Mohaç Muharebesi (1526)
| Mohaç Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Macaristan Savaşları | |||||||
 Mohaç Muharebesi'ni gösteren bir Osmanlı minyatürü | |||||||
  Muharebenin gerçekleştiği yer Muharebenin gerçekleştiği yer (Macaristan) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Kırım Hanlığı |
 Lehistan Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
.svg){kind=small} I. Süleyman Pargalı İbrahim Paşa Malkoçoğlu Bali Bey Behram Paşa Hanzade Devlet Giray |
.svg){kind=small} II. Lajos (ölü) Pál Tomori (ölü) George Zápolya | ||||||
| Güçler | |||||||
| Kayıplar | |||||||
| 1.000 ölü[7] |
24.000 ölü[7]
| ||||||
Mohaç Muharebesi veya Mohaç Meydan Muharebesi (Macarca: Mohácsi csata), 29 Ağustos 1526'da, Osmanlı İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı orduları arasında meydana gelen ve Macaristan'ın büyük bölümünün Osmanlı hakimiyetine girmesiyle sonuçlanan muharebedir. Muharebe, sayıca üstün Osmanlı ordusunun hafif süvari birlikleri ve o zamana kadar Avrupalıların karşılaşmadıkları 300 seyyar top ve etkin tüfek kullanımı sayesinde, Macar ordusunun esas gücü olan ağır süvarilerini kısa sürede kaybetmesini takiben ağır bir Macar yenilgisi ile sonuçlanmış ve Osmanlı Ordusu, Macar Ordusu'nu hezimete uğratmıştır. Saat 13:00 ile 14:00 arasında başlayan savaşın bitiş noktasıyla ilgili birkaç güvenilir kaynak, Macar Kralı II. Lajos'un alacakaranlıkta alanı terk ettiğini ve karanlığın örtüsü altında kaçtığını söyler. Güneş 29 Ağustos 1526'da saat 18:27'ye kadar batmayacağından, savaşın iki ila üç saatten daha uzun sürdüğünü (belki dört veya beş saat kadar) gösterir.
Savaşın sebebi
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaş, Habsburglar'la yakınlaşan Macaristan'ı, kendisine yönelik tehdit olarak gören Osmanlı Devleti'nin, bu konudaki endişelerini giderecek taleplerini içeren anlaşma girişimlerinin sonuçsuz kalması üzerine, askerî güç kullanma kararı almasının sonucudur. Osmanlı Devleti'nin 1353 yılından itibaren Rumeli'ye geçmesinden sonra Macarlar, Katolik dünyasının öncüsü olarak, Osmanlı Devleti'nin karşısına çıktı; fakat yapılan tüm savaşlar Osmanlı ordularının zaferiyle sonuçlandı. Özellikle, üç defa kuşatıldığı halde (1440, 1456 ve 1492) alınamayan Belgrad'ın Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmesi (1521), Macar Krallığı için büyük bir darbe oldu, fakat krallığın gücünü kırmadı. Belgrad'ın alınmasından sonra da Macaristan ve Osmanlı Devleti arasında savaşlar devam etti. Sınır beylerinden Yahyapaşaoğlu Bâli Bey, Kanuni Sultan Süleyman'a Drava ve Sava ırmakları arasındaki Macar topraklarının alınmasını teklif etti. Kanuni'nin Macar seferine karar vermesine, Kutsal Roma Germen İmparatoru V. Karl ile Fransa kralı I. François (Fransuva) arasındaki rekabet sebep oldu. I. François'nın Pavia'da, V. Karl'a yenilerek esir düşmesi üzerine, François'nın annesi Louise de Savoie, Chancelier Dupart'ın etkisiyle, İstanbul'a elçi göndererek Kanuni'den, oğlunun kurtarılması için yardım istedi. Kanuni, V. Karl'ın gücünü kırmak için bu yardım teklifini olumlu karşıladı; Osmanlı Devleti'ne karşı Eflak ve Boğdan Voyvodalıklarıyla anlaşan Macar Krallığı'na savaş açmaya karar verdi. 2.Lajos'un Macaristan'ı ele geçirmek istemesinden dolayı savaş başlamıştır.[9]
Hazırlıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kanuni Sultan Süleyman, 10 Mart 1526'da Rumeli komutanlarına, Anadolu Beylerbeyi Behram Paşa'ya, Bosna Beylerbeyi'ne ve Kırım Hanı'na sefere hazırlanmaları için emir verdi. Sefere kapıkulu askerleri, Suriye ve Mısır vilayetlerinin askerleri de katıldı. Osmanlı Sultanı Kanuni Sultan Süleyman, 23 Nisan 1526'da 60.000 kişilik ordu ve 300 top ile sefere çıktı. Rumeli beylerinin kuvvetleri de bu orduya katıldı. Macar topraklarına giren Osmanlı Ordusu, hiçbir direnişle karşılaşmadan Petervaradin, Ujlak, Eszek kalelerini fethetti. Eszek kalesinde, seferin hedefinin Macar Krallığı'nın başkenti Budin olduğu orduya bildirildi. Drava Nehri aşıldı ve ordu Mohaç Ovası'na yaklaştı.
