Yukarı Damal
Yukarı Damal, tarihsel Eruşeti bölgesinde, geç dönemde Ardahan iline bağlı Hanak ilçesinde bir köydü. Günümüzde Damal kasabasının merkezini oluşturmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce Tamali (ტამალი), 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Damal olarak geçer. Bu defterde Yukarı Damal köyü Damal-i Büzürg (دامال بزرك) şeklinde kaydedilmiştir.[1] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse, Yukarı Damal (یوقاری دامال) adıyla yer alır.[2]
Yukarı Damal köyünün yer aldığı Eruşeti, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçiriştir.
Yukarı Damal köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesinde, "Damal" adını taşıyan üç köyden biriydi. Bu tarihte Damal-i Büzürg (Büyük Damal), muhtemelen savaş nedeniyle tamamen boşalmıştı.[3]
Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde Damal (دامال) adıyla sadece bir köy kaydedilmiştir. Bu sırada Damal köyü, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlıydı.[4]
Yukarı Damal köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlşn Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde, Gürcücesine uygun olarak Yukarı Tamal (Тамалъ верхній) şeklinde kaydettiği bu yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Tamal nahiyesinin dokuz köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Nüfusu, 85'i erkek ve 77'si kadın olmak üzere, 24 hanede yaşayan 162 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türkmenlerden oluşuyordu.[5]
Yukarı Damal köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshov kazasının Damal nahiyesine bağlıydı. Damal nahiyesi 27 köyü kapsıyordu.[6] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 903 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Posof kazasına bağlı Damal nahiyesinin idari merkeziydi. Damal nahiyesi de 19 köyden oluşuyordu.[7] 1965 genel nüfus sayımında Aşağıdamal köyünün nüfusu 1.437 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 579 kişi okuma yazma biliyordu. Bu tarihte Yukarı Damal, Damal adıyla kaydedilmişti ve Hanak ilçesine bağlı Damal bucağının idari merkeziydi.[8] 1975 genel seçimlerinden önce Damal kasabasına bir mahalle olarak bağlanmıştır.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 542.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 542.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 316
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 324.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ 1975 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1977.