İçeriğe atla

Anna Dalassini

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Anna Dalassini
(Yunanca: Ἄννα Δαλασσηνή)
Eş(ler)iİoannis Komnenos
Çocuk(lar)ı
HanedanDalassenos
BabasıAleksios Haron
AnnesiTheofilakt Dalassenos'un ismi bilinmeyen torunu

Anna Dalassini (Yunanca: Grekçe: Ἄννα Δαλασσηνή; takriben 1025/30 - 1 Kasım 1100/02), Komninos Hanedanı'nın 11. yüzyılda yükselişinde kayda değer bir rol oynamış önemli bir Bizans soylusudur. Oğlu I. Aleksios tarafından karısının yerine kendisine Augusta unvanı verilmiştir. Oğlunun Türklere ya da diğer uluslara karşı yaptığı uzun askeri seferler sırasında imparatorluğu yönetmiştir. İmparator annesi olarak, Dukas ailesinin geçmiş entrikaları nedeniyle nefret ettiği imparator eşi İrini Dukena göre daha etkili ve güçlüydü.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anna, Aleksios Haron ile soylu Dalassenos ailesinden bir hanımın kızıdır. Anne tarafından büyükbabasının adı Adrianos Dalassenos olup, apaçık Antakya'un magistros ve doux'u Theofilaktos Dalassenos'un oğludur.[1][2][3] İtalya'da pek tanınmayan bir imparatorluk subayı olan babası hakkında çok az şey bilinmektedir.[4] Annesinin ailesi Dalassenoi, Theofilakt'ın kardeşi Damian Dalassenos ile 990'ların sonlarında başlayan, Bizans asker aristokrasinin seçkin bir ailesidir.[5][6] Anna'nın doğum tarihi belirsizdir fakat yaklaşık 1025/30 yılları arasına yerleştirilir.[2][7][8]

1057 yılında, İoannis'in ağabeyi I. İsaakios'un liderliğinde bir grup general VI. Mihail'e isyan edip, onu tahttan indirdiler. İsyan sırasında İoannis doux makamında bulunuyordu fakat ağabeyinin zaferinden sonra Kuropalatis rütbesine yükseltildi ve Batı'nın Domestikos ton sholon'u olarak atandı.[9] Bu olay apaçık Anna'nın hırslarının biledi: o zaman kullandığı mühürlere kocasının unvanlarınını dişi formları kuropalatissa ve domestikissa yazılmıştır.[10] İsaakios'un iktidarı, VI. Mihail'in tahttan indirilmesini sağlayan güçlü patrik I. Mihail Kirularios ve güçlü başkent saray sivil aristokrasi ile çatışmaları yüzünden kısa sürdü. Kirularios ve destekçileri İsaakios'un sıkı mali politikalarına karşı muhalefete önderlik edip, onu 22 Kasım 1059 günü istifa edip, Studios Manastırı'na çekilmeye zorladılar.[11] Taht X. Konstantinos'a (1059-67 arası hükümdar) geçti ancak Anna'nın torunu Anna Komnini'nin kocası Nikiforos Bryennios tahtın ilk İoannis'e teklif edildiğini belirtir. Çocuklarının menfaatine olacağını vurgulayan Anna'nın hiddetli muhalefetine rağmen İoannis kabul etmedi. Anna İoannis'i imparator olması için ikna etmeye çok uğraştı, yapabileceği her şeyi yaptı, hatta "gözyaşı ve inilti" ile İoannis'i kararını değiştirmesi için çalıştı.[10][12][13] Tarihçi Konstantinos Varzos'a göre bu versiyon şüphelidir ve nihayetinde oğlu Aleksios Komnenos'un tahtı gaspını meşrulaştırmak için olay sonrası ekleme girişimi olabilir.[14] Her halükarda, Anna daha sonra Dukas Hanedanı'na karşı çıkılmaz bir şekilde muhalif kaldı.[2][12]

