan Labib Rizk, The making of a king 14 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Al-Ahram Weekly, 762, 29 September – 5 October 2005.
- ^ Goldschmidt, Jr., Arthur (2000). Biographical Dictionary of Modern Egypt. Lynne Rienner Publishers. s. 1. ISBN 978-1-55587-229-8. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2015.
- ^ Samir Hatko. Mısır'da Çerkes Devleti 1257-1517: Mısır Devleti Yönetiminde Çerkesler 9 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Queen Farida, King Farouk's first wife | Egypt Independent" (İngilizce). 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2017.