Ana Ermenice
| Coğrafi dağılım | Anadolu veya Ermeni Yaylası |
|---|---|
| Sınıflandırma | Yapılandırılmış ata Proto Hint-Avrupa dili |
 |
| Ermenice tarihi |
|---|
| dizisinin bir parçası |
|
|
Ermeni abecesi Ermenice'nin Latin abecesinde yazımı |
Ana Ermenice, Ön-Ermenice veya Proto-Ermenice) Ermenice: նախահայերեն
Tavsif
[değiştir | kaynağı değiştir]Proto-Ermeni dili yaşayan tek bir dil olan Ermenicenin atası olması sebebiyle, terimin net bir tanımı yoktur. Aşama safhaları genellikle Proto-Hint-Avrupa dili (PHA) ile Klasik Ermenice (գրաբար-grabar)'ın en eski tasdikleri arasında, Ermenicenin çeşitli erken atasal evrelerini içerecek bir şekilde yapılır ve dolayısıyla da katı anlamda bir proto-dil değildir, ancak "Ön veya Proto-Ermenice" bu alan da yaygınlaşmış bir terimdir.
Ermenicenin hayatta kalmış en eski tanıklığı ve yazılı ifadesi, Mesrop Maştots'un 5. yüzyıl'daki Kitâb-ı Mukaddes çevirisidir. Ermenicenin bir Hint-Avrupa dili olduğu açıktır. Ancak, dilin daha önceki tarihsel gelişim seyri belirsiz ve şeffaf olmamakla birlikte kapalıdır ve çokça fazla tahminlere dayalıdır.
Proto-Ermeni dilinin doğduğu zaman aralığı konusunda genel bir fikir birliği yoktur. En yaygın savlar doğumunu, Geç-Proto Hint-Avrupa dili sonrası oluşan varsayımsal Heleno-Ermeni veyahut daha geniş kapsamlı Greko-Ermeni-Aryan gibi Paleo-Balkan ve Hint-İran dillerinin ortak ataları ile olan tek bir Lehçe sürekliliğine dayandırır ve MÖ 3. binyıl'ın sonlarına doğru, bu klad veya monofiletik dilsel yapılardan ayrıldığı varsayılır.[1][2] Bunun ile birlikte Ermenice satem bir dildir.
Her hâlükârda Ermenice pek çok Alıntı kelime katmanlarına sahiptir. (Luvice ve Hititçe gibi Anadolu dilleri, (Mitanni) Hurri-Urartu dilleri ile Akadca ve Aramice gibi Sami diller olmak üzere, Farsça ve Partça gibi İranî diller ile olan uzunca zamanlar sürmüş, tarihsel dil temaslarının izlerini de taşımaktadır. Buna mukabil, Ermenice de daha az ölçüde Yunanca ve Arapçadan etkilenmeler mevcuttur.[3]
Proto-Ermenicenin sesbilimsel gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Proto Ermenicenin ses değişmeleri çeşitli, alışılmadık ve olağan dışı olup (Ana Hint-Avrupa *dw- 'nin Ermenice erk- 'i vermesi gibi) ve çoğu durumda da belirsizdir. Bu durum, Ermenicenin kendi başına bağımsız bir Hint-Avrupa dalı olarak tanımlanmasını engelledi ve dilbilimci Johann Heinrich Hübschmann tarafından 1874 yılın da bağımsız tabiatı kurulana kadar, çok farklı bir İranî dil olduğu varsayıldı.[4]
Ermenicedeki ötümlüleşme zıtlıklarının gelişimi, Ana Almanca dilinde de görülene oldukça benzer olması bakımından dikkate değerdir. Bu durum, Glottalik Teori'nin oluşumunda da önemli bir olgudur. Ermenicedeki Ünsüz kayması' genellikle Cermen dillerindeki ünlü "Grimm Yasası" ile karşılaştırılır. Çünkü her iki vakada da Ana Hint-Avrupa dilindeki Ötümsüz kapantılı ünsüzler, ötümsüz soluklu ünsüzler haline gelir (Ana-Hint-Avrupa *p ünsüzü ile ilgili bazı karmaşıklıklar ile birlikte), ötümlü kapantılı ünsüzler ötümsüzleşir ve ötümlü soluklu ünsüzler, ötümlü kapantılı ünsüzlere dönüşür.[5]
