Çatalelma, Şenkaya
| Çatalelma | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Çatalelma Çatalelma'nın Erzurum 'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°28′00″N 42°20′03″E / 40.4668°K 42.33411°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 2055 m |
| Nüfus | 126 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Çatalelma, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çatalelma köyünün eski adı Nusunk, Nusung veya Nüsünk'tür. Nitekim 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde "Nyusyung" (Нюсюнгъ), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Nüsünk veya Nusung (نوسونك) olarak geçer.[5][6]
Nusung'un yer aldığı Tao, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün sınırları içindeki kale ve kilise de köyün eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[7]
Nusung köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresinin "Nyusyung" adıyla kaydettiği köy Oltu Okrugu'nun Oltu kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında köyde 38 hanede, 129'u erkek ve 123'ü kadın olmak üzere "Türk" olarak kaydedilmiş 252 kişi yaşıyordu. Nusung köyü aynı zamanda aynı adlı nahiyenin idari merkeziydi. On bir köyü kapsayan Nusung nahiyesi 433 haneden oluşuyordu. Nahiyede 1.417'si erkek ve 1.346'sı kadın olmak üzere 2.768 kişi yaşıyordu. Bu nüfus Rum, Kürt, Türk, Ermeni, Karapapak ve başka halklardan oluşuyordu.[8]
Nusunk, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Sarıkamış kazasının bağlı Bardız nahiyesinin köylerinden biriydi.[6] Nusunk köyü 1935 genel nüfus sayımında "Lüsünk" adıyla kaydedilmiştir. Bu tarihte aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 415 kişiden oluşuyordu.[9] Köyün adı daha sonra da bir süre bu şekilde kaydedilmiştir. 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Bardız nahiyesi ve Nüsünk köyü bu kazaya bağlanmıştır. 1955 genel nüfus sayımında köy "Nüsünk (Elmalı)" biçiminde kaydedilmiştir. Bu sırada köyde 490 kişi tespit edilmiştir. Bu kayıttan köyün adının "Elmalı" olarak değiştirildiği, fakat eski adına geri dönüldüğü anlaşılmaktadır.[10]
Nüsünk köyü, 1960 genel nüfus sayımında "Çatalelma (Nüsünk)" biçiminde kaydedilmiştir. Bu durum köyün adının 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çatalelma olarak değiştirildiğini göstermektedir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Çatalelma köyünün nüfusu 576 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 254 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Çatalelma köyünde iki önemli tarihsel yapı kalıntısı tespit edilmiştir. Bunlardan biri olan kilise kalıntısı, köyün 2 kilometre batısında, köylüler tarafından Kilise Deresi olarak adlandırılan küçük bir dere kıyısında bulunmaktadır. Kalıntılar kesme taşlar ve harçlı duvar parçalarından oluşmaktadır. Bir diğeri ise kale kalıntısıdır. Köyün 4 kilometre güneyinde, Bardız Çayı’nın sağ kıyısında yüksek bir tepede bulunmaktadır. Duvarların genişliği 2 metre olup bu duvarların arasında kuleler inşa edilmiştir. Kalenin ortasında büyükçe sarnıç bulunuyordu. Günümüze ulaşan duvarların yüksekliği 3 metreyi bulur. Köylüler kaleyi “Zartıman” olarak adlandırmaktadır.[7]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 165 km, Şenkaya ilçe merkezine 34 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Şenkaya'nın güneyinde olup, 25.10 numaralı Şenkaya-Horasan il yoluna, 4,3 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 126[2] |
| 2021 | 131[2] |
| 2020 | 149[2] |
| 2019 | 153[2] |
| 2018 | 155[2] |
| 2017 | 138[2] |
| 2016 | 127[2] |
| 2015 | 125[2] |
| 2014 | 108[2] |
| 2013 | 107[2] |
| 2012 | 98[3] |
| 2011 | 93[3] |
| 2010 | 93[3] |
| 2009 | 97[3] |
| 2008 | 94[3] |
| 2007 | 102[3] |
| 2000 | 99[3] |
| 1990 | 271[16] |
| 1985 | 371[17] |
| 1965 | 576[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Çatalelma Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Catalelma, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 718". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 765". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ a b "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2018, s. 31, 34 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 711-722". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 269.
- ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 214.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 734". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Çatalelma Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.