Megaralı Öklid
| Megaralı Öklid | |
|---|---|
 Megaralı Öklid | |
| Tam adı | Megaralı Öklid |
| Doğumu | y. MÖ. 435 Megara |
| Ölümü | y. MÖ. 365 (y. 70 – 71 yaşlarında) |
| Çağı | Antik felsefe |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Megara okulu |
| İlgi alanları | Mantık, Etik |
| Önemli fikirleri | Didişim (eristik) yöntem |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
Megaralı Öklid (/ˈjuːklɪd/; Grekçe: Εὐκλείδης Eucleides; y. MÖ. 435 – y. MÖ.365),[a] Megara felsefe okulunu kuran antik Yunan Sokratik filozoftur. MÖ 5. yüzyılın sonlarında Sokrates'in öğrencisi olmuş ve onun ölümünde yanında bulunmuştur. En yüce iyinin tek, ebedi ve değişmez olduğunu savunmuş ve iyiye aykırı herhangi bir şeyin varlığını reddetmiştir. Orta Çağ'daki editörler ve çevirmenler, İskenderiyeli Öklid'in Elementler adlı eserini tartışırken onu sık sık İskenderiyeli Öklid ile karıştırmışlardır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Öklid, Megara'da doğdu.[1][b] Atina'da Sokrates'in takipçisi oldu: Sokrates'in öğretilerini ve konuşmalarını dinlemeye o kadar hevesliydi ki, bir dönem Atina'da Megara vatandaşlarının şehre girmesi yasaklandığında, Öklid onu dinlemek için gece karanlığında kadın kılığında Atina'ya gizlice girerdi.[2] Platon'un Theaetetus adlı eserinin önsözünde, Sokrates ile genç Theaetetus arasında yıllar önce geçen konuşmayı kaleme almaktan sorumlu olarak gösterilir. Sokrates'in ayrıca Öklid'i eristik tartışmalara olan düşkünlüğü nedeniyle azarladığı varsayılır.[3] Sokrates'in ölümünde (MÖ. 399)[4] hazır bulunmuş, ardından Öklid Megara'ya dönerek Platon'a ve Sokrates'in diğer korkmuş öğrencilerine sığınma teklif etmiştir.[5]
Öklid, Megara'da Megara okulu olarak bilinen ve yaklaşık bir yüzyıl boyunca gelişen bir felsefe okulu kurdu. Öklid'in öğrencilerinin Megaralı okulun ikinci lideri Ichthyas;[6] Miletli Eubulides;[7] Clinomachus[8] ve Korintli Thrasymachus olduğu söylenir.[9] Thrasymachus, Stoacı okulun kurucusu Citiumlu Zeno'nun hocası Stilpon'un öğretmeniydi.
Felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Öklid'in kendisi Lamprias, Aeschines, Phoenix, Crito, Alcibiades ve Amatory diyaloğu olmak üzere altı diyalog yazmıştır ancak hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Önsözüne göre, görünüşte Platoncu bir diyalog olan Theaetetus aslında Öklidçi bir çalışmaydı. Öklid'in görüşleri hakkında günümüze ulaşan ana kaynak Diogenes Laërtius'un kısa özetidir.[10] Öklid'in felsefesi Eleatik ve Sokratik fikirlerin bir senteziydi. Sokrates en büyük bilginin iyiyi anlamak olduğunu iddia etmiştir. Eleatikler ise en büyük bilginin dünyanın tek evrensel varlığı olduğunu iddia ediyorlardı. Bu iki fikri harmanlayan Öklid, iyinin bu varlığın bilgisi olduğunu iddia etmiştir. Dolayısıyla bu iyi, var olan ve birçok adı olan ama aslında tek bir şey olan tek şeydir. Eleatik "Bir" fikrini, "Akıl", "Tanrı", "Zihin", "Bilgelik" vb. olarak adlandırdığı Sokratik "İyi ideası" ("Form of the Good") ile özdeşleştirdi.[11] Bu, varlığın gerçek özüydü ve ebedi ve değişmezdi.[12] Evrensel bir iyi fikri, Öklid'in iyi olmayan her şeyi reddetmesine de izin verdi çünkü iyinin birçok ismiyle dünyadaki her şeyi kapsadığını iddia etti. Öklid, bilginin erdem olduğu ve hiç değişmeyen dünyayı anlamanın tek yolunun felsefe çalışmasından geçtiği şeklindeki Sokratik fikri benimsemiştir. Bununla birlikte Öklid, erdemlerin kendilerinin basitçe tek bir iyinin ya da varlığın bilgisi olduğunu öğretmiştir. “İyi tektir, ama onu çeşitli isimlerle adlandırabiliriz, bazen bilgelik, bazen Tanrı, bazen Akıl olarak"[13] ve "İyi'nin karşıtı yoktur"[13] demiştir.