Bu arada Ermenice, Yunanca ve Frigce ile birlikte ünsüzlerden önce ilk gırtlaksıl sözcüklerin ünlüleşmesini paylaşır;[6] Proto-Hint-Avrupa kökünden *h₂nḗr ("adam - kuvvet") Latince Nero ve neriōsus ("katı"), Arnavutça njeri, Farsça nar, Sanskritçe nára ve Galce nerth ile kıyaslanabilecek olan Grekçe anḗr, Proto-Ermenice *aynr 'dan Ermenice ayr ve Frigce anar ("adam") şeklinde çevrilir.[7]
Belirli bağlamlarda, soluklu kapanmalı ünsüzler Ermenicede w, h veya daha da sıfıra indirgenir ve kaybolur: Proto-Hint-Avrupa (akuzatif) *pódm̥ "ayak" > Ermenice ոտն (otn) /Grekçe (akuzatif) póda. Proto-Hint-Avrupa *tréyes "üç anlamına gelir" > Grabar erek / Antik Yunanca (τρεῖς treîs
| Makale serilerinden |
 |
| Ermenice | Hususi Gelişmeler | |
|---|---|---|
| *p | h | Ø, w, pʿ |
| *t | tʿ | y, d |
| *ḱ | s | š (PHA *ḱw>Erm.š), Ø |
| *k | kʿ | x, g, čʿ |
| *kʷ | kʿ | x, g, čʿ |
| *b | p | |
| *d | t | |
| *ǵ | c | |
| *g | k | c |
| *gʷ | k | c |
| *bʰ | b | w |
| *dʰ | d | ǰ |
| *ǵʰ | j | z |
| *gʰ | g | ǰ |
| *gʷʰ | g | ǰ, ž |
| *s | h | s, Ø, *kʿ |
| *h₁ | Ø | e- |
| *h₂ | h | a-, Ø |
| *h₃ | h | a-, Ø |
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Proto-Ermeni dilinin kökeni, Hint-Avrupa dilbilimi sahasında bilimsel tartışmalara tabi olmakla beraber, Ermeni hipotezi kapsamında MÖ 3. binyıl da Proto-Hint-Avrupa dili'nin (In situ) yerinden yerel bir gelişimi olarak meydana geldiği de ileri sürülmektedir[9] ve daha güncel olan Kurgan hipotezine göre ise Ermeni Yaylaları'na, Kafkasya veya Balkanlar üzerinden ulaştığıdır. Yaylalara, Proto-Ermenice konuşan bir nüfusun gelişinin, MÖ 2. binyıl'ın sonlarına doğru Bronz Çağı Çöküşü sırasında[10][11] (MÖ 1200 yılı civarında) meydana geldiği varsayılmaktadır.[12] Bölgede Ermenicenin ortaya çıkışı ile ilgili diğer teorilerden birisi. Urartu'nun (MÖ 860) kurulmasından çok önce Yukarı Fırat'ın batı kesimlerinde yerleşikleşmiş olan Frigler (Muşkiler ve yahut daha da geriye dönük olarak Ermeni-Frigler) ile ilgili Paleo-Balkan konuşmacısı yerleşimcilerin,[13][14][15] Med İmparatorluğu ve hemen akabindeki Ahameniş İmparatorluğu'nun yönetimi altında yönetici elitler haline gelmeleridir.[16] Ermeni dilinde, Urartuca alıntı kelimeler ve Urartu dilindeki Ermenice kelimelerin varlığı,[17] bu iki dil arasında erken bir teması ve epeyi zamanlar sürmüş İki dillilik döneminin de yaşandığını göstermektedir.[11][12][18]
Hint-Avrupa Kültürü Ansiklopedisine göre; (EIEC)
Dyakonov'a göre Ermeniler; (Hurriler (ve Urartu), Luviler [Luvian] ve Hint-Avrupa dillerini [HA] Anadolu'nun doğusuna doğru taşıyan, Proto-Ermeni Muşkiler'in bir karışımıdır. Tarihî topraklarına gelişinin ardından, Proto-Ermenice en nihayetinde yerini almış olduğu diller tarafından, büyük bir etkiye maruz kalacakmış gibi görünmektedir. Ermenicenin sesbilimi, Urartu dilinden büyük ölçüde etkilenmiş olmakla birlikte, uzun zamanlar sürmüş bir çift dillilik dönemini de önerebilir.[19] [Dipnot 1]