Dukas ailesi ile rekabeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Temmuz 1067'de dul kalan ve çocuklarının tahta giden yolu açmak tek amacı oldu, gelecek on yıllar boyunca ailesinin servetini bu amaca yönlendirdi.[10][12] Aynı yılın Mayıs ayında X. Konstantinos öldü ve Anna, ölen imparatorun dul eşi İmparatoriçe Eudokia Makrembolitissa ile ittifak kurdu.[15] Ailesinin konumunu güçlendirmek için önde gelen aristokrat ailelerle evlilik ittifaklarını düzenlemeye özen gösterdi. Böylece, kızı Maria, Mihail Taronites ile evlenirken, Eudokia, Nikiforos Melissenos ile evlendi. Anna aynı zamanda Romen Diyojen'i (1068-1071 arası hükümdar) ile Dukas ailesi üyelerine karşı mücadelesinde destekledi. En küçük kızı Theodora, Romen Diyojen'in oğlu Konstantinos Diogenis ile evlenirken ve en büyük oğlu Manuil, Romen Diyojen'in en gözde generali olup, kuropalatis ve Stratigos otokratör olarak adlandırıldı. 1071'in başlarında bir kulak iltihabından öldüğünde, Anna Bitinya'da ölüm döşeğine acele etti. Gömüldüğü anda üçüncü oğlu Aleksios'u onun yerine koymaya çalıştı, ama çok genç olarak değerlendirildi.[10][12]

Dukas ailesi, 19 Ağustos 1071 günü Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Romen Diyojen Selçuklu Hanedanına yenildikten sonra, tekrar iktidarı ele geçirdiler. Caesar İoannis Dukas, X. Konstantinos'un kardeşi, Eudokia Makrembolitissa ile onun oğlu ve Anna'nın damadı Konstantinos Diogenis'i dışlayıp yerlerine VII. Mihail'i (1071-1078 arası hükümdar) getiren bir darbe düzenledi. Caesar'ın oğulları serbest bırakıldıklarında Romen Diyojen'e karşı birliklere komuta bile etmişlerdir ve yakalandıktan sonra Caesar, eski imparatorun kör edilmesini emretti.[16] Bu süre zarfında, Anna, tahttan indirilen imparator ile gizli bir haberleşmeyi sürdürmekle suçlandı ve yargılandı. Kendisini büyük bir cesaretle savundu ve Nikiforos Bryennios'e göre, bir noktada ihanet suçlaması ile yargılanırken, pelerininden bir istavroz çıkartmış, "İşte benim hükmün ve seninki. Karar vermeden önce onu düşünün ve kararınızın insanların kalplerindeki sırları bilen yüce hakime layık olduğuna dikkat edin" diyerek masum olduğunu söylemiştir. Hakimler bölünmüştü, bazıları onu serbest bırakmak istiyordu, ama diğerleri Caesar'ın gazabından korkuyordu. Bu nedenle oğulları ile birlikte 1072'nin başlarında Prinkipos adasına sürüldü.[10][17] Muhtemelen aynı zamanda rahibe de olmuştur, bu daha önce olmamışsa onun bazı mühürlerinde kouropalatissa yanında monache ("rahibe") unvanları görülür.[10] Bundan farklı olarak bu daha sonra 1081 yılında da (aşağıya bakınız) olmuş olabilir.[18]

Romen Diyojen'in 4 Ağustos 1072 günü ölümünden sonra, Komninos Ailesi'nin sürgünden imparatorluk sarayına geri dönmelerine izin verildi.[19][20] Dukas ailesi ile düşmanlığı hiç durmadan devam etmesine rağmen, VII. Mihail'in onu kazanmaya çalıştığı anlaşılıyor ve Anna'nın hayatta kalan en büyük oğlu İsaakios'un imparatoriçe eşi Maria Bagrationi'nin kuzeni ile evliliğine razı oldu.[19] Eylül 1077'de başlangıçta sıkı muhalefetine rağmen, yumuşayıp yaşayan ikinci oğlu Aleksios'un Caesar İoannis Dukas'ın torunu İrini Dukena ile evliliğine onay verdi. Evlilik muhtemelen gelinin sadece oniki yaşında olduğu 1078 başlarında gerçekleşti.[19][21]

Komninos'ların isyanında oynadığı rol

[değiştir | kaynağı değiştir]

