İçeriğe atla

Ahmed Cevad Paşa

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Kabaağaçlızade Ahmet Cevat Paşa sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Cevat Paşa sayfasına bakınız.
Kabaağaçlızade Ahmed Cevad Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
4 Eylül 1891 - 9 Haziran 1895
Hükümdar II. Abdülhamid
Yerine geldiği Kâmil Paşa
Yerine gelen Mehmed Said Paşa
Girit Vali Vekili ve Fevkalade Komutanı
Görev süresi
24 Temmuz 1897 - 10 Ekim 1898
Hükümdar II. Abdülhamid
Yerine geldiği Aleksandır Karatodori Paşa
Yerine gelen Ethem Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum Ahmed Cevad
1851
Şam, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 9 Ağustos 1900 (49 yaşında)
Nişantaşı, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Evlilik(ler) Nimet Hanım
Yaşadığı yer Afyonkarahisar
Bitirdiği okul Mekteb-i Erkân-ı Harbiye
Mesleği Asker, siyasetçi
Dini İslam
Ödülleri Mecidiye Nişanı
(birinci, üçüncü ve dördüncü sınıf)
Osmaniye Nişanı (dördüncü sınıf)
Légion d'honneur
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Osmanlı İmparatorluğu
Branşı  Osmanlı ordusu
Hizmet yılları 1865-1900
Rütbesi Müşîr (mareşal)
Komutası 5. Ordu
Çatışma/savaşları 93 Harbi
Elena Muharebesi
Ablanova Muharebesi

Kabaağaçlızade Ahmed Cevad Paşa veya Cevad Şakir Paşa (Osmanlıca: احمد جواد پاشا 1851, Şam - 9 Ağustos 1900, İstanbul), Osmanlı Türkü asker, diplomat, yazar ve devlet adamı. II. Abdülhamid'in saltanatında 1891-1895 yılları arasında sadrazamlık görevinde bulundu. Ayrıca 1890-91 arasında kısa bir süre ve 1897-1898 yılları arasında Girit Vilayeti Valisi ve Fevkalade Komutanı oldu.

Dönemin en önemli meselelerinden birisi olan Ermeni Sorunu ile ilgilendi. Askerlik ve devlet görevliliğinin yanı sıra devrin bir aydını olarak "Tarih-i Askeri Osmani" (Osmanlı İmparatorluğu Askeri Tarihi) gibi tarih alanında çeşitli bilimsel konularda eserler yayımladı. Şakir Paşa ailesi olarak anılagelen ve sanat alanında pek çok tanınmış kişiyi yetiştirmiş ailenin bir ferdi, Mehmed Şakir Paşa'nın ağabeyi ve Cevat Şakir Kabaağaçlı'nın amcasıdır.

İlk yılları ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahmed Cevad, 1851 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Şam Beylerbeyliği'nin merkezi Şam'da doğdu.[1] Şûra-yı Askeri üyesi Afyonlu Kabaağaçlızade Mustafa Asım Bey ile Suriye Türkmenleri'nin ileri gelen ailelerinden Hattatzâde Hüseyin Efendi’nin kızı Zehra Hanım'ın oğludur.[2] Anne ve babasını henüz 12 yaşında iken kaybetti. Daha sonra şeyhülislamlık görevinde de bulunan aile dostları Rumeli kazaskeri Atıfzade Hüsameddin Efendi tarafından himaye edildi.[2] İlk öğrenimini Bursa ve İstanbul'da tamamladıktan sonra Harbiye'ye girdi.[3] Çok başarılı bir öğrenciydi. Mekteb-i Harbiye'den 1869 yılında mezuniyetinden sonra Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'ye alındı ve 1871 yılında birincilikle mezun oldu.[1]

Askeri kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

1871 yılında Kolağası rütbesine terfi etti. Askeri görevlerinin yanı sıra "El-Ma’lûmâtü’l-Kâfiye fî Ahvâl-il-Memâlik-il-Osmâniyye" adlı bir eser yazarak Sultan Abdülaziz'e sundu ve bu çalışmasından ötürü binbaşı rütbesine terfi ettirildi. 93 Harbi'nde Tuna ordusunda görev aldı.[4] Elena Muharebesi'nde ele geçirilen silah, top ve mühimmatı esirlerle birlikte İstanbul’a götürmekle görevlendirildi.[5] Şubat 1878'de miralay rütbesine terfi ettirildi.[2]