Ermeni genetiğindeki son bulgular, MÖ 3. binyıl'dan başlayarak Bronz Çağı Çöküşüne kadar meydana gelmiş olan Avrasyalı nüfusların, çok yoğun bir şekilde karıştırıldığını ortaya koymaktadır. (Büyük kent yerleşimlerinin yıkıldığı veya terk edildiği ve çoğu ticaret yolunun da bozulduğu) bir dönem olan Milattan önce 1200 yıllarından sonra, karışımın genetik sinyalleri de önemsiz seviyelere inmiş ve Ermenilerin çevrelerinden soyutlanmış olmalarından kaynaklandığı anlaşılan, mevcut Ermeni DNA'sı ise sabit bir şekilde kalmıştır ve günümüze kadar devam edegelmiş olan kültürel, dilsel ve dini farklılıklar tarafından sürdürülmüştür.[20]
Muşki dili hakkında hiçbir şey bilinmediğinden, Muşkiler ve Ermeniler arasındaki bağlantılar belirsizdir. Bazı çağdaş bilim insanları, Muşkilerin, Traklar veya Frigler olmaları durumuna istinaden, Proto-Ermeniler ile olan doğrudan bir dilsel ilişkisini reddetmişlerdir.[21][22][23][24] Bunlara ilave olarak, MÖ 1200'den sonra Ermeni etnogenezine önemli bir karışım desteklenmez ve Muşki'yi, Bronz Çağı Çöküşü sırasında veya sonrasında bir Balkan veya Batı Anadolu vatanından göç etmişler ise eğer; Proto-Ermeni için en olası aday haline getirmez.[25][26] Fakat bir kısım araştırmacılar (en azından Doğu Muşki) vatanını, Ermeni Yaylası'na veya Güney Kafkasya bölgelerine yerleştirdikleri gibi Muşkilerin ya da en azından bir kesiminin, Ermenice veya çok daha yakından ilişkili bir dilin konuşucuları olmaları olasılığını da mümkün görmektedirler.[27] Bu doğrultuda yapılan son genetik çalışmalar, çağdaş Ermenilerin Balkan coğrafyasının hem eski hem de günümüz nüfuslarından genetik olarak çok farklı olduğunu ortaya koymakta ve Ermenilerin Balkan kökenli olduklarını kategorik bir biçimde reddetmektedir ve tam aksine eneolitik çağlardan bu yana, Ermeni Yaylası'nın çağdaş ve eski sakinlerinin arasındaki genetik yakınlığı da doğrulamaktadır.[28] Dilbilimsel araştırmalar Ermenicenin, Aryan dillerine, Yunan ve Frig diline olduğu kadar yakın olduğunu da göstermektedir.[21][22][29]
Alternatif bir sav, Proto-Ermeni dili konuşmacılarının Hayasa, Dayaeni veya Etiuni gibi Ermeni Yaylası'nın kuzeyindeki dağlık kesimlerine özgü, döneminin kabileleri olduğunu da öne sürmektedir. Bu kabile ve topluluklar yalnızca komşu halkların (Hitit, Urartu ve Asur) bıraktıkları ifade ve tanıklıklarıyla bilinmelerine rağmen, adları için Ermeni dilinde Köken bilimi önerilmiştir.[30] Urartu dili, kraliyet elitleri tarafından kullanılmakta iken yönettikleri nüfus muhtemelen çok dilliydi ve bu halklardan bazıları Ermenice konuşuyordu. Bu kabile veya topluluklar, aslen Kafkasya bölgesinden ya da Ermeni Yaylası'nın herhangi bir noktasından gelmişler ise eğer (Frig-Muşki) teorisi ile de uzlaştırılabilir.[27]
Urartu'da Proto-Ermeni dili
[değiştir | kaynağı değiştir]Urartu'nun çöküşünden önce Urartu içerisin de Proto-Ermenice konuşan bir nüfusun varlığı spekülasyonlara konu olmakla birlikte, Ermeni dilindeki Urartuca kelimelerin varlığı ve Urartuca'ya Ermenice alıntılar, bu iki dil arasında Urartu'nun kuruluşundan çok önce gerçekleşen erken bir teması ve uzun iki dillilik dönemlerini düşündürür. Dilbilimciler, Urartu metinlerinde geçen bir dizi muhtemel Ermeni tanrıları, kişisel adlar ve Toponimler bulmuşlardır ve bu en azından veya kısmen Urartu'nun kuzey kesimlerinde, Ermenice konuşan bir nüfusun varlığını daha da desteklemektedir.