1081 yılında yaşanan darbede, mevcut imparatoriçe Maria Bagrationi ile beraber baskın bir rol oynamıştır. Maria, önce VII. Mihail ile sonra III. Nikiforos ile evlenmişti, tüm dileği VII. Mihail'den olan oğlu Konstantinos Dukas'ın geleceğin imparatoru olmasıydı. III. Nikiforos'un, tacı Konstantinos yerine kendi bir yakın akrabasına bırakma isteği, Komninoslar ile ittifak yapmasına neden oldu. Bu ittifakın arkasındaki gerçek yürütücü güç, Anna Dalassini'ydi.[22]

Aynı zamanda Gürcü kralı IV. Bagrat'ın (1027-1072 arası hükümdar) kızı olan Maria Bagrationi, kuzeni bir başka Gürcü prensesi İrini'nin, Anna Dalassini'nin ikinci oğlu İsaakios Komnenos ile evlenmesiyle Komninos Ailesi ile yakın bağ kurmuştu. Böylece Komninos kardeşler arkadaş ziyareti görünümünde imparatoriçeyi rahatlıkla görebiliyorlardı. Bununda ötesi, komploya yardımcı olması için, Maria kendisinden beş yaş büyük Aleksios'u evlatlık aldı.[23] Maria'yı bunu yapmaya, İsaakios Komnenos'un teşvik ettiği, Alanlar ile "hadım" kadrosu ikna etti. Böylece Maria'nın oğlu Konstantinos Dukas ile Anna'nın oğlu Aleksios kardeş oldular ve İsaakios ile Aleksios, Konstantinos'un imparator olarak haklarının koruyucuları olacaklarına dair yemin ettiler.[24] İçerden, Komninos Ailesi'ne sürekli bilgi sağlaması ile, Maria çok değerli bir müttefikti.[25]

Torununun III. Nikiforos'un bir akrabası ile nişanlanması bile, Anna'nın yeni rejime karşı entrikalarını durdurmadı. İsaakios ile Aleksios, III. Nikiforos'a karşı bir ordu kurmak için Konstantinopolis'i 1081 yılının şubat ayının ortalarında terk ettiler, Anna, çabucak ailesinin geri kalanı ile Ayasofya'ya sığındı. Oradan başkentte kalan aile üyelerinin güvenliği için imparatorla görüştü ve oğullarının düşmanca eylemlerinin masumiyetine itiraz etti.

Kilisede ibadet için akşam ziyareti yalanıyla, kasıtlı olarak III. Nikiforos'un aynı zamanda yasal akıl hocası olan torununu hariç tutarak, İsaakios ile Aleksios ile buluştu ve Konstantin Forumu'na kaçmak için ayrıldı. III. Nikiforos'un torununu onların yokluğunu fark etti ve sonunda onları sarayın giriş katında buldu fakat kısa bir süre sonra saraya döneceklerini ona inandırmayı başardı. Daha sonra kilisenin hem iç hem de dış kutsal mekânına giriş yapmak için, kadınlar kapı görevlilerine, tüm paralarını harcayan ve dönüş yolculuğuna başlamadan önce ibadet etmek isteyen Kapadokya'dan gelen hacı olduklarını iddia etmişlerdir. Ancak, kutsal mekâna giremeden Straboromanos ve imparatorluk muhafızları onlarla birlikte saraya toplamak için onları yakaladılar. Anna ailesinin hayatı için endişe ettiğini bildirdi, İsaakios ile Aleksios'un yokluğunun fark edilmesi üzerine oğullarının imparatorluğu sadık kulları olduğunu ve Komninos ailesinin düşmanlarının her iki oğlunu kör edeceği bir komplosunu öğrendiğini ve bu yüzden imparatora hizmet etmeye devam edebilmek için başkentten kaçtıklarını söyledi.[26]

Onlarla gitmeyi reddetti ve koruma için Tanrı'nın Annesi'ne dua etmesine izin vermelerini istedi. Bu istek kabul edildi ve Anna gerçek abartılı ve çıkarcı yeteneklerini gösterdi:

Girmesine izin verildi. Yaşlılık yüzünde ağırlaşmış ve kederle yıpranmış gibi, yavaşça yürüdü ve kutsal alanın asıl girişine yaklaştığında iki kere düz çöktü, üçüncüsünde yere yattı ve kutsal kapıları sıkıca tuttu, yüksek sesle bağırdı "Ancak ellerimi keserseniz bu kutsal yerden ayrılım. Ayrılmamın tek istisnası güvenliğimin garantisi, imparatorun kutsal haçını almamdır."[27]

III. Nikiforos, aileye koruma sağlayacağına dair bir açıklama için halka açık bir şekilde zorlandı. Straboromanos ona kendi haçını vermeye çalıştı, ama Anna için bu tüm seyircilerin yemine tanıklık edebilecekleri yeterlikte bir büyüklüğe sahip değildi. Ayrıca, Anna haçın III. Nikiforos tarafından kişisel olarak iyi niyetinin bir nişanesi olarak gönderilmesini talep etti. İmparator, aileye kendi haçıyla tam bir güvence vermek zorunda kaldı. İmparatorun daha fazla ısrarı ve kendi korunmaları için Petrion manastırına sığındılar ve sonunda İrini Dukena'nın annesi Bulgaristanlı Maria'ya katıldılar.

III. Nikiforos, misafirden ziyade mülteci olarak muamele edilmelerine izin verdi. Aile üyelerinin kendi yemeklerini getirebildiler ve en son haberleri öğrendikleri gardiyanlar ile iyi ilişkiler kurdular.[28] Bu isyanda üç konuda çok başarılı olmuştur: Oğullarının ahırdan atları çalıp, şehirden kaçmaları için zaman kazandırmak, İmparatorun dikkatini dağıtarak, kendi birliklerini toplamalarına fırsat vermek ve İmparator III. Nikiforos'a sahte bir güvenlik duygusu vererek, kendisine karşı bir darbe hazırlığı olmadığını düşünmesini sağlamak.

İktidarı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsaakios ile Aleksios, 1 Nisan 1081 tarihinde başkente zafer edasıyla girdiler. Oğullarının bu dönüşü, Anna'nın Dukas ailesini iktidardan uzak tutma arzusunu başarmasını sağlayamamıştır. Hiçbir zaman onaylamasa da, oğlu Aleksios, İrini Dukena ile evlendi ve durum küçük yaştaki İrini'nin Augusta olmasıyla daha da şiddetlendi.[29] Aleksios'un taht için adaylığı, Dukas ve Komninos aileleri tarafından Schiza'daki ordu kampında kabul edilmiş olmasına rağmen, ağabey İsaakios'un hala destekçileri vardı.

Aleksios, 4 Nisan günü taç giyerken İrini'nin tam bir hafta sonra taç giymesi çok şüphelidir. Anna ve Maria Bagrationi, İrini'yi elimine ederek Aleksios ile birlikte "anne" ve "eş" olarak yönetime girmek istiyorlardı. Maria zaten iki kere imparatoriçelik yapmış olması ile, hem kendisi çocuk hem de çocuksuz İrini'ye göre daha deneyimliydi. Torunu ve adaşı tarihçi Anna Komnini, Aleksiad adlı kitabında, kibarlığı ve "yabancı bir ülkede, akrabalarından uzak, arkadaşsız, kendi kültüründen kimsenin olmaması" sebebiyle Komninos Ailesi'nin, Maria'nın saraydan ayrılmasına karşı çıktığını yazar.[30]

Fakat sonunda Konstantinopolis patriği I. Cosmas, İrini'ye taç giydirdi. Anna Dalassini ise bunun karşılığı sonraki patrik Eustratius Garidas'ı seçme hakkını aldı.[31]

Aleksios iktidarında hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Komninosların 1081'de gücü elde etmelerinden, öldüğü 1100 ya da 1102 yıllarına kadar, Anna imparatorluğun askeri ve sivil yönetiminde, görünen ve etkili bir rol oynadı. Aleksios, bu dönemde onun etkisi altındaydı. Gelini İrini ile ilişkileri çok kötüydü, ancak torunu Anna Komnini'nın tüm eğitim ve büyütülmesini üstlendi.

