İçeriğe atla

Hipoöstrojenizm

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hipoöstrojenizm veya östrojen eksikliği, östrojenin normal seviyesinden daha düşük bir seviyede bulunmasıdır. Bir neden belirtmeksizin durumu ortaya koyar. Östrojen eksikliği ayrıca artmış kardiyovasküler hastalık riski ile ilişkilidir[1] ve idrar yolu enfeksiyonları[2] ve osteoporoz gibi hastalıklarla bağlantılıdır.

Kadınlarda düşük östrojen seviyeleri, sıcak basması, uyku bozuklukları, bozulmuş kemik sağlığı,[3] ve genitoüriner sistemde değişiklikler gibi semptomlara neden olabilir. Hipoöstrojenizme en yaygın olarak postmenopozal, primer yumurtalık yetmezliği (POI) olan veya amenore (menstrüel dönemlerin yokluğu) ile başvuran kadınlarda rastlanır. Hipoöstrojenizm, vajinal doku katmanlarının incelmesi ve vajinal pH'da bir artış dahil olmak üzere öncelikle genitoüriner etkileri içerir. Normal östrojen seviyeleri ile vajinanın çevresi iltihaplanmaya, enfeksiyonlara ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korunur.[4] Hipoöstrojenizm, örneğin hipogonadizm nedeniyle erkeklerde de ortaya çıkabilir.

Düşük östrojen seviyelerinin olumsuz etkilerini önlemek ve yaşam kalitesini iyileştirmek için hem hormonal hem de hormonal olmayan tedaviler vardır.

Belirti ve bulgular

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vazomotor etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Düşük östrojen seviyelerinin sunumları, ani, ağırlıklı olarak üst vücutta yoğun ısı hissi olan ve cildin kızarır gibi kızarmasına neden olan sıcak basmaları içerir. Hipotalamustaki termonükleer bölgenin daralması nedeniyle meydana geldiğine ve vücudu vücut ısısı değişikliklerine daha duyarlı hale getirdiği düşünülüyor.[5] Gece rahatsızlıkları da hipoöstrojenizm ile ilişkili yaygın bir semptomdur. İnsanlar uykuya dalmada ve erken uyanmakta zorluk yaşayabilir, gece uyanmalarına neden olabilir, ırklar ve etnik gruplar arasında farklı değişkenlikler olabilir.[6]

Genitoüriner etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer klasik semptomlar, vulva, vajina ve alt idrar yollarındaki hem fiziksel hem de kimyasal değişikliklerdir.[7] Genitaller, elastikiyetini kaybetme, vajinal pH'nın artması[8] gibi atrofik değişikliklerden geçerler, bu da vajinal florada değişikliklere yol açabilir ve enfeksiyon ve fissür riskini artırabilir. Diğer genital belirtiler arasında kuruluk, yanma, tahriş, rahatsızlık veya ağrı ve ayrıca işlev bozukluğu yer alır.[9] Düşük östrojen seviyeleri sınırlı genital uyarılmaya neden olabilir ve vajinal duvarın dört tabakasındaki değişiklikler nedeniyle disparoniye veya ağrılı cinsel ilişkiye neden olabilir.[10] Düşük östrojene sahip kişiler ayrıca idrara çıkma ve dizüri veya ağrılı idrara çıkma için daha yüksek aciliyet duyar. Hipoöstrojenizm, hormon replasman tedavisi almayan postmenopozal kadınlarda komplike olmayan idrar yolu enfeksiyonu gelişimi için başlıca risk faktörlerinden biri olarak kabul edilir.[11]

Kemik sağlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Östrojen kemik sağlığına çeşitli şekillerde katkıda bulunur;[12] düşük östrojen seviyeleri, kemiğin yeniden şekillenmesine yardımcı olan hücreler olan osteoklastlar ve osteositler yoluyla kemik yıkımı artırır,[13] kemiklerin bozulma olasılığını artırır ve kırılma riskini artırır. Östrojen seviyelerindeki düşüş nihayetinde skolyoz[14] veya tip I osteoporoz gibi daha ciddi hastalıklara yol açabilir, bu da kemikleri inceltip zayıflatarak, düşük kemik yoğunluğu ve kırıklarlara neden olabilir.[15][16] Östrojen eksikliği her iki cinsiyette de osteoporoz gelişiminde önemli rol oynar ve kadınlarda ve daha genç (menopozal) yaşlarda erkeklere göre beş ila on yaş arasında daha belirgindir. Kadınlar ayrıca osteopeni ve osteoporoz için daha yüksek risk altındadır.[16]

Nedenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çeşitli koşullar hipoöstrojenizme yol açabilir: menopoz en yaygın olanıdır.[5] Radyasyon tedavisi, kemoterapi veya spontan bir tezahür gibi çeşitli nedenlere bağlı primer yumurtalık yetmezliği (erken menopoz), düşük östrojen seviyesine ve kısırlığa da yol açabilir.[17]

Hipogonadizm (erkekler için testisler ve kadınlar için yumurtalıklar olan gonadların aktivitesinin azaldığı bir durum) östrojeni azaltabilir.[18] Primer hipogonadizmde, birkaç hafta arayla en az iki kez yüksek serum gonadotropinleri saptanır ve bu gonadal yetmezliği gösterir.[18] Sekonder hipogonadizmde (neden hipotalamik veya hipofiz disfonksiyonu ise) serum gonadotropin seviyeleri düşük olabilir.[19]

Diğer nedenler arasında bazı ilaçlar, gonadotropin duyarsızlığı, doğuştan steroid metabolizması hataları (örneğin, aromataz eksikliği, 17a-hidroksilaz eksikliği, 17,20-liyaz eksikliği, 3β-hidroksisteroid dehidrogenaz eksikliği ve kolesterol yan zincir parçalama enzimi veya steroidojenik akut düzenleyici) yer alır ) ve fonksiyonel amenore bulunabilir.

Riskler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Düşük endojen östrojen seviyeleri, erken menopoza giren kadınlarda kardiyovasküler hastalık riskini artırabilir.[1] Endotel kaynaklı nitrik oksit kullanarak arterleri gevşetmek için östrojene ihtiyaç vardır, bu da olumsuz aterojenik etkileri azaltarak kalp sağlığına katkı sağlar.[20] POI'li(Primer over yetmezliği) kadınlar, düşük östrojen üretimi nedeniyle artmış kardiyovasküler hastalık riskine sahiptir.[21]

Patofizyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Östrojen eksikliğinin hem vajinal hem de ürolojik etkileri vardır; kadın cinsel organı ve alt idrar yolu, embriyolojik gelişimleri nedeniyle ortak östrojen reseptör işlevini paylaşır. Östrojen, kan akışını uyaran ve vajinal salgıları ve yağlamayı artıran vazoaktif bir hormondur (kan basıncını etkileyen). Aktive edilmiş östrojen reseptörleri ayrıca vajinal duvarlarda ruga (kıvrım) oluşumuna katkıda bulunan doku proliferasyonunu uyarır. Bu ruga, kayganlaşarak, şişerek ve genişleyerek cinsel uyarılmaya yardımcı olur.[22]

Düşük östrojenin genitoüriner etkileri arasında vajinal epitelde incelme, vajinal bariyer fonksiyonunun kaybı, vajinal kıvrımın azalması, dokuların esnekliğinin azalması ve Bartholin bezlerinin salgılama aktivitesinin azalması bulunur, bunlar da vajinal mukozanın travmatize olmasına ve ağrılı hislere yol açar. Vajinal epitel tabakalarının bu şekilde incelmesi, iltihaplanma ve idrar yolu enfeksiyonu gibi enfeksiyon geliştirme riskini artırabilir.[4]

Vajinaya büyük ölçüde, kadınlarda vajinal bakterilerin %70'inden fazlasını oluşturan Lactobacillus cinsinden bakteriler hakimdir. Bu laktobasiller glikojeni ve parçalanma ürünlerini işler, bu da düşük bir vajinal pH'ın korunmasına neden olur. Östrojen seviyeleri, laktobasil bolluğu ve vajinal pH ile yakından bağlantılıdır, çünkü daha yüksek östrojen seviyeleri, vajinal epitelyumun kalınlaşmasını ve hücre içi glikojen üretimini teşvik eder. Bu büyük miktarda laktobasil varlığı ve ardından düşük pH seviyelerinin, cinsel yolla bulaşan patojenlere ve fırsatçı enfeksiyonlara karşı koruma sağlayarak ve dolayısıyla hastalık riskini azaltarak kadınlara fayda sağladığı varsayılmaktadır.[23]

Tanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipoöstrojenizm tipik olarak menopozda bulunur ve POI ve fonksiyonel amenore gibi diğer durumların teşhisine yardımcı olur.[17][24] Östrojen seviyeleri birkaç laboratuvar testi ile test edilebilir: vajinal olgunlaşma indeksi, progestojen yükleme testi ve küçük parabazal hücreler için vajinal sürüntü alınması testlerden bir kaçıdır.[19]

Menopoz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Menopoz genellikle vajinal atrofi semptomları, pelvik muayeneler ve son adet döngüsünden oluşan kapsamlı bir tıbbi öykü alınmasıyla teşhis edilir. Semptom kompleksi birincil gösterge olduğundan[5] ve menopozdan sonra düşük estradiol seviyelerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi daha zor olduğundan menopozu belirlemek için kesin bir test yoktur.[25] Ancak menopoz ve diğer tanıları ayırt etmek için laboratuvar testleri yapılabilir.