[12][31][32][33][34][35][36] İgor Dyakonov, Giorgi Melikişvili, Mihail Nikolski, Friedrich Wilhelm König ve İvan Meşaninov gibi Asur ve Urartu araştırmalarının uzmanları (Ermenistan resmi tarihçiliği de) dahil, Urartuca'nın yalnızca resmi yazı dili olarak kullanıldığını ve halk kitleleri tarafından konuşulmadığını belirtirler. Bu sorun, Ermenicenin bölgedeki yayılımı ile de yakından ilişkilidir.[37][38]
Urartu krallığı'nın hanedan ve siyasi elitleri tarafından kullanılan çivi yazı dili, Batı Asya menşeli ve için de bilinen sadece iki dili barındıran, Hurri-Urartu dil ailesine mensup Urartuca dilidir. İlk kez MÖ 9. yüzyılda kanıtlanan Urartuca, MÖ 585' yılında Urartu devletinin yıkılmasından sonra yazılmaktan vazgeçildi ve muhtemelen Urartu'nun düşüşü nedeni ile de nesli tükenmişti.[39] Aile'nin bilinen diğer üyesi Hurrice'nin ise MÖ 1. binyıl'ın başlarında dil ölümü gerçekleşmiştir.
(Onomastik)'de Urartu dilinde görülen Ermenice sözcüklerin birçok kanıtı vardır ve Urartu çivi kitabe metinlerinde bulunan aşağıdaki kelimeler için (Hint-Avrupa) Ermeni etimolojisi önerilir.[40][41][42]
- Urartu: Arṣibi /arcivə/ (Kral Menua'nın atının adı) - Erm. arcui <*arciwi "Kartal"[12]
- Urartu: burgana(ni) "kale, şato, sütun (?)" - Erm. burgn "kule, piramit" (<PHA. *bhṛg'h- / bhṛgh-)
- Urartu: Arṣiani (Doğu Fırat'ın adı) - Erm. Aracani <*Arcaniyā (<PHA. *H2arg’- " parlak, beyaz")
Dilbilim araştırmaları, Urartu yönetici seçkinlerinin olası bir Hint-Avrupa kökenlerini kaydeder. Kral isimlerinin Ermeni ve Balkan paralelleri vardır.
- Ad. Aramu /türevi: Arame, Aram, Arama) Ermenistan'ın ikinci adı olan efsanevi Patrik Aram'ın adına karşılık gelir ve "siyah" Gök gürültüsü tanrısının Hint-Avrupa adını sergiler. *rφmo- (<*H2rHmo- <*Aramo/ā); Bkz. Hint mitolojisi rāma, (राम) Rama.[43][44]
- Ad. Sarduri, muhtemelen Ermeniceden' gelen Urartu tanrıçası Sardi 'nin adıyla ilişkilidir. Erm: Զարդ (Zard). Bu Antroponim, tanrıça + PHA: *dōro- (Sardodōro- >Sardōrə) belirtilen birleşik adından oluşur. Bkz. - Yunanca Apollodorus, Artemidoros; Ermenice Astvatsatur[45]
- Ad. Argišti, Ermenice արեգ (areg) – “güneş tanrısı”, “güneş”, ile karşılaştırılır. Frig dilinde ΑΡΕJΑΣΤΙΝ (Areyastin) - “anne” büyük anne'nin' (Ana tanrıça) lakabı” ve Antik Yunanca αργεστής (argestes) - “parlayan”, “ışıltılı”, “beyaz”, “aydınlık”. Ti (Di), Proto-Ermeni dilinde "tanrı" anlamına geliyordu (Klasik Ermenice Dik' ile karşılaştırılabilir).[46] Ayrıca bkz. (अर्जुन) Arjuna
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ «...Ermeniler, her şeyden önce Hint-Avrupa dilini benimseyen, ancak kendi telaffuzlarını koruyan... (artikülasyon (söyleyiş ayarı) veya günlük dilde /aksan) Urartuların ve aynı zamanda Hurrilerin, Luvilerin ve elbette Proto-Ermeni dilinin özgün konuşmacılarının torunlarıdır...» İgor M.Dyakonov.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kim Ronald I. Greco-Armenian. The persistence of a myth 24 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Indogermanische Forschungen. — 2018. — 123. Band. — S. 247-271.
