I. Pakorus
| I. Pakorus Partça: 𐭐𐭊𐭅𐭓 | |
|---|---|
 I. Pakorus'un sikkesi, Ekbatan'da basılmıştır | |
| Part Kralı | |
| Hüküm süresi | y. 39 MÖ |
| Önce gelen | II. Orodes |
| Sonra gelen | II. Orodes |
| Ölüm | 54 MÖ |
| Eş(ler)i | II. Artavazd'ın kızkardeşi |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Babası | II. Orodes |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Pakorus (Ayrıca Pakoros I olarak da bilinir; Partça: 𐭐𐭊𐭅𐭓; ö. MÖ 38), II. Orodes'in (h. 57-37 MÖ) oğlu ve vârisi olan bir Part prensiydi.Nümismatist David Sellwood, Pakorus'un y. 39 MÖ hüküm sürdüğü sonucuna varır. Pakorus'un babasıyla birlikte mi yoksa bağımsız olarak mı hüküm sürdüğü belli değildir. Karısı, adı açıklanmayan bir Ermeni prensesiydi ve Ermenistan'ın Artaksiad kralı II. Artavazd'ın (h. 55-34 MÖ) kızkardeşiydi.
MÖ 53'te Carrhae Muharebesi'nde Partların Romalılara karşı kazandığı zaferin ardından Partlar, Pakorus'un önde gelen komutanlardan biri olarak hareket etmesiyle Batı Asya'da Romalıların elindeki bölgeleri ele geçirmeye çalıştı. Başlangıçta başarılı olmalarına rağmen Romalılar tarafından püskürtüldüler. Pakorus, Gindarus Dağı Muharebesi'nde Publius Ventidius'un güçleri tarafından yenildi ve öldürüldü. Onun ölümü, en sevdiği oğlunun ölümünden derinden etkilenen II. Orodes'in tahtı diğer oğlu IV. Fraates'i (h. 37-2 MÖ) yeni varisi olarak atamasına neden olmuştur.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Latince: Pacorus adı Yunanca Pakoros kelimesinin Latince şeklidir (Grekçe: Πακώρος), kendisi de Orta İran Pakur'unun bir çeşididir ve Eski İran bag-puhr'undan ("bir tanrının oğlu") türetilmiştir.[1][2] Ermenice ve Gürcüce harf çevirisi Bakur'dur (sırasıyla; Բւָ֯ւր, ბაკური).[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Pakorus, Part İmparatorluğu'nun hükümdarı II. Orodes'in (h. 57-37 MÖ) en büyük oğlu ve vârisiydi.[3] Annesi doğu Parthia'nın çevre bölgelerinden bir prenses olabilir.[4] Partlar ile üçlü hükümdar Marcus Licinius Crassus'un komutasındaki Roma ordusu arasında gerçekleşen Carrhae Muharebesi'nden (bugünkü Harran, güneydoğu Türkiye) kısa bir süre önce, II. Orodes Ermenistan'ı işgal ederek Crassus'un müttefiki Artaksiad kralı II. Artavazd'den (h. 55-34 MÖ) desteğini kesti. II. Orodes, Artavazd'i Pakorus ile Artavazd'in kız kardeşi arasında bir evlilik ittifakına ikna etti.[5]
Crassus'un Carrhae'deki yenilgisi ve ölümünün ardından Partlar, Batı Asya'da Roma'nın elindeki bölgeleri ele geçirmeye çalıştı.[6] Pakorus ve komutanı Osaces, MÖ 51'de Antakya'ya kadar giderek Suriye'ye baskın düzenledi, ancak Osaces'i pusuya düşürüp öldüren Gaius Cassius Longinus tarafından geri püskürtüldü.[7] II. Orodes, Sezar'a karşı iç savaşta Pompeius'un yanında yer aldı ve hatta MÖ 42'deki Filippi Muharebesi'nda Sezar karşıtı güçleri desteklemek için birlikler gönderdi.[8] Cassius ve Brutus'a sadık bir general olan Quintus Labienus, MÖ 40'ta İkinci Üçlü Yönetim'e karşı Partların yanında yer aldı; ertesi yıl Pakorus ile birlikte Suriye'yi işgal etti.[9] Üçlü lider Marcus Antonius, rakibi Octavianus'la yüzleşmek için güçlerini topladığı ve sonunda onunla Brundisium'da müzakereler yürüttüğü İtalya'ya gitmesi nedeniyle Partlara karşı Roma savunmasına liderlik edemedi.[10]
Suriye'nin Pakorus'un ordusu tarafından işgal edilmesinin ardından Labienus, Anadolu'yu işgal etmek için ana Part kuvvetinden ayrılırken, Pakorus ve komutanı Barzapharnes Roma Levant'ını işgal etti.[9] Sur hariç, Akdeniz kıyısı boyunca Ptolemais'e (modern Akka, İsrail) kadar güneydeki tüm yerleşimleri kontrol altına aldılar.[11] Yahudiye'de, başrahip II. Hurkanus, Phasael ve Hirodes'in Roma yanlısı Yahudi güçleri, Partlar ve onların Yahudi müttefiki Antigonus (h. 40-37 MÖ); Hirodes Masada'daki kalesine kaçarken Antigonus Yahudiye'nin kralı oldu.[9]