Fonksiyonel hipotalamik amenore

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fonksiyonel hipotalamik amenore (FHA), üç ay veya daha uzun süren amenore, düşük serum gonadotropin ve estradiol hormonu bulgularına dayanarak teşhis edilir.[26] FHA'nın yaygın nedenleri arasında çok fazla egzersiz yapmak, çok az yemek yemek veya çok fazla stres altında olmak yer aldığından, FHA tanısı egzersiz, kilo ve stresteki herhangi bir değişikliğin değerlendirilmesini içerir. Ek olarak, amenorenin değerlendirilmesi, bir öykü ve fizik muayene, biyokimyasal testler, görüntüleme ve östrojen düzeyinin ölçülmesini içerir. Menstrüel problemlerin incelenmesi ve serum prolaktin, tiroid uyarıcı hormon ve folikül uyarıcı hormon (FSH) gibi hormonları ölçmek için klinik testler, amenorenin diğer potansiyel nedenlerini ekarte etmeye yardımcı olabilir. Bu potansiyel durumlar arasında hiperprolaktinemi, POI ve polikistik over sendromu bulunur .[27]

Primer yumurtalık yetmezliği (POI)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken yumurtalık yetmezliği olarak da bilinen primer yumurtalık yetmezliği, hipergonadotropik hipogonadizmin bir sonucu olarak kadınlarda kırk yaşından önce gelişebilir.[19] POI amenore olarak ortaya çıkabilir ve menopoza benzer semptomlara sahiptir, ancak tanı için FSH düzeylerinin ölçülür.[21]

Tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hormon replasman tedavisi (HRT), hem premenopozal hem de postmenopozal kadınlarda hipoöstrojenizm ve menopozla ilgili semptomları ve düşük östrojen seviyelerini tedavi etmek için kullanılabilir. Düşük doz östrojen ilaçları, menopozla ilişkili semptomların tedavisi için ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanmıştır. HRT, sıcak basması, terleme, uyku sorunları, vajinal kuruluk ve rahatsızlık gibi semptomları iyileştirmek için bir progestojenle birlikte veya onsuz kullanılabilir.[28] FDA, meme kanseri öyküsü veya riski, teşhis edilmemiş genital kanama, tedavi edilmemiş yüksek tansiyon, açıklanamayan kan pıhtıları veya karaciğer hastalığı olan kadınlarda HRT'den kaçınılmasını önermektedir.[28]

Hipoöstrojenizmin vazomotor semptomları için HRT, konjuge at östrojenleri, 17β-estradiol, transdermal östradiol, etinil östradiol ve östradiol halkası gibi farklı östrojen formlarını içerir.[28] HRT'ye ek olarak, uterusun iç tabakası olan endometriyumu korumak için kullanılan yaygın progestojenler vardır. Bu ilaçlar arasında medroksiprogesteron asetat, progesteron, noretisteron asetat ve drospirenon bulunur.[28]

Sıcak basmaların farmakolojik olmayan tedavisi, oda sıcaklığını düşürmek için portatif fanlar kullanmayı, katmanlı giysiler giymeyi ve tütün, baharatlı yiyecekler, alkol ve kafeinden kaçınmayı içerir. Semptomları azaltmak için akupunktur, yoga ve egzersiz gibi diğer tedavileri destekleyen kanıtlar bulunmamaktadır[29]

Erkeklerde

[değiştir | kaynağı değiştir]