- ^ James Clackson (1995). The Linguistic Relationship Between Armenian and Greek. Publications of the Philological Society.
- ^ "Armenian language resources | Etymology of Armenian language". 1 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Karl Brugmann, Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (1897) Das Armenische (II), früher fälschlicherweise für iranisch ausgegeben, von H. Hübschmann KZ. 23, 5 ff. 400 ff. als ein selbständiges Glied der idg. Sprachfamilie erwiesen
- ^ Fortson, Benjamin W. 2004. Indo-European Language and Culture. Page 340-41.
- ^ Fortson, Benjamin W. 2004. Indo-European Language and Culture. Page 342, 402
- ^ Fortson, Benjamin W. 2004. Indo-European Language and Culture. Page 342.
- ^ Matasovic, Ranko (2009). A Grammatical Sketch Of Classical Armenian. Zagreb. ss. 10-15.
- ^ Gamkrelidze, Tamaz V.; İvanov, Vyaçeslav (1995). Indo-European and the Indo-Europeans: A Reconstruction and Historical Analysis of a Proto-Language and Proto-Culture. Part I: The Text. Part II: Bibliography, Indexes. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-081503-0. 13 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- ^ Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. Londra: Fitzroy Dearborn. ss. 30. ISBN 978-1884964985. OCLC 37931209.
Armenian presence in their historical seats should then be sought at some time before c 600 BC; ... Armenian phonology, for instance, appears to have been greatly affected by Urartian, which may suggest a long period of bilingualism.
- ^ a b c Robert Drews. Militarism and the Indo-Europeanizing of Europe. Routledge. 2017. p. 228.|quote="The vernacular of the Great Kingdom of Biainili was quite certainly Armenian. The Armenian language was obviously the region's vernacular in the fifth century BC, when Persian commanders and Greek writers paired it with Phrygian. That it as brought into the region between the early sixth and the early fifth century BC, and that it immediately obliterated whatever else had been spoken there, can hardly be supposed; ... Because Proto-Armenian speakers seem to have lived not far from Hurrian speakers our conclusion must be that the Armenian language of Mesrop Mashtots was descended from an Indo--European language that had been spoken in southern Caucasia in the Bronze Age."
- ^ a b c d Greppin, John A.C. and Igor Diakonoff Some Effects of the Hurro-Urartian People and Their Languages upon the Earliest Armenians, Oct-Dec 1991, pp. 727.[1]
- ^ (Ermenice) Katvalyan, M. and Karo Ghafadaryan. Ուրարտու [Urartu]. Armenian Soviet Encyclopedia. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1986, vol. 12, pp. 276–283.
- ^ Samuelian, Thomas J. (2000). Armenian origins: an overview of ancient and modern sources and theories. Iravunq Pub. House. 9 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- ^ Uchicago.edu
- ^ Redgate, Anne Elizabeth (2000). The Armenians. Wiley. ISBN 978-0-631-22037-4. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021., p. 50
- ^ Petrosyan, Armen. The Armenian Elements in the Language and Onomastics of Urartu. Aramazd: Armenian Journal of Near Eastern Studies. 2010. (https://www.academia.edu/2939663/The_Armenian_Elements_in_the_Language_and_Onomastics_of_Urartu 9 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ Encyclopedia of Indo-European culture. Mallory, J. P., Adams, Douglas Q. Londra: Fitzroy Dearborn. 1997. ss. 30. ISBN 978-1884964985. OCLC 37931209.
Armenian presence in their historical seats should then be sought at some time before c 600 BC; ... Armenian phonology, for instance, appears to have been greatly affected by Urartian, which may suggest a long period of bilingualism.
- ^ "Armenians" in Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. ISBN 978-1-884964-98-5. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- ^ "Genetic evidence for an origin of the Armenians from Bronze Age mixing of multiple populations | European Journal of Human Genetics". 30 Aralık 2019. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2019.
- ^ a b Vavroušek P. (2010). "Frýžština". Jazyky starého Orientu. Praha: Univerzita Karlova v Praze. s. 129. ISBN 978-80-7308-312-0.
- ^ a b J. P. Mallory, Douglas Q. Adams. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. Londra: Fitzroy Dearborn Publishers. ss. 419. ISBN 9781884964985.
