İçeriğe atla

Fosil primatlar listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Fosil primatlar listesi soyu tükenmiş olan primatların fosil kayıtlarından oluşan bir listesini içerir. Primatların genellikle muhtemelen böcek ve meyve ile beslenen küçük ve özelleşmemiş memelilerden evrimleştiği düşünülür. Ancak, primatların kesin kökeni tartışmalı olup bunun yanında primatların ilk atalarının da kendileri gibi ağaçlarda yaşamış olduğuna dair güncel olarak sorgulanmaktadır.[1] Ayrıca diğer başka memeli türlerinin de ağaçlarda yaşayan canlılar olduğu ve bu ağaçsıl memelilerin primatlara benzer özellikler geliştirmedikleri de bilinmektedir. Günümüzde Purgatorius ve Plesiadapis gibi bazı iyi bilinen cinslerin uzun bir süre en eski primatlar olduğu düşünülmüş olsa da onları genellikle Euarchontoglires üst takımı içindeki yeni Plesiadapiformlar takımına dahil eden özellikle son dönem yazarları tarafından ilk primat olarak kabul edilmezler.[2] Bazı yazarlar karışıklıkları önlemek için rütbesiz bir terim olan Plesiadapiformlara dahil olan Euprimatlar tanımını kullanır.[3] Gayri resmi olan bu isim buradaki listede kullanılmamıştır.

İlk primatların tam olarak ne zaman ortaya çıkmış olduklarına dair akademik tartışmalar yapılmaktadır. Olası en erken primat fosillerden biri muhtemelen bir Omomyid olan Altiatlasius koulchii'dir. Bunun dışında 60 milyon yıl önce Paleosen döneminde, Fas'ta yaşamış Plesiadapiform olmayan bir primatın da en eski primat olarak değerlendirilebileceği görüşleri vardır.[1] Moleküler saat yöntemiyle yapılan çalışmalar ile diğer bazı araştırmalar, primat dalının ayrılmasını ve primatların kökenini yaklaşık 85 milyon yıl öncesine, orta Kretase dönemine, yani dinozorların neslinin tükenmesinden ve memelilerin başarılı bir şekilde yayılmasından önceki bir döneme dayandırır.[4][5][6] Kanıtlar tam olarak net olmasa da yine de primat takımının monofiletik kökeni hakkında bir fikir birliği var gibi görünmektedir.[7] Doğrudan günümüzde Afrika'da yaşayan büyük insansı maymunlar ile ilk ata primatlar arasında bağlantısı olduğu bilinen fosiller olmadığı gibi bu en eski primat atalar ile insan arasında da doğrudan son ortak atayı temsil ettiği kabul edilebilecek bir fosil de bulunmamaktadır.[8]

1758 yılında Carl Linnaeus tarafından tanımlanan Primatlar takımı, insanlar ile onların doğrudan atalarını içerir. Ancak, genel kanının aksine, çoğu primat türlerinin özellikle büyük beyinleri yoktur. Büyük beyin hacmine sahip olma özelliği sadece Homo cinsinde ortaya çıktı ve bu, ilk insansı türlerde olmayan bir karakterdi. Aslında, insanlardaki beyin büyümesi ensefalizasyon oranı bazı yunus türlerinden sadece 1.5 milyon yıl daha yenidir. Bazı deniz memelilerin (Cetacea) beyin büyümesi ensefalizasyon oranı ise, Australopithecus gibi insanların en yakın akrabaları da dahil olmak üzere çoğu primatlardan daha yüksektir.[9]

Bu liste Walter Carl Hartwig'in 2002 yılına ait "Primat Fosil Kayıtları" isimli kitabındaki listeye göre hazırlanmıştır.[10] Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu'nda belirtildiği gibi yazar isimlerindeki parantez (ve tarih), ilgili fosil için jenerik isim değişikliği gösterir.[11]

Strepsirrhini

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazal gövde grubu Strepsirhini

