Tütenocak, Şenkaya
| Tütenocak | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Tütenocak Tütenocak'ın Erzurum 'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°32′22″N 42°19′35″E / 40.53955°K 42.32644°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | 73 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Tütenocak, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahallenin eski adı Ahrisi (ახრისი) veya Ahriz'dir. Bu yer adı zaman içinde Türkçe kaynaklarda Ehriz (اهریز) biçimini almıştır.[5][6] Oysa 1914 (R. 1330) tarihli Erkan-i Harbiye-i Umumiye haritasında "Âhris" (آهریس) olarak geçer.[7]
Ahrisi veya Ahriz köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün bugünkü sınırları içinde tespit edilmiş olan megalit yapı ve kilise kalıntıları, buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[8]
Ahriz köyü, Osanlıların eline geçmesinden yaklaşık 25 yıl sonra, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Oltu sancağına bağlı Kop (Kvabi) nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte köyün nüfusu 8 haneden oluşuyordu. Bu hanelerden üçü Hristiyandı ve beşi Müslüman olmuştu.[9]
Ahriz köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde Çıldır Eyaleti'nin Oltu sancağına bağlıydı ve bu tarihte köyde mevcut 13 hanede 48 erkek kaydedilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Ahriz köyünün nüfusunun yaklaşık 96 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[10]
Ahriz köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin de Ahriz (Ахрисъ) adıyla kaydettiği köy, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 yılındaki nüfus tespitinde köydeki 15 hanede, 38'i erkek ve 44'ü kadın olmak üzere 82 kişi yaşıyordu. 4 hanede 7'si kadın ve 7'si erkek olmak üzere 14 Kürt, 11 hanede 31'i erkek ve 37'si kadın olmak üzere 68 Türk yaşıyordu.[11] Ahriz köyünün nüfusu 1896 yılında 96 kişiye, 1906 yılında ise 155 kişiye yükselmiştir.[12]
Ahris köyünün 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeki kaydı "Ehriz" (اهریز) biçiminde okunmuştur. Bu tarihte Ehriz Erzurum vilayetinin Oltu kazasına bağlı Kosor nahiyesinin köylerinden biriydi.[6] 1940 genel nüfus sayımında "Ehris" olarak kaydedilmiş olan köy, Kars vilayetinin Sarıkamış ilçesinin Bardız nahiyesine bağlanmıştı. Bu tarihte nüfusu 249 kişiden oluşuyordu.[13] 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Bardız nahiyesi ve Ehris köyü bu kazaya bağlandı. Ahris veya Ehriz Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Tütenocak olarak değiştirilmiştir.[14] Tütenocak köyünün nüfusu 1965 yılında 297 kişide oluşuyordu ve bu nüfus içinde 162 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 174 km, Şenkaya ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır.[17][18] Mahalle, Şenkaya'nın güneybatısında olup, Yeşilkaya Mahallesi üzerinden bir köy yoluyla, ilçe merkezine bağlıdır.[19]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 73[2] |
| 2021 | 77[2] |
| 2020 | 76[2] |
| 2019 | 71[2] |
| 2018 | 63[2] |
| 2017 | 57[2] |
| 2016 | 60[2] |
| 2015 | 62[2] |
| 2014 | 69[2] |
| 2013 | 67[2] |
| 2012 | 68[3] |
| 2011 | 75[3] |
| 2010 | 70[3] |
| 2009 | 74[3] |
| 2008 | 85[3] |
| 2007 | 78[3] |
| 2000 | 104[3] |
| 1990 | 117[20] |
| 1985 | 188[21] |
| 1965 | 297[22] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Tütenocak Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Tutenocak, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 800. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023.
- ^ ""Oltu" (Harita) - Erkan-ı Harbiye-i Umumiye, 1330". 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 7, 73. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 77. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 81. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 711". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 119, ISBN 9786052100271.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 646". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Tütenocak Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Tütenocak to Erzurum". Tütenocak to Erzurum. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ "Tütenocak to Şenkaya". Tütenocak to Şenkaya. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.