1881 yılında yazı işleri müdürlüğü görevine ek olarak; 93 Harbi sonrasında imzalanan Berlin Antlaşması gereği Osmanlı Devleti ile Yunanistan, Sırbistan, Rusya arasındaki sınırları belirlemek için oluşturulan komisyonlarda görev aldı.[2]

Sultan II. Abdülhamid'in dikkatini çeken ve takdirini kazandı, dönüşünden sonra İstanbul'da Teftiş-i Askerî Komisyonu üyeliğine getirildi. Girit'teki karışıklıklar üzerine Girit fevkalade kumandanlık ve vali vekilliğine tayin edildi. Göreve geldiğinde adanın tarihi, coğrafi, sosyal durumu hakkında bir layiha hazırlayarak padişah II. Abdülhamid'e sundu, isyanın sebebi olarak Hristiyan halka aşırı imtiyazlar tanınmasını gösterdi. İki yıl süren valiliği sırasında Adadaki Müslüman ve Hristiyan halk arasında huzur ortamı oluşturmak için yoğun çaba harcadı. Buradaki başarısına karşılık 40 yaşında müşir rütbesine yükseltildi.

Girit'te yeniden karışıklıkların çıkması üzerine, "Girit Fırka-i Askerîye" kumandanlığına atanarak 1897 yılında adaya gönderildi. Girit'te Avrupa devletleri tarafından özel bir yönetim tarzının empoze edileceği anlaşılıp, bu arada da Alman İmparatoru Kayzer II. Wilhelm'in Suriye ve Filistin'e seyahat yapması kesinleşince, Cevat Şakir Paşa Kayzer'in mihmandarlığına getirildi; yerine Ferik Osman Nuri Paşa atandı.[1]

İstanbul'a gelip Kudüs'e kadar uzanan bir seyahat yapacak olan İmparator II. Wilhelm'im seyahatinin güvenliği için gerekli önlemleri almakla görevlendirildi. Bu görevi başarılı bir şekilde yerine getirdi; İmparator 16 Kasım 1898 tarihinde seyahatini tamamladı. Görevinin ardından İstanbul'a dönmesine izin verilmedi ve 5. Ordu Komutanı olarak görevlendirildi.

Sadrazamlığı ve diplomatik görevleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

93 Harbi'nden sonra Berlin Antlaşması ile bağımsızlığını elde eden Karadağ'a 1884 yılında elçi olarak tayin edildi ve bu göreve giderken mirliva rütbesine terfi etti ve paşa oldu. Burada dört yıl kalan paşa, ülke içinde Prens Nikola'nın davetlisi olarak Sultan Abdülhamid'in izniyle yurt gezilerine katıldı.[5] 1884 yılının Mayıs ayında çıktıkları ve bir ay süren seyahatin ardından, gözlemlerini ve seyahatnamesini bir lahiya olarak Sultan Abdülhamid'e sundu.[6] Görevi müddetince Osmanlı-Karadağ ilişkilerine büyük katkı sunmuştur.[7] Görevi sırasında rahatsızlanması sebebiyle Viyana'ya gitmek için izin istediyse de, yeni bir göreve atanmak üzere İstanbul'a gelmesi çağrıldı.

Girit valiliğinde gösterdiği başarı üzerine 1891 yılında II. Abdülhamid tarafından Kamil Paşa yerine sadrazam olarak atandı ve bu görevi yaklaşık dört yıl sürdürdü.[8] 3 yılı aşkın sadrazamlığı esnasında takip ettiği siyaset, iç ve dış barışı korumak oldu. Sadrazamlığı sırasında daha çok Ermeni isyanları ve bu olayların yarattığı diplomatik sorunlar ile uğraştı. Kendi kararlarının kabul edilmesi konusunda aşırı ısrarcı olan Paşa,[2] 1894 yılında sadrazamlıktan azledilerek Nişantaşı'ndaki evinde ikamete mecbur edildi.

