Necm-i Şevket
 Necm-i Şevket (1890'lar) | |
| Tarihçe | |
|---|---|
 Osmanlı İmparatorluğu
| |
| Adı | Necm-i Şevket[1] |
| Sipariş | 1866 |
| İnşa eden | Forges et Chantiers de la Gironde |
| Kızağa konuluşu | 1867 |
| Denize indirilişi | 1868 |
| Görevlendirme | 3 Mart 1870 |
| Hizmetten çıkışı | 1929 |
| Akıbet | 1929'da söküldü |
| Genel karakteristik | |
| Uzunluk | 66,4 m (217 ft 10 in) (loa) |
| Genişlik | 12,9 m (42 ft 4 in) |
| Su çekimi | 5 m (16 ft 5 in) |
| Kurulu güç |
|
| İtme gücü | 1 yatay bileşik buhar motoru |
| Hız | 12 knot (22 km/sa; 14 mph) |
| Kişi kapasitesi | 170 |
| Silah donanımı |
1870[2]
1891:[2]
|
| Zırh |
|
Necm-i Şevket (Osmanlı Türkçesi: نجم شوكت Anlamı: Haşmetli'nin [Padişah] Yıldızı), 1860'larda Osmanlı donanması için inşa edilen iki Asar-ı Şevket sınıfı merkezî bataryalı gemi tipindeki zırhlı korvetlerin ikincisidir. Başlangıçta Mısır Hidivliği tarafından Muzaffer adıyla sipariş edildi ancak yapım aşamasındayken Osmanlı İmparatorluğu tarafından el konuldu. Gemi inşasına Fransız Forges et Chantiers de la Gironde tersanesinde 1867'de başlandı, 1868'de denize indirildi ve Mart 1870'te Osmanlı donanmasında hizmete girdi. Asar-ı Şevket sınıfı zırhlılar, merkezî bir kazamat içinde dört adet 178 mm ve döner tablalı barbette yer alan bir adet 229 mm Armstrong top ile silahlandırılmıştı.
Gemi ilk kez 1877-1878'de 93 Harbi sırasında Kafkasya'daki Osmanlı güçlerini destekleme amacıyla çatışmaya girdi ve daha sonra Tuna Nehri ağzındaki Sulina Limanı'nı savunmada yardımcı oldu. Savaşın ardından Osmanlı filosunun geri kalanıyla beraber Haliç'e çekilerek terk edildi ve 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın patlak vermesine kadar yirmi yıl boyunca atıl durumda kaldı. Necm-i Şevket, büyük bir filo modernizasyon programına dahil edilmemiş olsa da Osmanlı-Yunan savaşı öncesi teftişte hâlâ hizmete uygun durumda olduğu belirlenen iki zırhlıdan biriydi. Bunun yerine sabit gemi ve daha sonra bir kışla gemisi olarak kullanıldı. 1912'deki Birinci Balkan Savaşı sırasında Necm-i Şevket, Bulgaristan'ın İstanbul'a doğru ilerlemesini durdurmak için yeniden etkinleştirildi. Bu noktada tamamen eskimiş olan gemi, çok az görevde bulundu ve savaştan sonra kışla gemisi görevine geri döndü. Gemi 1920'lerde filonun envanterinde kaldı, 1929'da hizmet dışı bırakıldı ve daha sonra söküldü.