Östrojenler erkek fizyolojisinde de önemlidir.[30][31][32] Erkeklerde hipogonadizm nedeniyle hipoöstrojenizm oluşabilir.[33] Çok nadir nedenler arasında aromataz eksikliği ve östrojen duyarsızlığı sendromu bulunur.[30][31][32] İlaçlar da erkeklerde hipoöstrojenizmin bir nedeni olabilir.[34][35] Erkeklerde hipoöstrojenizm, diğer semptomların yanı sıra osteoporoza yol açabilir.[30][31][32] Östrojenler ayrıca erkeklerde cinsel istekte olumlu rol oynayabilir.[33][36]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Postmenopausal status and early menopause as independent risk factors for cardiovascular disease: a meta-analysis". Menopause. 13 (2): 265-79. 2006. doi:10.1097/01.gme.0000218683.97338.ea. PMID 16645540. 
  2. ^ "Oestrogens for preventing recurrent urinary tract infection in postmenopausal women". Cochrane Database Syst Rev (2): CD005131. April 2008. doi:10.1002/14651858.CD005131.pub2. PMID 18425910. 
  3. ^ "Progesterone for the prevention and treatment of osteoporosis in women". Climacteric. 21 (4): 366-374. August 2018. doi:10.1080/13697137.2018.1467400. PMID 29962257. 
  4. ^ a b "Current treatment options for postmenopausal vaginal atrophy". International Journal of Women's Health. 10: 387-395. 2018. doi:10.2147/IJWH.S158913. PMC 6074805 $2. PMID 30104904. 
  5. ^ a b c Feingold, Kenneth R.; Anawalt, Bradley; Boyce, Alison; Chrousos, George, (Ed.) (2000), "Menopause and Hormone Replacement", Endotext, South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc., PMID 25905278, 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Eylül 2022 
  6. ^ "Sleep disturbance during the menopausal transition in a multi-ethnic community sample of women". Sleep. 31 (7): 979-90. July 2008. PMC 2491500 $2. PMID 18652093. 
  7. ^ "Genitourinary syndrome of menopause: new terminology for vulvovaginal atrophy from the International Society for the Study of Women's Sexual Health and the North American Menopause Society". Menopause. 21 (10): 1063-8. October 2014. doi:10.1097/GME.0000000000000329. PMID 25160739. 
  8. ^ "Sexual steroids in urogynecology". Climacteric. 14 (1): 5-14. February 2011. doi:10.3109/13697137.2010.508542. PMID 20839956. 
  9. ^ "The Recent Review of the Genitourinary Syndrome of Menopause". Journal of Menopausal Medicine. 21 (2): 65-71. August 2015. doi:10.6118/jmm.2015.21.2.65. PMC 4561742 $2. PMID 26357643. 
  10. ^ "The effects of hypoestrogenism on the vaginal wall: interference with the normal sexual response". The Journal of Sexual Medicine. 6 (1): 30-9. January 2009. doi:10.1111/j.1743-6109.2008.01052.x. PMID 19170834. 
  11. ^ "Recurrent Urinary Tract Infections Management in Women: A review". Sultan Qaboos University Medical Journal. 13 (3): 359-67. August 2013. doi:10.12816/0003256. PMC 3749018 $2. PMID 23984019. 
  12. ^ "Hypoestrogenism in young women and its influence on bone mass density". Gynecological Endocrinology. 26 (9): 652-657. 2010. doi:10.3109/09513590.2010.486452. ISSN 0951-3590. PMID 20504098. 
  13. ^ "Estrogen and bone: insights from estrogen-resistant, aromatase-deficient, and normal men". Bone. 43 (3): 414-7. September 2008. doi:10.1016/j.bone.2008.05.005. PMC 2553890 $2. PMID 18567553. 
  14. ^ "Current insights into the aetiology of adolescent idiopathic scoliosis". Archives of Orthopaedic and Trauma Surgery. 137 (10): 1327-1333. October 2017. doi:10.1007/s00402-017-2756-1. PMC 5602042 $2. PMID 28710669. 
  15. ^ Office of the Surgeon General (US) (2004). Diseases of Bone. Office of the Surgeon General (US). 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2022. 
  16. ^ a b "Gender Disparities in Osteoporosis". J Clin Med Res. 9 (5): 382-387. May 2017. doi:10.14740/jocmr2970w. PMC 5380170 $2. PMID 28392857. 
  17. ^ a b "Clinical practice. Primary ovarian insufficiency". The New England Journal of Medicine. 360 (6): 606-14. February 2009. doi:10.1056/nejmcp0808697. PMC 2762081 $2. PMID 19196677. 
