İçeriğe atla

II. Erdevân

Vikipedi, özgür ansiklopedi
II. Erdevân
Partça𐭍𐭐𐭕𐭓
Kralların kralı
II. Erdevân'ın sikkesi; Seleukia'da basılmıştır, 27 AD
Medya Atropatena Kralı
Hüküm süresi???-12 AD
Önce gelenII. Artavazd
Sonra gelenII. Vonones
Part Kralı
Hüküm süresi12-38/41 AD[note 1]
Önce gelenI. Vonones (önce gelen)
III. Tiridatis (rakip kral)
Sonra gelenI. Vardanes
Doğum30-25 MÖ
Dahistan
Ölüm38/41
Çocuk(lar)ıI. Arsakes
Orodes
I. Vardanes
Erdevân
II. Gotarzes (evlat edilmiş)
HanedanArşaklılar
Babasıisimsiz Dahae prensi
AnnesiIV. Fraates'in kızı
DiniZerdüştçülük

II. Erdevân (ayrıca II. Artabanos veya II. Ardawan olarak da yazılır; Partça𐭍𐭐𐭕𐭓 Ardawān), eski bilim adamlarında yanlışlıkla III. Erdevân olarak bilinen,[1] bir yıllık arayla MS 12'den 38/41'e kadar Part İmparatorluğu'nun Krallarının Kralıdır. I. Vonones'in (h. 8-12) yeğeni ve halefiydi. Babası Dahae prensi, annesi ise Part Kralı Krallar IV. Fraates'in (h. 37-2 MÖ) kızıdır.

Erdevân, Part tacına yükselmeden önce, daha sonra Roma'nın desteklediği Part kralı I. Vonones'e karşı saldırıları için üs görevi görecek olan Medya Atropatena'nın kralı olarak hüküm sürmüştü. Erdevân sonunda Ermenistan'a kaçıp oranın kralı olan I. Vonones'i yendi. Erdevân'ın I. Vonones'in yerine oğlunu getirme çabaları Romalılar tarafından engellendi ve sonunda Partlarla III. Artaşes'i Ermenistan'ın yeni kralı olarak atamak ve I. Vonones'e verdikleri destekten vazgeçmek için bir anlaşmaya vardılar.

LatinceArtabanus Yunanca Artábanos kelimesinin Latince şeklidir ( GrekçeἉρτάβανος), kendisi Eski Farsça *Arta-bānu'dan ("Arta'nın ihtişamı").[2] Part ve Orta Farsça varyantı Ardawān'du ( Partça𐭍𐭐𐭕𐭓 ).[1][2]

Medya Atropatene'nin geçmişi ve krallığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erdevân, Arşak kraliyet ailesinin yönetici kolundan değildi; babası bir Dahae prensiydi ve büyük olasılıkla eski Part hükümdarı II. Mitridates'in (h. 124-88 MÖ) soyundan geliyordu,[3][4] annesi ise görevdeki Part Kralı Krallar IV. Fraates'in (h. 37-2 MÖ) kızıdır.[4] MÖ 30-25 yılları arasında doğan Erdevân, Orta Asya'daki Dahae'ler arasında büyüdü.[5] Yetişkinliğe ulaştığında, IV. Fraates'in hükümdarlığının sonlarında veya onun oğlu ve halefi V. Fraates'in (h. 4 BC- ) hükümdarlığı sırasında Medya Atropatena'nın hükümdarı oldu.[5] Erdevân'un Medya Atropatena krallığına yükselişinin ardındaki sebep belirsizdir.[5] Krallık, Erdevân'ın Part kralı I. Vonones'e (h. 8-12-h. 8-12) karşı taht için savaştığında karargahı olmuştur.[5] Aslen Roma'da ikamet eden I. Vonones, Karin ve Suren klanlarının liderliğindeki bir grup tarafından Part tahtına oturtulmuştu.[6][7] Onun yönetimi Romalılar tarafından desteklenmiştir.[1] Ancak Part soyluları, Roma'da kaldığı süre boyunca Romalılaşan I. Vonones tarafından hızla yabancılaştırıldı.[7][1] Bu, Erdevân'ın yıllarca süren savaşlardan sonra, Ermenistan'a kaçan ve oranın kralı olan I. Vonones'i nihayet yenme şansını artırdı.[7]

Hükümdarlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artık Part İmparatorluğu'nun hükümdarı olan Erdevân, I. Vonones'i Ermeni tahtından indirip yerine kendi oğlunu atamaya çalıştı.[7] Bu girişime, bunun kendi çıkarlarına tehlike teşkil ettiğini düşünen Romalılar hemen karşı çıktı.[7] Sonuç olarak, Roma imparatoru Tiberius (h. 14-37) bunun olmasını önlemek için üvey oğlu Germanicus'u gönderdi.[7] Ancak Romalı general Partlardan hiçbir direnişle karşılaşmadı. Bunun yerine Germanicus, Erdevân ile III. Artaşes'i Ermenistan'ın yeni kralı olarak atamak ve I. Vonones'e olan desteğinden vazgeçmek için bir anlaşmaya vardı.[7][8] Böylece Romalılar Erdevân'ı meşru Part hükümdarı olarak kabul ettiler.[8] Erdevân ve Germanicus, iki imparatorluk arasındaki dostluk ilişkisini pekiştirmek amacıyla MS 18 yılında Fırat Nehri'ndeki bir adada buluştu.[7]

