Heraklides Pontikus
Heraklides Pontikus | |
|---|---|
| Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός | |
 Gravat del segle XVI representant Heràclides Póntic. (Catalan) | |
| Doğum | y. MÖ. 385 Herakleia Pontiki |
| Ölüm | y. MÖ. 322 (63-64 yaşlarında) Atina |
| Etnik köken | Antik Yunan |
| Tanınma nedeni | Dünya'nın kendi ekseni etrafında 24 saatte dönüşü, güneş merkezli teori |
| Kariyeri | |
| Dalı | Astronomi, felsefe |
| Etkilendikleri | Platon, Speusippos |
| Etkiledikleri | Dönek Dionysius |
Heraklides Pontikus (Grekçe: Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός Herakleides; y. MÖ. 390 – y. MÖ. 310),[1] Heraclea Pontica, şimdiki Karadeniz Ereğli, Türkiye'de doğmuş ve Atina'ya göç etmiş Yunan filozof ve astronomdur. En çok Dünya'nın kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru her 24 saatte bir döndüğünü öne sürmesiyle hatırlanır.[2] Aynı zamanda güneş merkezli teorinin yaratıcısı olarak da kabul edilir; ancak bu tartışmalıdır.[3][4]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Heraklides'in babası Euthyphron,[5] oğlunu Atina'daki Platon Akademisi'nin kurucusu Platon ve halefi Speusippus'un yanında eğitim görmesi için gönderen zengin bir soyluydu. Suda'ya göre Platon, MÖ. 361/360'ta Sicilya'ya giderken Akademi'yi Heraklides'in sorumluluğuna bırakmıştır. Heraklides, MÖ 339/338'de akademi başkanı olarak neredeyse Speusippus'un halefi seçiliyordu, ancak Xenocrates'e karşı kıl payı kaybetti.[6]
Heraklides'in tüm yazıları kaybolmuştur; geriye sadece birkaç fragman kalmıştır. Pisagorcular Hicetas ve Ecphantus gibi Heraklides de yıldızların görünürdeki günlük hareketinin Dünya'nın günde bir kez kendi ekseni etrafında dönmesiyle oluştuğunu öne sürmüştür. Bu görüş, Dünya'nın sabit olduğunu ve kendi kürelerindeki yıldız ve gezegenlerin de sabit olabileceğini söyleyen kabul görmüş Aristotelesçi evren modeliyle çelişiyordu. Simplicius, Heraklides'in gezegenlerin düzensiz hareketlerinin, Güneş hareketsiz kalırken Dünya'nın hareket etmesiyle açıklanabileceğini öne sürdüğünü söyler.[7]
Her ne kadar bazı tarihçiler[8] Heraklides'in Venüs ve Merkür'ün Güneş etrafında döndüğünü öğrettiğini öne sürmüş olsalar da, kaynakların detaylı bir incelemesi “Pontuslu Heraklides'ten bahseden antik literatürün hiçbir yerinde onun herhangi bir güneş merkezli gezegen konumunu desteklediğine dair açık bir referans olmadığını”[9] göstermiştir.
Heraklides'i "Pompicus" olarak adlandıran, ismiyle ilgili bir kelime oyunu, onun oldukça kibirli ve kendini beğenmiş bir adam olabileceğini ve birçok alayın hedefi olduğunu göstermektedir.[10] Diogenes Laërtius, Aristoxenus'u kaynak göstererek, Heraklides'in Thespis adı altında sahte oyunlar yazdığını ve ayrıca Camaeleon'un Heraklides'in kendisinden Hesiod ve Homeros üzerine yorumlar aşırdığını iddia ettiğini belirtir.[11] Laërtius ayrıca Firari Dionysius'un Sophokles adına Parthenopaeus adlı bir oyun uydurarak Heraklides'i kandırdığı bir hikâyeyi de aktarır. Heraklides bu oyuna kolayca kanmış ve onu Sophokles'in eseri olarak göstermiştir.[12] Bununla birlikte, Heraklides'in felsefe, matematik, müzik, gramer, fizik, tarih ve retorik konularında çok yönlü ve üretken bir yazar olduğu görülmektedir. Çeşitli eserlerini diyalog biçiminde derlediği anlaşılmaktadır.
