Dikyamaç, Arhavi
| Dikyamaç | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Dikyamaç Dikyamaç'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Arhavi |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 764 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 64 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08290 |
Dikyamaç, Artvin ilinin Arhavi ilçesine bağlı bir köydür. Köyde 2012 yılında kurulan Dikyamaç Köyü ve Çevresi Yaşam Tarzı Müzesi, Artvin ilinin ilk müzesidir.[4]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Dikyamaç köyünün eski adı, Kamparona'dır. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Kanbarona (قانبارونە) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kanparona (قانپارونە) olarak geçer.[5][6] Kamparona (კამპარონა), Laz coğrafyasında yaygın bir yer adıdır ve "mürver yeri, mürverlik" anlamına gelir.[7]
Kamparona'nın bulunduğu bölge, antik çağda Kolheti Krallığı'nın bir parçasıydı. Osmanlılar bu bölgeyi, 1461 yılında Trabzon İmparatorluğu'nu oradan kaldırdıktan sonra ele geçirdi. Kamparona'nın yer aldığı Arhavi, Osmanlı döneminde Lazistan olarak adlandırılan bölgede bulunuyordu. Erken Osmanlı kayıtlarında Trabzon sancağına bağlı Arhavi kazası olarak geçer. Arhavi kazası, 1486 tahriri sırasında Arhavi-Laz nahiyesinden, 16. yüzyılda ise, Arhavi-Laz, Gonio, Vilayet-i İskele ve Vilayet-i Bağobit nahiyelerinden oluşuyordu.[8]
Kamparona, Osmanlı idaresinin 1835 yılında askere alma ve vergi toplama amacıyla yaptığı nüfus tespitinde Orçi bölgesinin köyü olarak "Orçi-Kamparna" olarak kaydedilmiştir.[9] 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde ise, "Kanbarona" adıyla Trabzon vilayetinin sancaklarından biri olan Lazistan sancağında Hopa kazasının Arhavi nahiyesine bağlı bir köydü. Nüfusu 143 hanede yaşayan 342 kişiden oluşuyordu. Hane başına yaklaşık 2,4 kişi düşmesi, sadece erkek nüfusun tespit edildiğini göstermektedir. Bu durumda erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün nüfusunun yaklaşık 684 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Nitekim 1935 yılında köyde tespit edilen nüfus (664 kişi) da bu ihtimali desteklemektedir. Tarımla geçinen köyde hayvan varlığı olarak 630 inek ve 5 öküz tespit edilmiştir.[10][11]
Kamparona, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre Rize vilayetinin Hopa kazasının Arhavi nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 genel nüfus sayımında "Kamparana" olarak kaydedilmiş olan yerleşme, Rize ve Artvin vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Hopa kazasına bağlı Arhavi nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tespite göre köyün nüfusu 664 kişiden oluşuyordu.[11] Türkçe kaynalarda farklı biçimlerde yazılmış olan Kamparona adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Dikyamaç olarak değiştirilmiştir.[12] Nitekim köyün adı 1955 genel nüfus sayımında "Kamparna", 1960 genel nüfusu sayımında da "Dikyamaç" olarak geçer. Köyün nüfusu 1955 yılında 729 kişiden, 1960 yılında da 402 kişiden oluşuyordu.[13][14] Adının değişmesine rağmen köyün eski adı yeni adıyla birlikte bir süre daha resmi kayıtlarda "Dikyamaç (Kamparna)" biçiminde kullanılmıştır.[15]
Köyde 1894 yılında inşa edilmiş, 1908 yılında onarılmış ve 1990'lı yıllarda restore edilmiş bir cami bulunmaktadır.[16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Dikyamaç köyü, Artvin il merkezine 89 km, Arhavi ilçesine 13 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2020 | 64[2] |
| 2019 | 62[2] |
| 2018 | 67[2] |
| 2017 | 74[2] |
| 2016 | 76[2] |
| 2015 | 72[2] |
| 2014 | 70[2] |
| 2013 | 74[2] |
| 2012 | 74[2] |
| 2011 | 75[2] |
| 2010 | 93[2] |
| 2009 | 96[2] |
| 2008 | 97[2] |
| 2007 | 101[2] |
| 2000 | 108[17] |
| 1990 | 186[17] |
| 1985 | 226[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Dikyamaç, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Artvin Arhavi Dikyamaç Köy Nüfusu". Nufusune.com. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Dikyamaç Köyü ve Çevresi Yaşam Tarzı Müzesi". dikyamacmuzesi.org. 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2020.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 368, ISBN 9789157871117.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 621.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 151, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ "Kenan Aydın, "Arhavi Kazasında İskân ve Nüfus (1583-1681/1682)" - Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2021 Bahar (34), s. 206". 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021.
- ^ "1165 no.lu Arhavi Nüfus Defteri". 1835.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 369, ISBN 9789157871117.
- ^ a b "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 200" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 690". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021.
- ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 143.
- ^ "Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 73" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ "Dikyamaç Köyü Camii". karadeniz.gov.tr. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ a b c d "Dikyamaç Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.