Küçük Damal
Küçük Damal, tarihsel Eruşeti bölgesinde, geç dönemde Ardahan iline bağlı Hanak ilçesinde bir köydü. Günümüzde Serhat adıyla Damal kasabasının bir mahallesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce Tamali (ტამალი), 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Damal olarak geçer. Bu defterde Küçük Damal köyü Damal-i Küçük (دامال كوچك) şeklinde kaydedilmiştir.[1] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse, Küçük Damal (كوچوك دامال) adıyla yer alır.[2]
Küçük Damal köyünün yer aldığı Eruşeti, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçiriştir. Köyün kilisesi olan Küçük Tamali Kilisesi, 10. yüzyılda inşa edilmiş olup Gürüclerden kalmıştır.[3]
Küçük Damal köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesinde, "Damal" adını taşıyan üç köyden biriydi. Bu tarihte köy, muhtemelen savaş nedeniyle tamamen boşalmıştı.[4]
Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde Damal (دامال) adıyla sadece bir köy kaydedilmiştir. Bu sırada Damal köyü, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlıydı.[5]
Aşağı Damal köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde, Gürcücesine uygun olarak Küçük Tamal (Малый Тамал) şeklinde kaydettiği bu yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Tamal nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Nüfusu, 27'si erkek ve 22'si kadın olmak üzere, 7 hanede yaşayan 49 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türkmenlerden oluşuyordu.[6]
Küçük Damal köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshov kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 157 kişiden oluşuyordu.[8] 1965 genel nüfus sayımında Küçükdamal köyünün nüfusu 276 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 38 kişi okuma yazma biliyordu. Bu sırada köy, Hanak ilçesinin Damal bucağına bağlıydı.[9] 1975 genel seçimlerinden önce Damal kasabasına bir mahalle olarak bağlanmıştır.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 542". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 45. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 542". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 316". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 326". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ 1975 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1977.