Öklid aynı zamanda, mantık kavramları ve ikilemleriyle de ilgilenmiştir. Öklid ve Megaralı takipçileri fikirlerini savunmak için diyalog ve eristik yöntemi kullandılar. Eristik yöntem, tartıştıkları kişinin fikirlerini çürüterek kendi fikirlerini kanıtlamalarına ve böylece dolaylı olarak kendi fikirlerini kanıtlamalarına olanak tanıyordu (bkz. reductio ad absurdum). Bir burhana saldırırken, saldırdığı şey varsayılan öncüller değil sonuçlardı,[14] bu da muhtemelen rakiplerinin sonuçlarından saçma sonuçlar çıkararak onları çürütmeye çalıştığı anlamına geliyordu.[15] Ayrıca analojiden hareketle argümanı da reddetti.[14] Doktriner mirasçıları olan Stoacı mantıkçılar, Aristoteles'in peripatetikleri dışında antik çağdaki en önemli mantık okulunu açtılar.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnotlar
- ^ "Bir varsayım olarak bazı akademisyenler, Öklid'in yaşam süresini MÖ. 435 ile 365 yılları arasına yerleştirmektedir" Reale & Catan 1987, s. 373.
- ^ Laërtius, Öklid'in Megara'da doğduğunu öne sürerken, başkalarının onu "Gela'nın yerlisi olarak adlandırdığından da bahseder, Alexander Successions of Philosophers ("Filozofların Mirasları") adlı eserinde belirttiği gibi" Laërtius 1925, § 106.
Alıntılar
- ^ Laërtius 1925; Cicero, Academica, ii. 42; Aulus Gellius, vii. 10. 1-4; Plato, Phaedo, 59B-C; Strabo, ix. 1. 8;
- ^ Aulus Gellius, vii. 10. 1-4.
- ^ Laërtius 1925, § 30.
- ^ Plato, Phaedo, 59B-C.
- ^ Laërtius 1925, § 106; Laërtius 1925b, § 6.
- ^ Laërtius 1925, § 112.
- ^ Laërtius 1925, § 108.
- ^ Suda, Sokrates; cf. Laërtius 1925, § 112.
- ^ Laërtius 1925, § 113.
- ^ Laërtius 1925, ss. 106–108.
- ^ Laërtius 1925, § 106; Cicero, Academica, ii. 42.
- ^ Cicero, Academica, ii. 42.
- ^ a b Laërtius 1925, § 106.
- ^ a b Laërtius 1925, § 107.
- ^ Kneale & Kneale 1984, s. 8.
Atıf yapılan eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gellius, Aulus, Noctes Atticae (Attic Nights), vii
- Kneale, William; Kneale, Martha (1984), The Development of Logic, Oxford University Press, s. 8
Laërtius, Diogenes (1925). "Socrates, with predecessors and followers: Euclides". Lives of the Eminent Philosophers. 1:2. Hicks, Robert Drew tarafından çevrildi (Two volume bas.). Loeb Classical Library. § 106–113.- Laërtius, Diogenes (1925b). "Plato". Lives of the Eminent Philosophers. 1:3. Hicks, Robert Drew tarafından çevrildi (Two volume bas.). Loeb Classical Library. § 6.
- Reale, Giovanni; Catan, John R. (1987), A History of Ancient Philosophy, Suny Press, s. 373
Konuyla ilgili okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Euclid of Megara". Encyclopædia Britannica (11. bas.). 1911.
- Mates, Benson (1961) [1953], Stoic Logic, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-02368-4
- Turner, William (1903), "Chapter VIII: The Imperfectly Socratic Schools", History of Philosophy, Ginn and Company — republished, on the internet, by the Jacques Maritain Center, University of Notre Dame, 11 Kasım 2008.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bobzien, Susanne. "Dialectical School". Zalta, Edward N. (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- "Euclides". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