Heraklides'in okültizme de ilgi duyduğu görülmektedir. Özellikle transları, vizyonları ve kehanetleri tanrıların intikamı ve reenkarnasyon açısından açıklamaya odaklandı.[2]
Heraklides'in tarihçiler için özellikle önemli olan bir alıntısı, MÖ. 4. yüzyıl Roma'sının bir Yunan şehri olduğunu söylemesidir.[kaynak belirtilmeli]
Heraklides Pontikus, Pythagoras'ın Pirro olduğunu, Euphorbus'tan önce ve başka bir ölümlüden önce hatırlayacağını büyük bir hayranlıkla ifade eder.[kaynak belirtilmeli]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Dorandi 1999, s. 48.
- ^ a b Porter 2000.
- ^ Eastwood 1992, s. 233.
- ^ Gottschalk 1980, s. 64-66.
- ^ Gottschalk 1980, s. 2.
- ^ Guthrie 1986, s. 470.
- ^ Simplicius 1997, s. 48.
- ^ Heath 1921, ss. 312, 316-317.
- ^ Eastwood 1992, s. 256.
- ^ Davidson 2007, s. 45.
- ^ Laërtius 1925, § 92.
- ^ Laërtius 1925, § 92-93.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dorandi, Tiziano (1999). "Chapter 2: Chronology". Algra, Keimpe (Ed.). The Cambridge History of Hellenistic Philosophy
. Cambridge: Cambridge University Press. s. 48. ISBN 9780521250283. - Davidson, Martin P. (2007). The Stars And The Mind. Fabri Press. s. 45. ISBN 978-1-4067-7147-3.
- Eastwood, Bruce (1992). "Heraclides and Heliocentrism: Texts, Diagrams, and Interpretations". Journal for the History of Astronomy. 23 (4). ss. 233-260. Bibcode:1992JHA....23..233E. doi:10.1177/002182869202300401.
- Gottschalk, H. B. (1980). Heraclides of Pontus. Clarendon Press. ISBN 0-19-814021-5.
- Guthrie, W. K. C. (1986). A History of Greek Philosophy: Volume 5, The Later Plato and the Academy (Later Plato & the Academy). Cambridge University Press. s. 470. ISBN 0-521-31102-0.
- Heath, Thomas L. (1921). A History of Greek Mathematics: From Thales to Euclid. Oxford: Clarendon Press. ss. 312, 316-317.
- Hutchinson, D. S.; Johnson, Monte Ransome (25 Ocak 2015). "Protrepticus: New Reconstruction, includes Greek text". 31 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Laërtius, Diogenes (1925). "The Peripatetics: Heraclides". Lives of the Eminent Philosophers. 1:5. Hicks, Robert Drew tarafından çevrildi (Two volume bas.). Loeb Classical Library. § 92.- Porter, Roy, (Ed.) (2000). "Heraklides of Ponticus". The Hutchinson Dictionary of Scientific Biography (1. bas.). Hodder & Stoughton. ISBN 978-1859863046.
- Simplicius (1997). On Aristotle's Physics 2. Fleet, Barries tarafından çevrildi. Ithaca: Cornell University Press. s. 48. ISBN 0-8014-3283-9.
Konuyla ilgili okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Diogenes Laërtius çev. C. D. Yonge (1853) "Lives of Eminent Philosophers"
- Otto Voss (1896) De Heraclidis Pontici vita et scriptis
- Wehrli, F. (1969) Herakleides Pontikos. Die Schule des Aristoteles vol. 7, 2nd edn. Basel.
- Eckart Schütrumpf, (Ed.) (2008), Heraclides of Pontus. Texts and translations, Peter Stork, Jan van Ophuijsen & Susan Prince tarafından çevrildi, New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers
- William W. Fortenbaugh & Elizabeth Pender, (Ed.) (2009), Heraclides of Pontus. Discussion, New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers
- Neugebauer, Otto (1969) [1957]. The Exact Sciences in Antiquity. 2. Dover Publications. ISBN 978-0-486-22332-2.
- O. Neugebauer (1975), A History of Ancient Mathematical Astronomy