Yayıncılık faaliyetleri ve Cevat Paşa Kütüphanesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1880 yılında Erkan-ı Harbiye Dairesi Altıncı Muhaberat-ı Umumiye şubesinde göreve başladı. Resmi ordu gazetesi olan Ceride-i Askeriye'nin yazı işleri müdürlüğünü yaptı; dergide kendi yazıları da yayımlandı. Bir yandan da Ekim 1879 tarihinden itibaren "Yadigâr" isimli bir dergiyi yayınlamaya başladı. On beş günde bir çıkarılan bu dergi; fen, sanayi, coğrafya, tarih, ahlak gibi konularda yazılar yayımlamaktaydı.[2]

Sadrazamlığı esnasında Babıali bahçesine memurların boş zamanlarında kitap okumaları için yaptırdığı kütüphane bugün de “Cevat Paşa Kütüphanesi" adı ile anılmakta olup, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'nin bir deposudur. Sadrazamlığı sırasında Arkeoloji Müzesi'ne hediye ettiği kişisel kitaplığı müze kütüphanesinin çok değerli bir koleksiyonunu oluşturur.[9]

Özel hayatı ve ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ahmed Cevad Paşa'nın Emir Buhari Camii bahçesinde yer alan türbesindeki kabri, Fatih, İstanbul

Ahmed Cevad Paşa iki defa evlenmiş, ikinci evliliğini Çerkez kökenli Nimet Hanım ile yapmıştır.[10] İki evliliğinden de çocuğu olmamıştır.[2] Arapça, Farsça, Fransızca, Yunanca ve İtalyanca bilen Cevad Paşa, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasındaki Eserçe Muharebesinde göstermiş olduğu başarıdan dolayı dördüncü sınıf Mecidiye Nişanı ile ödüllendirildi. 5 Eylül 1877'de Ablanova Muharebesi'ndeki başarılarından dolayı dördüncü sınıf Osmaniye Nişanı tevcih edildi.[5] 22 Mayıs 1889 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Yunanistan arasındaki dostane ilişkilerin gelişmesine bulunduğu katkılardan dolayı Yunanistan Krallığı tarafından hizmetlerinden dolayı Cevad Paşa’ya birinci rütbeden Sürur Nişanı verildi ve Sultan I II. Abdülhamid tarafından ise birinci rütbeden Mecidiye Nişanı tevdi edildi.[5] 10 Temmuz 1893'te Üçüncü Fransa Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadi Carnot tarafından Fransa'nın en yüksek sivil madalyası olan Légion d'honneur grand kordonu nişanı ile onurlandırıldı.[5]

5. Ordu Komutanı olarak görev yaptığı Şam'da Nisan 1900'de tüberküloza yakalandı ve ordudaki görevinden istifa etti.[11] Doktorların verdiği raporla İstanbul'a geldi ve 9 Ağustos 1900'de 49 yaşında Nişantaşı'ndaki konağında öldü.[11] 10 Ağustos 1900'de Fatih Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından anne ve babasının kabirlerinin de bulunduğu Emir Buhari Camii haziresine defnedildi.[2][5] 1901 yılında Mimar Kemaleddin tarafından mezarının bulunduğu yere bir türbe inşa edildi.[12]