Part kralı II. Erdevân'un MS 1. yüzyılda Susa sakinlerine yazdığı, Hekataeus'un sayman olarak atanmasını talep eden Yunanca mektup. Louvre müzesi.[9]

Romalılar I. Vonones'i Kilikya'ya taşıdılar ve ertesi yıl kaçmaya çalıştıktan sonra burada öldürüldü.[1] Onun ölümü ve Erdevân'ın artık tartışmasız hakimiyeti, Part soylularını böldü, çünkü hepsi Arsakes ailesinin yeni bir kolunun imparatorluğu ele geçirmesini desteklemiyordu.[3] MS 19/20'de Sistan, Drangiana ve Arachosia'nın Gondophares adlı Part satrapı Erdevân'tan bağımsızlığını ilan etti ve Hint-Part Krallığı'nı kurdu.[10][3] Yeni bulduğu bağımsızlığını göstererek "Kralların Büyük Kralı" ve "Autokrator" unvanlarını aldı. [3] Yine de Erdevân ve Gondophares büyük olasılıkla Hint-Partların Arsakeslerin işlerine karışmayacağı konusunda bir anlaşmaya vardılar.[10]

Erdevân sonraki yıllarını otoritesini artırarak geçirdi.[1] Kuzeydoğuda ise Harezm'de yeni bir hanedan kurulması yönündeki çabalarını kazanarak ülke tarihinde yeni bir dönem başlatmıştır.[11] Erdevân büyük ihtimalle yüzyıllardır Part egemenliğinin bir parçası olan Batı Baktriya'da da faaliyet gösteriyordu.[10]

MS 35'te Erdevân yeniden Ermenistan'ı fethetmeye ve oğlu I. Arşak'ı Ermenistan'ın kralı yapmaya çalıştı. Roma ile bir savaş kaçınılmaz görünüyordu. Part kodamanları arasında II. Erdevân'a düşman olan grup, IV. Fraates'in soyundan gelen bir kral için Tiberius'a başvurdu. Tiberius, IV. Fraates'in torunu III. Tiridatis'i gönderdi ve Yaşlı Lucius Vitellius'a (Roma imparatoru Vitellius'un babası) Doğu'daki Roma otoritesini yeniden kurmasını emretti. Çok hünerli askeri ve diplomatik operasyonlarla Vitellius tamamen başarılı oldu. II. Erdevân, takipçileri tarafından terk edildi ve Doğu'ya kaçtı.

Kral ilan edilen III. Tiridatis, Part tahtının kontrolünü elinde tutamadı çünkü tebaasına Romalıların bir tebaası gibi göründü. Bu arada II. Erdevân, Hyrkania'dan güçlü bir İskit (Dahae) yardımcı ordusuyla döndü ve Partlar tarafından bir kez daha kabul edildi. III. Tiridatis, Seleukia'dan ayrıldı ve Suriye'ye kaçtı. II. Erdevân, Roma'yla savaşacak kadar güçlü değildi. Bu nedenle MS 37'de Vitellius ile Ermenistan'a yönelik tüm iddialarından vazgeçtiği bir anlaşma imzaladı. Kısa bir süre sonra II. Erdevân yeniden tahttan indirildi ve Cinnamus kral ilan edildi. II. Erdevân, tebaası Kral İzates bar Monobaz'a sığındı. İzates, görüşmelerle ve tam bir af vaadiyle Partları II. Erdevân'ı bir kez daha tahta çıkarmaya ikna etti. Kısa bir süre sonra II. Erdevân öldü ve yerine, saltanatı babasınınkinden daha çalkantılı olan oğlu I. Vardanes geçti.

II. Erdevân'in dört oğlu vardı: I. Arsakes, Orodes, I. Vardanes, Erdevân ve II. Gotarzes evlatlık bir oğlu.

Sâbiîler, hükümdarlığı sırasında Kudüs'teki zulümden kaçmalarına ve Medya'ya yerleşmelerine yardım eden, büyük ihtimalle II. Erdevân olan Erdevân (Sâbiîce: Ardban) adında bir krala itibar ederler. Bir Sâbiî metni olan Haran Gawaita kitabında kendisinden bahsedilmektedir.[12]

  1. ^ Briefly interrupted in 35.
Özel
  1. ^ a b c d e f Schippmann 1986, ss. 647-650.
  2. ^ a b Dandamayev 1986, ss. 646-647.
  3. ^ a b c d Olbrycht 2016, s. 24.
  4. ^ a b Olbrycht 2014, ss. 94-96.
  5. ^ a b c d Olbrycht 2014, s. 96.
  6. ^ Olbrycht 2012, ss. 215-216.
  7. ^ a b c d e f g h Dąbrowa 2012, s. 174.
  8. ^ a b Olbrycht 2012, s. 215.
  9. ^ Epigraphy of Later Parthia, «Voprosy Epigrafiki: Sbornik statei», 7, 2013, pp. 276-284
  10. ^ a b c Olbrycht 2012, s. 216.
  11. ^ Olbrycht 2015, s. 341.
  12. ^ Buckley, Jorunn Jacobsen (2010). Turning the Tables on Jesus: The Mandaean View. In Horsley, Richard (March 2010). Christian Origins. Fortress Press. ISBN 9781451416640. 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2024. (pp94-11). Minneapolis: Fortress Press
Genel

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Gregoratti, Leonardo (2015). "A Tale of Two Great Kings: Artabanus and Vologaeses". Krasnowolska, A. (Ed.). Studies on the Iranian World: Before Islam: Medieval and Modern, Vol. 1. Kraków: Jagiellonian University Press. ss. 203-210.