Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa
| Yirmisekizzade Mehmet Said Paşa | |
|---|---|
| |
| Mehmet Sait Paşa'nın Fransız ressam Joseph Aved tarafından yapılmış portresi, Paris, 1742 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 25 Ekim 1755 - 1 Nisan 1756 | |
| Hükümdar | III. Osman |
| Yerine geldiği | Silahdar Bıyıklı Ali Paşa |
| Yerine gelen | Çorlulu Köse Bahir Mustafa Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | Ekim 1761 Maraş |
Yirmisekizzade Mehmet Said Paşa veya diğer tanınan adıyla Mehmed Said Efendi (ö. Ekim 1761), III. Osman saltanatında 25 Ekim 1755 - 1 Nisan 1756 tarihleri arasında beş ay yedi gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
III. Ahmed saltanatında elçilik göreviyle Fransa'ya gönderilmiş olan ve Paris Sefaretnamesi'nin yazarı Yirmisekiz Mehmed Çelebi'nin oğludur. Kendi kariyerinde de elçilik görevleri ön plana çıkmıştır.[2]
Babası ile Paris'ten dönüşlerinde hâcegân sınıfına terfi ettirilerek sipahi ve silahtar kâtibi olmuştur. I. Mahmud'un tahta çıkışıyla saltanat değişimini Rus çariçesine bildirmek için 1730 Eylül sonunda şıkk-ı sâlis defterdarı unvanıyla Petersburg'a gönderilmiş, Kasım 1732'de de padişahın tahta çıkışını tebrik için gelen Şerbatof'a karşı fevkalâde elçi olarak önce Rusya'ya, oradan da 17. yüzyıl başında Osmanlı Devleti'ne sığınmış olan İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın taktığı borçları tahsil için sefaretle İsveç'e gitmiştir. Bu alacak ancak yüzyılın sonlarına doğru İsveç'in borç karşılığı gemi vermesiyle tahsil edilebilmiştir.
1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı öncesinde, Avusturya aracılığıyla savaşı önlemek için yapılan Niyemirav müzakerelerinde reisül-küttab Mustafa, Ruznamçe-i evvel Ümnî, sadaret mektupçusu Ragıp Efendi'lerle birlikte silahtar katibi sıfatıyla yer almıştır. 1739 Belgrad Antlaşması sonrasında Avusturya ile hudut müzakerelerini iki yıl yürüten Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa, İstanbul'a dönüşü sonrasında, Haziran 1741'de nâme-i hümâyun ve Rumeli beylerbeyi pâyesiyle, babası gibi elçilikle Paris'e gönderildi. Amaç, Rusların Belgrad Anlaşması'na riayet etmemelerinden dolayı I. Mahmud'un şikayetlerini, antlaşma hükümlerinin tatbikinin sorumluluğunu üzerine almış olan XV. Louis'ye şifahen iletmekti.
1742 Ekim'inde İstanbul'a döndü ve aynı yıl Aralık ayında nişancı oldu. 1744 Şubat ayında Mısır'da ümera arasındaki anlaşmazlıkları araştırmak ve soruşturmak Mısır'a gönderildi. Kasım 1745'te defter emini oldu, Tiryaki Hacı Mehmed Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesi üzerine Ağustos 1746'da onun yerine kethüda tayin edildi. Sadrazamın sert tabiatı ve aralarındaki fikir ayrılıkları nedeniyle geçinemediklerinden dolayı Mart 1747'de de kendi isteğiyle tekrar defter eminliğine tenzil edildi ve Eylül 1748'de ikinci defa nişancı oldu. Ağustos 1750'de Divitdar Mehmed Emin Paşa'nın sadrazam olması üzerine aynı tarihte ikinci defa sadrazam kethüdası oldu. Fakat iki buçuk ay sonra azlolunarak ve evinde bile oturmasına müsaade edilmeyerek Hicaz'a gitmesi emrolunup Mısır'a gönderilmek istendi ve Gelibolu'ya kadar yollandı ise de sonra vazgeçildi ve bir müddet Gelibolu'da bırakılarak, ardından 4 Haziran 1750 tarihli bir fermanla İstanbul'a davet edildi ve üçüncü defa nişancı oldu.