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Ma‛lumatu'l-Kafiye fi-Memaliki'l-Osmaniye: Osmanlı Devletinin kara ve deniz kuvvetleri, coğrafyası, yeryüzü şekilleri gibi konularda bilgiler içerir. Askeri liselerde Abdülaziz devrinde ders kitabı olarak okutulmuştur.
  • Tarih-i Askeri Hulasası: 1700 yılına kadar gerçekleşen ünlü savaşlar hakkında bilgiler içerir.
  • Fabre, Sema yahut kozmoğrafya: yeryüzünün ölçülmesi, aya seyahat, yeryüzünün aydan görünüşü gibi konular içeren çeviri bir eserdir.
  • Tarih-i Osmani: Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan Niğbolu Savaşı'na kadar geçen olaylar
  • Mısır Mesalihine Dair İradat-ı Seniyye: Mısır işlerine dair 1839-1894 arasında çıkmış irade-i seniyyeler.
  • Mecmu'atu's-Sanayi: Kimyanın Sanayiye uygulanması ile ilgili bir eser.
  • Yadigâr: 15 günde bir çıkan Yadigar dergisinde yayımlanmış yazıların bir araya getirildiği eserdir
  • Tarih-i Askeri Osmânî: Osmanlı İmparatorluğu'nda meydana getirilmiş çeşitli askeri kurumlar, 1826 yılına kadarki önemli savaşlar hakkında bilgi veren eser. Ahmet Cevat Paşa, 10 cilt içinde 20 eser yazmayı planlamıştı. 3 cilt içinde 5 kitap yazabildi, bunlardan yalnız Yeniçeriler'e ait olan birinci cildi basılmıştır. Ayrıca kıyafetleri ve o devrin silah ve teçhizatını gösterir bir albümü Paris'te basılmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Şeker, Mustafa Emre (2019). "HMED CEVAD PAŞA'NIN TÂRÎH-İ ASKERÎ-İ OSMANÎ İSİMLİ YAZMA ESERİNİN IŞIĞINDA NİZÂM-I CEDÎD DÖNEMİ VE ASKERİ REFORMLAR". İstanbul Medeniyet Üniversitesi: 8. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025. 
  2. ^ a b c d e f g h Ahmet Hilmi Çoban, Ahmet Cevat Paşa’nın Târih-i Askerî-i Osmânî (Kitâb-ı Râbi) Adlı Eserinin Transkripsiyonlu Metni, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, 2009]
  3. ^ "Kenthaber.com sitesi, Ahmed Cevat (Cevat Şakir) Paşa Kabaağaçlızade sayfası, Erişim tarihi:25.06.2011". 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011. 
  4. ^ Türk dünyası araştırmaları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. 1996. s. 2. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025. 
  5. ^ a b c d e f Durgun, Bülent (30 Nisan 2022). "Ahmed Cevad Paşa ve Askeri Tarih Yazımı". Türk Savaş Çalışmaları Dergisi. 3 (1): 51-66. doi:10.52792/tws.1100913. ISSN 2717-7432. 
  6. ^ Ugur Özcan-Abidin Temizer (2015). Written at İstanbul. Osmanli'dan Cumhuriyete Kardag'da Türk Sefirleri ve Sehbenderleri. Istanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 79-123. 
  7. ^ Ugur Özcan (2012). II. Abdülhamid Dönemi Osmanli-Karadag Siyasi Iliskileri. Türk Tarih Kurumu. ss. 113-114. 
  8. ^ İsmail Mutlu (7 Mart 2022). Sultan Abdülhamidi Kuşkulandıran Olaylar. Mutlu Yayıncılık. s. 319. ISBN 978-605-5460-22-8. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025. 
  9. ^ "İstanbul Belediyesi web sitesi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Kütüphanesi, Erişim tarihi:25.06.2011". 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011. 
  10. ^ Minawi, Mostafa (6 Aralık 2022). Losing Istanbul: Arab-Ottoman Imperialists and the End of Empire (İngilizce). Stanford University Press. ISBN 978-1-5036-3405-3. 
  11. ^ a b Abdulkadir Özcan. "CEVAD PAŞA". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025. 
  12. ^ Yavuz, Yıldırım (1981). Mimar Kemalettin ve birinci ulusal mimarlık dönemi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği. s. 29. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Ahmet Hilmi Çoban, (2009) Ahmet Cevat Paşa’nın Târih-i Askerî-i Osmânî (Kitâb-ı Râbi) Adlı Eserinin Transkripsiyonlu Metni, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar
  • Kenthaber.com sitesi, Ahmed Cevat (Cevat Şakir) Paşa Kabaağaçlızade sayfası (Erişim:25.06.2011)
  • Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press, ISBN 9784281181.
  • İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayinevi 2002) (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
  • Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [2]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Kâmil Paşa
Osmanlı Sadrazamı
4 Eylül 1891 - 9 Haziran 1895 		Sonra gelen:
Mehmed Said Paşa
Önce gelen:
Aleksandır Karatodori Paşa 		Osmanlı Girit Eyaleti Valisi
24 Temmuz 1897 - 10 Ekim 1898 		Sonra gelen:
Ethem Paşa
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahmed_Cevad_Paşa&oldid=34822664" sayfasından alınmıştır