Tasarım
[değiştir | kaynağı değiştir]Tam boyu 66,4 m, genişliği 12,9 m olan Necm-i Şevket'in su çekimi 5 m'ydi. Demirden yapılan gövdesi, bir burun mahmuzu ve kısmi bir çift tekne içermekteydi. Geminin deplasmanı normal yükte 2.047 metrik tondu. Mürettebatı ise 170 subay ve denizciden oluşuyordu.[3][2]
Gemi, bir vida pervaneyi süren tek bir yatay bileşik buhar motoruna sahipti. Buhar, gemi ortasında bulunan tek bir bacaya bağlı dört adet kömürle çalışan kutu kazan tarafından sağlanıyordu. Motor 1.750 belirtilen beygir (1.300 kW) gücündeydi ve gemiyi en çok saatte 12 deniz mili (22 km/sa) hıza ulaştırabiliyordu ancak 1877'de gemi sadece 8 deniz miline (15 km/sa) ulaşabilmekteydi. Necm-i Şevket 300 metrik ton kömür taşıyabiliyordu ve ek bir brigantin yelken teçhizatına sahipti.[3][2]
Necm-i Şevket, bir adet 229 mm ve dört adet 178 mm Armstrong ağızdan dolma top ile silahlandırılmıştı. 178 mm'lik toplar merkezî, zırhlı bir bataryada yer alırken 228 mm top açık bir barbet üzerinde yer alıyordu. Geminin dövme demirden yapılan ve ortasında 152 milimetre kalınlığında olan zırhlı kemeri, baş ve kıça doğru 114 mm'ye inceliyordu. Ana kemerin üzerinde ana top bataryasını koruyan 114 mm kalınlığında zırhlı bir borda kaplaması vardı, barbet de aynı kalınlıkta zırhlı korunuyordu.[3][2]
Hizmet geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Necm-i Şevket aslen Mısır Hidivliği tarafından 1866'da Muzaffer adıyla Bordeaux'daki Fransız Forges et Chantiers de la Gironde tersanesinden sipariş edildi. Omurgası 1867 yılında serilen gemi, ertesi yıl denize indirildi. 29 Ağustos 1868 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu, Mısır'ı gemiyi teslim etmeye zorladı. Geminin adı Necm-i Şevket olarak değiştirilirken 3 Mart 1870'te Osmanlı donanmasında hizmete girdi.[2] Tamamlanmasının ardından, Necm-i Şevket ve İngiltere ve Fransa'da inşa edilen diğer zırhlılar 1866-1869 Girit İsyanı sonrasında adanın stabilize edilmesinde yardım etmeleri için Girit'e gönderildi. Bu dönemde Hobart Paşa yönetimindeki Osmanlı filosu, tercüme edilen İngiliz talimat kılavuzlarını okumakla sınırlı eğitim dışında büyük ölçüde hareketsiz kaldı.[4] Necm-i Şevket, kardeş gemisi Asar-ı Şevket ile Hıfzu'r-Rahman ve Lütf-i Celil gemileriyle birlikte Asya filosunun I. Tümen'ine atandı.[5]
93 Harbi
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı filosu, 1875'in ortalarında başlayan Hersek İsyanı ve Temmuz 1876'da Sırbistan'ın Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etmesinin ardından Eylül 1876'da Rusya ile olası bir çatışma için hazırlıklara başladı. 93 Harbi, 24 Nisan 1877'de Rusya'nın savaş ilanı ile başladı.[6] Necm-i Şevket, savaşı Osmanlı filosunun büyük bir bölümü ile birlikte Karadeniz filosunda geçirdi.[7] Hobart Paşa'nın komutasındaki Osmanlı filosu, Rus Karadeniz filosundan çok daha üstündü; Rusların Karadeniz'deki zırhlı kuvveti sadece çok düşük hızları ve kontrollerinin zorluğu ile savaş alanında başarısızlıkları ortaya çıkan dairesel zırhlılar Vitse-admiral Popov ve Novgorod'dan ibaretti.[8] Filonun varlığı Rusları iki kolordularını kıyı savunması için yedekte tutmaya zorladı ancak Osmanlı genelkurmayı özellikle Rusya'nın Balkanlar'daki ilerlemesini engellemek için deniz üstünlüğünü daha anlamlı bir şekilde kullanamadı.[9] Hobart Paşa, filoyu Doğu Karadeniz'e götürdü ve burada Kafkasya'daki Ruslarla savaşan Osmanlı güçlerini desteklemek için daha agresif bir şekilde kullandı. Filo, Poti'yi bombardımana tuttu ve Batum savunmasında destek verdi.[10]
4 Mayıs 1877 tarihinde Avnillah, Muin-i Zafer, Necm-i Şevket, Feth-i Bülend, Mukaddeme-i Hayr ve İclaliye'den oluşan Osmanlı filosu Karadeniz limanı Sohum etrafındaki Rus mevzilerini bombaladı ve piyade çıkartması ile Ruslara karşı yerel halkın silahlandırılarak bir ayaklanma başlatması amacına yardımcı oldu. Osmanlılar iki gün sonra Sohum'u ele geçirdi. Savaş sırasında, Rus torpido botları Batum'da bulunan gemilere birkaç saldırı düzenledi ancak Necm-i Şevket, bu saldırılarda hasar görmedi.[11][12] Filo, savaşın sonuna kadar sürekli Rus saldırılarına karşı Batum'daki Osmanlı garnizonunu desteklemeye devam etti.[13]
Sonraki kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]1878'deki savaşın bitiminden sonra, Necm-i Şevket İstanbul'da Haliç'e çekildi ve uzun süre burada atıl kaldı.[2] Filonun Haliç'e hapsedilmesinin nedeni kısmen kronik düşük bütçeler, kısmen de V. Murad'a yapılan ve donanmanın üst düzey subaylarının da yer aldığı bir darbe sayesinde tahta çıkan Sultan II. Abdülhamit'in donanmaya güvenmemesiydi.[3] 1890'da gemi yeniden donatılmak üzere Tersane-i Amire'ye götürüldü ve yeni kazanları kuruldu. Gemiye ayrıca iki 87 mm Krupp top, iki 63,5 mm Krupp top, iki 37 mm Hotchkiss revolver top ve bir 25,4 mm Nordenfelt topundan oluşan yeni bir hafif batarya takıldı. Gemi 12 Şubat 1892'de yeniden hizmete girdi.
Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında Necm-i Şevket II. Tümen'e atandı.[5] Savaşın başlangıcında Osmanlılar filoyu teftiş ettiklerinde neredeyse tüm gemilerin, üç modern Hydra sınıfı zırhlıya sahip olan Yunan donanmasına karşı savaşmaya hiçbir şekilde uygun olmadığını keşfettiler. Gemilerin çoğu çürümüş gövdelere sahipti ve mürettebatları iyi eğitilmemişti. Kullanılabilir durumda olan zırhlı gemiler Necm-i Şevket ve Mesudiye'den ibaretti. Nisan ve mayıs ayında gemi, Batı Anadolu'ya gelen piyadelerin Gelibolu'ya taşıyan taşıma gemilerine eşlik etti ve bu esnada topçu atış tatbikatları yaptı. 15 Mayıs'ta Necm-i Şevket ile zırhlılar Mesudiye, Osmaniye, Aziziye, Hamidiye ve diğer birkaç gemi ile birlikte, mürettebatın topçuluk becerisi başta olmak üzere eğitim seviyesindeki ciddi eksikliklerin ortaya çıktığı önemli bir silahlı eğitim tatbikatı gerçekleştirdi. Eylül 1897'de savaş sona erdi ve Osmanlı filosu İstanbul'a döndü.[14]
Osmanlı filosunun durumu, hükûmet için bir utanç kaynağı olmuştu ve nihayet Sultan II. Abdülhamid'i, zırhlıların yabancı tersanelerde modernize edilmesini içeren bir donanma modernizasyon programına izin vermeye zorladı. Krupp, Schichau-Werke ve AG Vulcan dahil olmak üzere Alman firmaları gemileri yeniden inşa edeceklerdi; ancak gemileri inceledikten sonra, gemileri modernleştirmenin pratik olmaması ve Osmanlı hükûmetinin iş için ödeme yapamaması nedeniyle geri çekildiler. 1900 yılına gelindiğinde sözleşmeler nihayet verildi ancak Necm-i Şevket modernizasyon programına dahil edilmedi.[15] Bunun yerine gemi, 1899'dan 1909'a kadar Selanik merkezli sabit bir gemi olarak kullanıldı ve daha sonra İstanbul'da bir kışla gemisine dönüştürüldü.[2]
30 Ekim 1912'de Birinci Balkan Savaşı sırasında Necm-i Şevket, Bulgaristan'ın Çatalca'daki Osmanlı savunma hatlarına karşı ilerlemesini durdurmak için yeniden hizmete alındı.[16] İclaliye ile beraber çekilerek atış pozisyonlarına götürüldü ve burada sadece birkaç gün kaldı.[17] Ön dretnot savaş gemileri Barbaros Hayreddin ve Turgut Reis ile modernize edilmiş Mesudiye ve Asar-ı Tevfik'in de katıldığı iki gemi, 15-20 Kasım arasında kaldıkları Büyükçekmece'de Bulgar güçleriyle çok az temas kurdu.[16] Gemi savaştan sonra kışla gemisi görevine devam etti ve 1929'da hizmet dışı bırakıldı, daha sonra söküldü.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 198.
- ^ a b c d e f g h i Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 137.
- ^ a b c d Gardiner 1979, s. 389.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3,5.
- ^ a b Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 194.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 5.
- ^ Greene & Massignani 1998, s. 358.
- ^ Barry 2012, ss. 97-102.
- ^ Barry 2012, ss. 114-115.
- ^ Barry 2012, s. 190.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 6.
- ^ Greene & Massignani 1998, s. 360.
- ^ Barry 2012, s. 193.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8-9.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 9-10.
- ^ a b Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 25.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 20.
- Genel
- Barry, Quintin (2012). War in the East: A Military History of the Russo-Turkish War 1877–78. Solihull: Helion. ISBN 9781907677113.
- Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
- Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854–1891. Pennsylvania: Combined Publishing. ISBN 0938289586.
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
- Wilson, Herbert Wrigley (1896). Ironclads in Action: A Sketch of Naval Warfare from 1855 to 1895. Londra: S. Low, Marston and Company. OCLC 1111061.