Orta Çağ Yunan Bizansı'nın kültürü ve gelenekleri göz önüne alındığında, Anna'nın hem imparatorluğun hem de oğlunun üzerinde böyle bir güce sahip olması alışılmadık bir durumdur. Güvenilir bir danışmana ihtiyacı olsa da, esasen entrikaları nedeniyle[32] tahta geçmesine ve kırk yaşlarının ortalarına kadar on beş yıl boyunca güçlü bir pozisyonda kalması nedeniyle tahtına katılmasından ötürü annesine borçludur. Orta yaş yaklaştıkça, Aleksios kendi başına yönetmeye kararlı hale gelmiştir. 1080'lerin askeri seferlerinden sonra başkentte kalmayı başarabildi ve Anna'nın yönetimi sıkı tutmasından ötürü hayal kırıklığına uğradı, ancak bu üretken oldu. Bu, Anna'nın uzun zamandır iktidarda olduğunu yazdığı yazar Zonaras tarafından öne sürüldü ve Aleksios tek başına imparator olamadığı için hayal kırıklığına uğradı.[33] Anna, onun hayal kırıklığı ile dönen devran konusunda hassastı, kendi Manastır vakfı İsa Pantepoptes'e ekli kişisel dairesine zorla gönderilip, emekli edilmeden önce ayrılmaya karar verdi. Hoşnutsuzluğunun temelleri, imparatorun bir iletişimde, Anna'nın Docheiariou manastırına karşı cömertliğinden şikayet ettiği, 1089 yılı kadar eskiye dayanıyor olabilir.[34]

Anna'nın manastıra kapandığı ve öldüğü yıl üzerine kaynaklar çelişkilidir. Anna Komnini onun saraydan kaybolması konusunda ilginç bir şekilde sessizdir ve bu büyükannesinin kuşkulu bir şeylere karışmış olabileceği iddiasına neden olabilir[35]—belki Bogomilizm gibi kafir bir tarikat. Ancak, Birinci Haçlı Seferi 1096'nın sonlarında ya da 1097'nin başlarında şehirden geçtiğinde gücünü koruduğunu biliyoruz, belki de onlar ayrıldıktan sonra manastıra kapandı.[36] Manastıra kapanmasının sebebi ve tarihi hakkında emin olunmadığı için, Zonaras yıllarca vakfiyesinde 'imparatora yakışır şekilde onur ile' yaşadığını ve 1100 ile 1102 arasında ölen oğlu İsaakios'tan bir yıl önce aşırı yaşlılıkta öldüğünü kaydeder. En ironik nokta, Aleksios'un kendisi için bir Atinalı astroloğun tahmin ettiği gün öldü.[37] 1100 ile 1102 arası 1 Kasım günü öldü.[2][38]

Komenian Hanedanlığı yönetiminde, kadınlar sadece önceki imparatoriçelerin belirlediği rollerini sürdürmekle kalmayıp aynı zamanda manastırlar kurmak, kilise adamlarını, ilahiyatçıları ve edebi şahsiyetleri korumak ve imparatorluk yönetimde daha iddialı olmakta büyük çaba sarf ettiler: böyle rolleri üstlenen en önemli kadınlar Anna Dalassini ve onun çağdaşı Maria Bagrationi'dir.

Çocukları

[değiştir | kaynağı değiştir]
isim Doğum Ölüm Evlilik(ler)i Kaynak
İoannis Komnenos ile evliliği de benzer şekilde ca. 1040 ya da ca. 1044/45 olarak belirtilir. Çiftin beşi oğlan üçü kız toplam sekiz çocuğu olmuştur.[2][39][10]
Manuil Komnenos ca. 1045 17 Nisan 1071 1068 yılında Romen Diyojen'in (h. 1068-1071) bir akrabası ile evlendi [40]
Maria Komnini ca. 1047 1094 sonrası panhypersebastos Mihail Taronitis ile evlenmiştir [41]
İsaakios Komnenos ca. 1050 1102/1104 Alanya hükümdarının kızı İrini ile evlenmiştir [42]
Eudokia Komnini ca. 1052 1136 öncesi Nikiforos Melissenos ile evlenmiştir [43]
Theodora Komnini ca. 1054 1136 öncesi Romen Diyojen'in oğlu Kuropalatis Konstantinos Diogenis ile evlenmiştir [44]
I. Aleksios 1057 1118 İrini Dukena ile evlenmiştir [45]
Adrianos Komnenos ca. 1060 1105 Zoi Dukena ile evlenmiştir [46]
Nikiforos Komninos ca. 1062 1136 sonrası Ailesi ve ismi bilinmeyen bir hanımla evlenmiştir en az iki çocuğu olmuştur [47]

Mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anna Dalassini, Judy Chicago'nin The Dinner Party isimli sanat çalışmasında anılmıştır.[48]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Cheynet & Vannier 1986, ss. 77, 84, 95.
  2. ^ a b c d e ODB, "Dalassene, Anna" (C. M. Brand), p. 578.
  3. ^ Varzos 1984, s. 51.
  4. ^ PmbZ, Alexios Charon (#20250).
  5. ^ Cheynet & Vannier 1986, ss. 75ff..
  6. ^ ODB, "Dalassenos" (A. Kazhdan), p. 578.
  7. ^ Cheynet & Vannier 1986, ss. 77, 95.
  8. ^ Varzos 1984, s. 52.
  9. ^ Varzos 1984, ss. 41-42, 49.
  10. ^ a b c d e f g Garland 1999, s. 187.
  11. ^ ODB, "Isaac I Komnenos" (C. M. Brand, A. Cutler), pp. 1011-1012.
  12. ^ a b c d Cheynet & Vannier 1986, s. 95.
  13. ^ Varzos 1984, ss. 49-50.
  14. ^ Varzos 1984, ss. 49-50, esp. note 5.
  15. ^ Skoulatos 1980, s. 20.
  16. ^ ODB, "Doukas, John" (C. M. Brand), p. 658.
  17. ^ Varzos 1984, ss. 52-53.
  18. ^ Cheynet & Vannier 1986, ss. 96, 97-98.
  19. ^ a b c Garland 1999, s. 188.
  20. ^ Varzos 1984, s. 53.
  21. ^ Skoulatos 1980, s. 21.
  22. ^ Alexiad, 2.2.1-2
  23. ^ Alexiad, 2,2,2-3, 3.1.2, cf. 3.2.6
  24. ^ Alexiad 2,1,4-6, 2.3.2-3,2.3.4; cf, Bryennius 4.2, who dates the adoption to early in the reign of Botaneiates
  25. ^ Alexiad, 2.3.4,2.4.5
  26. ^ Alexiad,2.5.5
  27. ^ Alexiad, 2.5.6
  28. ^ Alexiad 2.5.7-9
  29. ^ Bryennius 3.6, Alexiad 3.2.1,3
  30. ^ Alexiad 3.1.2
  31. ^ Alexiad 2.6.2, 3.2.7, 3.4.4
  32. ^ S. Runciman, 'The End of Anna Dalassena,' "Annuaire de l' Institut de Philologie et d'Histoire Orientales et Slaves" 9 (1949, 517-524, where Runciman states that Alexios acquired power 'through the unflagging determination and the sedulous intrigues of his mother'
  33. ^ Zonaras 18.24
  34. ^ Alexiad 3.6.2
  35. ^ Alexiad 6.7.5
  36. ^ Guibert de Nogent 39; RHC Occ4, 132-3
  37. ^ Alexiad, 6.7.5, Zonaras 18.24
  38. ^ Cheynet & Vannier 1986, s. 97.
  39. ^ Varzos 1984, ss. 51, 52.
  40. ^ Varzos 1984, ss. 61-64.
  41. ^ Varzos 1984, ss. 64-67.
  42. ^ Varzos 1984, ss. 64-79.
  43. ^ Varzos 1984, ss. 80-84.
  44. ^ Varzos 1984, ss. 85-86.
  45. ^ Varzos 1984, ss. 87-114.
  46. ^ Varzos 1984, ss. 114-117.
  47. ^ Varzos 1984, ss. 118-120.
  48. ^ "Anna Dalassena Comnena". The Dinner Party: Heritage Floor. Brooklyn Museum. 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2012. 
Genel

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Anna_Dalassini&oldid=33074936" sayfasından alınmıştır