- ^ Brixhe C. (2008). "Phrygian". The Ancient Languages of Asia Minor. New York: Cambridge University Press. s. 72.
- ^ Kim Ronald I. Greco-Armenian. The persistence of a myth 24 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Indogermanische Forschungen. — 2018. — 123. Band. — S. 247–271.
- ^ Haber, Marc; Mezzavilla, Massimo; Xue, Yali; Comas, David; Gasparini, Paolo; Zalloua, Pierre; Tyler-Smith, Chris (2015). "Genetic evidence for an origin of the Armenians from Bronze Age mixing of multiple populations". European Journal of Human Genetics. 24 (6): 931–6
- ^ Wade, Nicholas (10 Mart 2015). "Date of Armenia's Birth, Given in 5th Century, Gains Credence". The New York Times. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- ^ a b "The Mushki Problem Reconsidered" (PDF). 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Hovhannisyan, Anahit; Jones, Eppie; Delser, Pierpaolo Maisano; Schraiber, Joshua; Hakobyan, Anna; Margaryan, Ashot; Hrechdakian, Peter; Sahakyan, Hovhannes; Saag, Lehti; Khachatryan, Zaruhi; Yepiskoposyan, Levon (24 Haziran 2020). "AN ADMIXTURE SIGNAL IN ARMENIANS AROUND THE END OF THE BRONZE AGE REVEALS WIDESPREAD POPULATION MOVEMENT ACROSS THE MIDDLEEAST". bioRxiv (İngilizce): 2020.06.24.168781. doi:10.1101/2020.06.24.168781. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
We show that Armenians have indeed remained unadmixed through the Neolithic and at least until the first part of the Bronze Age, and fail to find any support for historical suggestions by Herodotus of an input from the Balkans. However, we do detect a genetic input of Sardinian-like ancestry during or just after the Middle-Late Bronze Age. A similar input at approximately the same time was detected in East Africa, suggesting large-scale movement both North and South of the Middle East. Whether such large-scale population movement was a result of climatic or cultural changes is unclear, as well as the true source of gene flow remains an open question that needs to be addressed in future ancient DNA studies. [...] We focused on solving a long-standing puzzle regarding Armenians’ genetic roots. Although the Balkan hypothesis has long been considered the most plausible narrative on the origin of Armenians, our results strongly reject it, showing that modern Armenians are genetically distinct from both the ancient and present-day populations from the Balkans. On the contrary, we confirmed the pattern of genetic affinity between the modern and ancient inhabitants of the Armenian Highland since the Chalcolithic, which was initially identified in previous studies. [...] Sardinians have the highest affinity to early European farmers [...]
- ^ Clackson, James P.T. (2008). "Classical Armenian". The Ancient Languages of Asia Minor. New York: Cambridge University Press. s. 124.
- ^ Armen Petrosyan (1 Ocak 2007). The Problem Of Identification Of The Proto-Armenians: A Critical Review. Society For Armenian Studies. ss. 46, 49. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.
- ^ Petrosyan, Armen. The Armenian Elements in the Language and Onomastics of Urartu. Aramazd: Armenian Journal of Near Eastern Studies. 2010. [2] 9 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Armen Petrosyan. https://www.academia.edu/33109045/Indo-European_wel-_in_Armenian_mythology._Journal_of_Indo-European_studies_2016_1-2_pp._129-146 17 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hrach Martirosyan (2014). "Origins and Historical Development of the Armenian Language". Leiden University: 9. Retrieved 16 February 2020.[3] 4 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Encyclopedia of Indo-European culture. Mallory, J. P., Adams, Douglas Q. Londra: Fitzroy Dearborn. 1997. ss. 30. ISBN 978-1884964985. OCLC 37931209.
Armenian presence in their historical seats should then be sought at some time before c 600 BC; ... Armenian phonology, for instance, appears to have been greatly affected by Urartian, which may suggest a long period of bilingualism.
- ^ Sargis Petrosyan (2019). Light Worship in Etiuni Lands. http://shirak.asj-oa.am/663/1/5%2D19.pdf 26 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Yervand Grekyan. "Urartian State Mythology". Yerevan Institute of Archaeology and Ethnography Press. 2018. pp. 44-45. https://www.researchgate.net/publication/351107801_Biaynili-Owrartu_Astvacner_tacarner_pastamunk_BIAINILI-URARTU_GODS_TEMPLES_CULTS 17 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Friedrich Wilhelm König: Handbuch der chaldischen Inschriften. Archiv für Orientforschung. Beiheft 8. Graz 1955, 1957
- ^ I. M. Dyakonov. On the prehistory of the Armenian language (about facts, evidence and logic) // Պատմա-բանասիրական հանդես = Historical-Philological Journal. - 1983. - No. 4. - P. 149–178.