Bu başarılara rağmen Partlar, Roma'nın karşı saldırısıyla kısa sürede Levant'tan sürüldü. Marcus Antonius komutasında bir subay olan Publius Ventidius, MÖ 39'da Gülek Boğazı Muharebesi'nde (modern Mersin, Türkiye'de) Labienus'u yendi ve ardından idam etti.[12] Kısa süre sonra Suriye'de general Pharnapates liderliğindeki bir Part kuvveti Belen Geçidi Muharebesi'nde Ventidius tarafından yenilgiye uğratıldı.[12] Sonuç olarak Pakorus, geçici olarak Suriye'den çekildi. MÖ 38 yılının baharında geri döndüğünde Antakya'nın kuzeydoğusundaki Gindarus Dağı Muharebesi'nde Ventidius ile karşılaştı. Pakorus savaş sırasında öldürüldü ve güçleri Fırat Nehri boyunca geri çekildi. Onun ölümü, en sevdiği oğlunun ölümünden derinden etkilenen II. Orodes'in diğer oğlu IV. Fraates'i (h. 37-2) yeni varis yaptı.[13]
Nümismatist David Sellwood, Pakorus'un y. 39 MÖ hüküm sürdüğü çıkarımında bulunur. Pakorus'un babasıyla birlikte mi yoksa bağımsız olarak mı hüküm sürdüğü belli değildir.[3]
Edebiyatta
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Çağ Müslüman yazarı el-Tha'alibi (ö. 1038), Pakorus'un (Afqūr Shāh olarak adlandırdığı) Derafsh-e Kaviani'yi kurtardığını ve Büyük İskender'in İran'ı fethinin intikamını almak için Roma topraklarına seferler düzenlediğini bildirir.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Rapp 2014, s. 334.
- ^ Marciak 2017, s. 224.
- ^ a b Ellerbrock 2021, s. 43.
- ^ Olbrycht 2021.
- ^ Bivar 1983, ss. 55–56; Garthwaite 2005, s. 79; see also Brosius 2006, ss. 94–95 and Curtis 2007, ss. 12–13
- ^ Kennedy 1996, s. 80 özellikle Roma Suriye'sindeki şehirlerin ve hatta Roma garnizonlarının Partlara boyun eğip onların davalarına katılmasından sonra, Partların açık hedefinin kalıcı işgal olduğunu ileri sürüyor.
- ^ Kennedy 1996, ss. 78–79; Bivar 1983, s. 56
- ^ Bivar 1983, ss. 56–57; Strugnell 2006, s. 243
- ^ a b c Bivar 1983, s. 57; Strugnell 2006, s. 244; Kennedy 1996, s. 80
- ^ Syme 1939, ss. 214–217
- ^ Bivar 1983, s. 57
- ^ a b Bivar 1983, ss. 57–58; Strugnell 2006, ss. 239, 245; Brosius 2006, s. 96; Kennedy 1996, s. 80
- ^ Bivar 1983, s. 58; Brosius 2006, s. 96; Kennedy 1996, ss. 80–81; see also Strugnell 2006, ss. 239, 245–246
- ^ Yarshater 1983, s. 475.
- Genel
- Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN 0-521-20092-X.
- Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, Londra & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-32089-4
- Curtis, Vesta Sarkhosh (2007). "Religious Iconography on Ancient Iranian Coins"
. Proceedings of the British Academy. Cilt 133. Londra: The British Academy. ss. 413 –434. ISSN 0068-1202. - Ellerbrock, Uwe (2021). The Parthians: The Forgotten Empire. Oxford: Routledge. ISBN 978-0367481902.
- Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN 978-1-55786-860-2
- Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", Kennedy, David L.; Braund, David (Ed.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, ss. 67-90, ISBN 978-1-887829-18-2
- Marciak, Michał (2017). Sophene, Gordyene, and Adiabene: Three Regna Minora of Northern Mesopotamia Between East and West. Leiden: Brill. ISBN 978-9004350700.
- Olbrycht, Marek (2021). "Orodes II". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition (İngilizce). Encyclopædia Iranica Foundation.
- Rapp, Stephen H. (2014). The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. Burlington, Vermont: Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1472425522.
- Strugnell, Emma (2006), "Ventidius' Parthian War: Rome's Forgotten Eastern Triumph", Acta Antiqua, 46 (3), ss. 239-252, doi:10.1556/AAnt.46.2006.3.3
- Syme, Ronald (1939), The Roman Revolution, Oxford: Oxford University Press, OCLC 1035928651
- Yarshater, Ehsan (1983). "Iranian National History". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 359-481. ISBN 0-521-20092-X.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ISBN 978-0521766418.