Ağustos 1752'de nişancılıktan ayrılmış ise de bir yıl sonra dördüncü defa nişancı olmuştur. Ağustos 1755'te de üçüncü defa sadrazam kethüdalığına getirilmiştir.[3]
Sadrazam Silahdar Bıyıklı Ali Paşa'nın zamanında bu görevi yürüten Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa, Bıyıklı Ali Paşa'nın idam edilmesi üzerine 25 Ekim 1755'te sadrazam tayin edilmiştir. Ancak sadrazamlığı Beş ay kadar kısa bir süre devam etmiştir. Kararsız ve şüpheci bir tabiatı olan III. Osman tarafından azledilerek, öldürülmeyeceğine dair kendisine emniyet gelmek için oğlu Yirmisekizzade Mesud Bey mübaşir tayin edilerek, İstanköy adasına sürgün edilmiş, malları da müsadere edilmemiştir. Yerine ikinci defa Çorlulu Köse Bahir Mustafa Paşa tayin edildi.
Sait Mehmet Paşa, daha sonra Hanya sancağına ve Nisan 1757'de Mısır valiliğine tayin edildi. Haziran 1758'de bu görevini de Köse Bahir Mustafa Paşa'ya bırakarak, Ocak 1759'da Adana valisi olmuş, Temmuz 1760'ta bir fermanla Beyşehir sancağı da dahil edilerek büyütülen Karaman (Konya) valiliğine getirilmiştir.
Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa, 1761'de Maraş valiliğine tayin edilmiş, aynı yılın Ekim ayında orada ölmüştür.[1]
Mason olan ilk Türk olarak kabul edilir.[4][5]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa, değerli, bilgili, girişken, devlet işlerine ve siyasi vaziyete ve Avrupa ahvaline vakıf, tecrübeli veve ikna kuvvetine sahip bir vezirdi. Babasının 1720'deki Fransa elçiliğinden dönüşte İbrahim Müteferrika ile birlikte Türkiye'de ilk matbaanın açılmasında büyük rolü olmuştur. Kendisi de, Rusya, İsveç ve Fransa'ya elçilikle gönderilerek görevlerini iyi bir şekilde yürütmüştür. Ayrıca bir tıp ders kitabı ve İsveç Sefaretnamesi yazmıştır.
Tasvir edildiği eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehmed Said Efendi
[değiştir | kaynağı değiştir]İsveçli ressam Georg Engelhard Schröder tarafından 18. yüzyılda, Stockholm'de çizilen yağlı boya tabloda Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa; pencere önünde ayakta mavi düz kaftanı ve kavuğuyla resmedilmiş olup, yanında bir köpek bulunmaktadır.[6]
Mehmed Said Efendi ve Maiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]İsveçli ressam Georg Engelhard Schröder tarafından 1733 yılında tuval üzerine yağlı boya tekniği ile yapılan tabloda; on dört kişilik maiyeti ve bir köpekle birlikte betimlenmektedir.[7]
-
Mehmed Said Efendi Pera Müzesi, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu, İstanbul -
Mehmed Said Efendi ve Maiyeti, Pera Müzesi, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu, İstanbul
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi". 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2016.
- ^ "Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa - Makam sahibi". 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2016.
- ^ "Yirmisekizzade Mehmed Said Paşa kimdir". 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2016.
- ^ "Yurdumuzda ilk Mason Locasini kim açti?." 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2016.
- ^ Ekinci, Ekrem (2014). Osmanlı'nın Çöküşü. İmparatorluk İttihatçıların Elinde. Timaş Tarih. s. 17. Yazar
|ad2=eksik|soyadı2=(yardım) - ^ "Mehmed Said Efendi ve Maiyeti". www.peramuzesi.org.tr. Pera Müzesi web sitesi. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2016.
- ^ "Mehmed Said Efendi ve Maiyeti". Pera Müzesi. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Osmanlı Medeniyeti23 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Silahdar Bıyıklı Ali Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 25 Ekim 1755 - 1 Nisan 1756 |
Sonra gelen: Çorlulu Köse Bahir Mustafa Paşa |