- ^ Wilhelm, Gernot. 2008. Urartian. In Woodard, Roger D. (ed.) The Ancient Languages of Asia Minor. P.106: "We do not know when the language became extinct, but it is likely that the collapse of what had survived of the empire until the end of the seventh or the beginning of the sixth century BCE caused the language to disappear."
- ^ Tamaz Gamkrelidze, Vyaçeslav İvanov Индоевропейский язык и индоевропейцы. Реконструкция и историко-типологический анализ праязыка и протокультуры. — Тб.: Издательство Тбилисского университета, 1984. — с. 539
- ^ Petrosyan A. Y. (2010) The Armenian Elements in the Language and Onomastics of Urartu. AJNES V/1. Festschrift in Honor of Nicolay Harutyunyan in Occasion of His 90th Birthday: 133-140
- ^ Hrach Martirosyan. Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon. — Brill, 2009-12-15. — ISBN 978-90-474-2683-7.
- ^ Petrosyan, Armen The Indo-European and Ancient Near Eastern Sources of the Armenian Epic [4] 18 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2002) pp. 73.
- ^ Petrosyan, Armen. Toward the Origins of the Armenian People: The Problem of the Identification of the Proto-Armenians: A Critical Review [5] 6 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2007). pp. 31.
- ^ Petrosyan A. Y. (2006 Aramazd: Image, Cult, Prototypes 17 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (in Armenian). Yerevan.
- ^ Petrosyan, Armen - The Indo-european and ancient Near Eastern sources of the Armenian epic, 2002, Institute for the study of Man
Diğer kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Adjarian, Hrachia. Etymological root dictionary of the Armenian language, vol. I–IV. Yerevan State University, Yerevan, 1971 – 1979.
- Austin, William M. (January 1942). "Is Armenian an Anatolian Language?". Language. 18 (1): 22-25. doi:10.2307/409074. JSTOR 409074.
- Barton, Charles R. (October 1963). "The Etymology of Armenian ert'am". Language. 39 (4): 620. doi:10.2307/411956. JSTOR 411956.
- Bonfante, G. (June 1942). "The Armenian Aorist". Journal of the American Oriental Society. 62 (2): 102-105. doi:10.2307/594462. JSTOR 594462.
- Diakonoff, Igor (1992). "First evidence of the Proto-Armenian language in Eastern Anatolia". Annual of Armenian Linguistics. 13: 51-54.
- Diakonoff, I. M. (October 1985). "Hurro-Urartian Borrowings in Old Armenian". Journal of the American Oriental Society. 105 (4): 597-603. doi:10.2307/602722. JSTOR 602722.
- Greppin, John A. C.; Diakonoff, I. M. (October 1991). "Some Effects of the Hurro-Urartian People and Their Languages upon the Earliest Armenians". Journal of the American Oriental Society. 111 (4): 720. doi:10.2307/603403. JSTOR 603403.
- Meillet, Antoine (1903). Esquisse d'une grammaire comparée de l'arménien classique. Impr. des PP. mékhitharistes. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Minshall, Robert (October 1955). "'Initial' Indo-European */y/ in Armenian". Language. 31 (4): 499-503. doi:10.2307/411362. JSTOR 411362.
- Kerns, J. Alexander; Schwartz, Benjamin I. (July 1942). "On the Placing of Armenian". Language. 18 (3): 226-228. doi:10.2307/409558. JSTOR 409558.
- K. H. Schmidt, The Indo-European Basis of Proto-Armenian: Principles of Reconstruction, Annual of Armenian linguistics, Cleveland State University, 11, 33-47, 1990.
- Werner Winter, Problems of Armenian Phonology I, Language 30, No. 2 (Apr., 1954), pp. 197–201
- Werner Winter, Problems of Armenian Phonology II, Language 31, No. 1 (Jan., 1955), pp. 4–8
- Werner Winter Problems of Armenian Phonology III, Language 38, No. 3, Part 1 (Jul., 1962), pp. 254–262