Macar ordusu, Osmanlı ordusunu karşılamak üzere, Mohaç ovasına ordugâh kurdu. Ordunun başında, Macar kralı II. Lajos ve başkumandan Nodor Bathory vardı. Macar kralı, Erdel voyvodası Janos Zapolya'ya en kısa zamanda kendisine katılmasını bildirmişti. Fakat, 30.000 kişiyle yola çıkan Erdel beyinin, kralı kıskandığı için savaşa katılmadığı söylenir.
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kanunî Sultan Süleyman, çevreye gönderdiği akıncılarla Macar ordusunun yardım almasını önledi. Osmanlı ordusu, 28 Ağustos 1526'da Mohaç Ovasına geldi. Başta Kanunî, Vezir-i Azam İbrahim Paşa olmak üzere ordunun bütün komutanlarıyla, eski ve tecrübeli askerlerinin katıldığı bir savaş meclisi toplandı. Bu mecliste Yahyapaşazade Malkoçoğlu Bali Bey, birbirlerine zincirlerle bağlı zırhlı Macar süvarilerinin çok tehlikeli olduğunu ve kitle halinde saldırının sakıncalı olacağını, düşmanın yan ve gerilerine yapılacak saldırıların daha çok yarar sağlayacağını söyledi. Teklifi, padişah ve mecliste hazır bulunanlarca kabul edildi. Macar ordusu, kendi savaş planı gereğince iki safa ayrıldı. İlk saf, merkez, sağ ve sol olmak üzere kuruldu. İkinci saf ise dört koldan meydana gelmekte olup II. Lajos da bu safta bulunuyordu. Macar ordusu, 29 Ağustos'ta taarruza başladı.
Mohaç Ovası'nın bir yanı bataklık (Karasu bataklığı), öteki yanı tepelikti. Osmanlı ordusu, Bâli Bey'in teklifi üzerine, arka arkaya üç saf hâlinde düzene girdi. Ön safta Vezir-i Âzam İbrahim Paşa komutasında Rumeli Ordusu, ikinci safta Behram Paşa kumandasında Anadolu ordusu, üçüncü safta ise yeniçerilerin komutanı olarak padişah bulunuyordu. Savaş planı gereğince; Macar saldırısı beklenecek, saldırılar Osmanlı ordusunun merkezine yönelince, Osmanlı kuvvetleri yanlara doğru açılarak, Macar süvarisini topların karşısında bırakacaktı.
Muharebe, Macarların sağ kuvvetlerinin ani saldırısıyla başladı. Bu kuvvetlerin karşısındaki sol yanda bulunan Rumeli Ordusu, bir süre çarpıştıktan sonra geriye dönünce, onları iten Macar zırhlı süvarileri Osmanlı topçusunun etkili menziline girdi; daha önce topçu isabet sağlayamamış, atışlar süvarilerin üzerinden geçmiştir. Topçu ateşi devam ederken arkadan ikinci Macar safı ilerlemiş ve Türklerin ordugahına giren bu Macar piyadesi yağmaya girişmiştir. 15-20 dakika sonra Türk ordusunun merkezi ve yeniçeriler Macarlar üzerine yoğun bir ateş açmışlardır. Açılan bu ateş oldukça tesirli olmuş ve Macarlar ateş altında büyük zayiat vererek ezilmiştir. Osmanlı kaynakları Süleyman Ruznamesi ve Kemalpaşazade ile Peçevi yeniçerilerin yoğun ateşinde Macarların telef olduğunu doğrular.[10]
Mohaç yenilgisi, neticeleri bakımından Macar milletinin asırlarca ızdırabını çektiği bir olay olmuştur. Ancak Macar Krallığı'nın kısıtlı ordusu ve bozuk ekonomisine rağmen Macar ordusu başkomutanı Tomori'nin bütün çarelere başvurduğu ve takdir edilecek bir muharebe planı hazırladığı değerlendirilir.[11]
Savaş sonrası durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaş alanında altı gün dinlenen Osmanlı ordusu daha sonra Macar Krallığı'nın başkenti Budin'e ilerlemeye başladı. Başta kraliçe Maria olmak üzere soylular, devlet adamları ve Macar halk kaçtığı için, şehirde yalnızca Yahudiler kalmıştı. Yahudilerin başkanı Salamon'un başında bulunduğu bir heyet, Foeldward kasabasında, Budin kalesinin anahtarlarını Kanunî Sultan Süleyman'a teslim etti.