  18. ^ a b "Male and Female Hypogonadism". Nursing Clinics of North America. Syndromes in Organ Failure. 53 (3): 395-405. 1 Eylül 2018. doi:10.1016/j.cnur.2018.04.006. ISSN 0029-6465. PMID 30100005. 
  19. ^ a b c Rimoin, David; Pyeritz, Reed; Korf, Bruce, (Ed.) (2013). "Chapter 32 – Genetics of Female Infertility in Humans". Emery and Rimoin's Principles and Practice of Medical Genetics (İngilizce). Oxford: Academic Press. ss. 1-24. ISBN 978-0-12-383834-6. 
  20. ^ Sex Hormones. BoD – Books on Demand. 2012. s. 39. ISBN 978-953-307-856-4. 
  21. ^ a b "Management of Primary Ovarian Insufficiency Symptoms in Survivors of Childhood and Adolescent Cancer". J Natl Compr Canc Netw. 16 (9): 1137-1149. September 2018. doi:10.6004/jnccn.2018.7023. PMC 6607891 $2. PMID 30181423. 
  22. ^ "Genitourinary syndrome of menopause: an overview of clinical manifestations, pathophysiology, etiology, evaluation, and management". Am. J. Obstet. Gynecol. 215 (6): 704-711. December 2016. doi:10.1016/j.ajog.2016.07.045. PMID 27472999. 
  23. ^ "Crosstalk Between Female Gonadal Hormones and Vaginal Microbiota Across Various Phases of Women's Gynecological Lifecycle". Front Microbiol. 11: 551. 2020. doi:10.3389/fmicb.2020.00551. PMC 7136476 $2. PMID 32296412. 
  24. ^ "Functional Hypothalamic Amenorrhea: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline". J. Clin. Endocrinol. Metab. 102 (5): 1413-1439. May 2017. doi:10.1210/jc.2017-00131. PMID 28368518. 
  25. ^ "Measuring Estrogen Exposure and Metabolism: Workshop Recommendations on Clinical Issues". The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 100 (6): 2165-70. June 2015. doi:10.1210/jc.2015-1040. PMC 5393513 $2. PMID 25850026. 
  26. ^ "Hypothalamic Amenorrhea and the Long-Term Health Consequences". Seminars in Reproductive Medicine. 35 (3): 256-262. May 2017. doi:10.1055/s-0037-1603581. PMC 6374026 $2. PMID 28658709. 
  27. ^ "Functional hypothalamic amenorrhoea — diagnostic challenges, monitoring, and treatment". Endokrynologia Polska. 66 (3): 252-60. 2015. doi:10.5603/EP.2015.0033. PMID 26136135. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ a b c d "American Association of Clinical Endocrinologists Medical Guidelines for Clinical Practice for the diagnosis and treatment of menopause". Endocrine Practice. 17 Suppl 6 (Supplement 6): 1-25. 2011. doi:10.4158/EP.17.S6.1. PMID 22193047. 
  29. ^ "Management of Menopausal Symptoms". Obstet Gynecol. 126 (4): 859-76. October 2015. doi:10.1097/AOG.0000000000001058. PMC 4594172 $2. PMID 26348174. 
  30. ^ a b c "Of mice and men: the many guises of estrogens". Ernst Schering Found Symp Proc. Ernst Schering Foundation Symposium Proceedings. 2006/1 (1): 45-67. 2006. doi:10.1007/2789_2006_016. ISBN 978-3-540-49547-5. PMID 17824171. 
  31. ^ a b c "Impact of estrogens in males and androgens in females". J. Clin. Invest. 129 (5): 1818-1826. May 2019. doi:10.1172/JCI125755. PMC 6486327 $2. PMID 31042159. 
  32. ^ a b c "Estrogens in Male Physiology". Physiol. Rev. 97 (3): 995-1043. July 2017. doi:10.1152/physrev.00018.2016. PMC 6151497 $2. PMID 28539434. 
  33. ^ a b "Estrogens in men: clinical implications for sexual function and the treatment of testosterone deficiency". J Sex Med. 9 (6): 1681-96. June 2012. doi:10.1111/j.1743-6109.2012.02726.x. PMID 22512993. 
  34. ^ "Aromatase inhibitors in men: effects and therapeutic options". Reprod. Biol. Endocrinol. 9: 93. June 2011. doi:10.1186/1477-7827-9-93. PMC 3143915 $2. PMID 21693046. 
  35. ^ "Estradiol for the mitigation of adverse effects of androgen deprivation therapy". Endocr. Relat. Cancer. 24 (8): R297-R313. August 2017. doi:10.1530/ERC-17-0153. PMID 28667081. 
  36. ^ "The effect of estrogen on the sexual interest of castrated males: Implications to prostate cancer patients on androgen-deprivation therapy". Crit. Rev. Oncol. Hematol. 87 (3): 224-38. September 2013. doi:10.1016/j.critrevonc.2013.01.006. PMID 23484454. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipoöstrojenizm&oldid=32831624" sayfasından alınmıştır