Osmanlı Devleti bu savaşla, Avrupa'da öteden beri Osmanlılara karşı Hristiyanlığın en güçlü müdafaa hattını kırmış oldu. Aynı zamanda, Macar topraklarının parçalanması ve kademe kademe bütün Macaristan'ın ilhakına yol açacak seferler (Osmanlı-Avusturya savaşları) için ilk adımı da attı. Osmanlı kuvvetleri, Budin'e girmiş olmakla birlikte, Belgrad'ın muhafazası için stratejik önemi bulunan Sirem bölgesi hariç, önce Macaristan'ı doğrudan idareleri altına almayarak, Avrupa'yla aralarında, kendilerine bağlı bir tampon devlet haline getirmeyi uygun buldu. Bu, muhtemelen Kanunî'nin Avrupa'da takip etmek istediği denge siyasetinin bir sonucuydu. Aslında tâbiiyet altına alma politikası, Osmanlı fetih metotlarından biri olup, âni fethin ortaya koyabileceği tepkilerin dozunu dengelemek amacını taşımakta; ancak yavaş yavaş Osmanlı idaresine ısındırılan bölge, daha sonra tamamıyla ilhak edilmekteydi. Nitekim Macar tahtı, Macar asilzâdeleri tarafından kral seçilen Yanoş Zapolya'ya bırakıldı.
Mohaç Muharebesi, Papalık tarafından o günkü Osmanlı akınlarına karşı son kalkan olarak görülen Macaristan'ın büyük bir kesiminin Osmanlı hakimiyeti altına girmesi açısından önemlidir. Bu savaş Osmanlı İmparatorluğu tarihindeki en kısa sürede kazanılan zaferdir. Bu şekilde, II. Viyana Kuşatması'na kadar, Orta Avrupa ve Balkanlar'daki Osmanlı varlığı yerleşiklik kazanmıştır.
Muharebede Macar kralı II. Lajos'un öldürülmesi üzerine Macar tahtı vârissiz kalmıştı. Székesfehérvár'da (Osmanlı döneminde İstolni Belgrad) toplanan Macar dieti (asiller meclisi) Erdel voyvodası János Szapolyai'yi Macar kralı seçti. Macar asillerinin bir kısmının bu durumu kabullenmeyerek Habsburg hanedanından Avusturya arşidükü I. Ferdinand'ı kral seçmeleri, 1528'de Szapolyai'nin Osmanlı Devletinden yardım istemesine neden olacak ve ilerleyen yıllarda yaşanacak olan Osmanlı-Avusturya savaşlarına ve I. Viyana Kuşatması'na yol açacaktı.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Mohaç Muharebesi'nin yapıldığı alanda bulunan savaş anıtı -
Mohaç Muharebesi (Bertalan Székely) -
Kanuni Sultan Süleyman iki Has Oda ağasıyla birlikte (Topkapı Müzesi) -
Mohaç Muharebesi'nde ölen genç Macaristan Kralı II. Lajos -
Kanuni Sultan Süleyman Mohaç seferine çıkarken -
Osmanlı Devleti'nin savaştan sonraki toprakları (1683) -
Savaşın krokisi
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e "MOHAÇ MUHAREBESİ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
- ^ Bostan Çelebi, Süleymannâme, Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 3317, vr. 75a-92b.
- ^ Sivâsî, Süleymannâme, TSMK, Hazine, nr. 1340, vr. 54a-66a.
- ^ Brodarics István, Igaz leírás a magyaroknak a törökökkel Mohácsnál vívott csatájáról, Budapest 1983, tür.yer.
- ^ Gábor Ágoston, “Müzakere”, XV ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler, İstanbul 1997, s. 173-174.
- ^ a b Annie Berthier, “Kanuni Süleyman’ın I. François’ya Mektubu”, Toplumsal Tarih, III/17, İstanbul 1995, s. 43-45.
- ^ a b c Mohaç Fetihnâmesi” (a.e. içinde), I, 546-551.
- ^ Emin Göksan (6 Eylül 1979). TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ TARİHİ-OSMANLI DÖNEMİ III. CİLT-RODOS'UN FETHİ-2nci KISIM EKİ (1522) (PDF). Askeri Tarih Yayınları. Ankara: Genelkurmay Basımevi. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Kasım 2020.
- ^ "MOHAÇ MUHAREBESİ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
- ^ PERJES, Geza. "Mohaç Meydan Muharebesi" Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara, 1992. sayfa:59-60 ISBN 975-16-0492-3
- ^ PERJES, Geza. "Mohaç Meydan Muharebesi" Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara, 1992. sayfa:61 ISBN 975-16-0492-3