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Azibiidae Gingerich, 1976

Adapiformes

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adapiformes, belirsiz sınıflama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adapoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]
Smilodectes
Darwinius

Lorisiformes

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lemuriformes

[değiştir | kaynağı değiştir]
Babakotia radofilai
  • Archaeolemur edwardsi Filhol, 1895
  • Archaeolemur majori Filhol, 1895
  • Hadropithecus stenognathus Lorenz von Liburnau, 1899
  • Mesopropithecus dolichobrachion Simons ve diğerleri, 1995
  • Mesopropithecus globiceps Lamberton, 1936
  • Mesopropithecus pithecoides Standing, 1905
  • Babakotia radofilai Godfrey ve diğerleri, 1990
  • Palaeopropithecus ingens G. Grandidier, 1899
  • Palaeopropithecus kelyus Gommery et al., 2010
  • Palaeopropithecus maximus Standing, 1903
  • Archaeoindris fontoynontii Standing, 1909
  • Alt cins: Megaladapis
  • Megaladapis (Megaladapis) grandidieri Standing, 1903
  • Megaladapis (Megaladapis) madagascariensis Forsyth-Major, 1894
  • Alt cins: Peloriadapis
  • Megaladapis (Peloriadapis) edwardsi Grandidier, 1899
  • Pachylemur insignis Filhol, 1895
  • Pachylemur jullyi Lamberton, 1948

Haplorrhini

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarsiiformes

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarsiiformes, belirsiz sınıflama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Omomyoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]

Simiiformes

[değiştir | kaynağı değiştir]

Simiiformes, belirsiz sınıflama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Platyrrhini

[değiştir | kaynağı değiştir]

Platyrrhini, belirsiz sınıflama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Catarrhini

[değiştir | kaynağı değiştir]

Catarrhini, belirsiz sınıflama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Propliothecoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pliopithecoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]
Pliopithecoidea, belirsiz sınıflama
[değiştir | kaynağı değiştir]

Cercopithecoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]

Proconsuloidea

[değiştir | kaynağı değiştir]
Proconsul

Dendropithecoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hominoidea

[değiştir | kaynağı değiştir]
Homo habilis

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki kitap listesi, grafik, fotoğraf ve açıklayıcı kaynaklar gibi primat fosillerinin tarihçesi hakkında da faydalı değerlendirmeler ve genel bir bakış içerir.

  • Weiss, ML ve Mann, AE (1985). İnsan Biyolojisi ve Davranışları: Antropolojik bir bakış açısı (4. bs.). Boston:. Little Brown ISBN 978-0-673-39013-4 (Not: Bu kitap, insan ve insan olmayan primatların evrimi ile fosil tarihlerini çok anlaşılabilir açıklamalarını içermektedir). (İngilizce)
  • Jones, Steve; Martin, Robert D.; Pilbeam, David R (Editörler). (1994). İnsan Evrimi Cambridge Ansiklopedisi. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-46786-5. (Not: bu kitap genel olarak primatların evrimi hakkında çok yararlı ve insan evrimi hakkında dikkata değer bilgiler içermektedir. Bunun yanı sıra fosil tarihçesini de yer vermektedir). (İngilizce)
  • Hartwig, Walter, ed (2002. 2004'te tekrar basıldı). Primat fosilleri 5 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-08141-2. (İngilizce)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Rasmussen, D. T. (2002). "The origin of Primates". Hartwig, W. C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 5-9. 
  2. ^ Covert, H. H. (2002). "The earliest fossil Primates and the evolution of Prosimians: Introduction". Hartwig, W. C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 13-20. 
  3. ^ McKenna, M. C. & Bell, S. K. (1997). Classification of Mammals Above the Species Level. New York: Columbia University Press. s. 329. ISBN 023111012X. 
  4. ^ Lee, M. (Eylül 1999). "Molecular Clock Calibrations and Metazoan Divergence Dates". Journal of Molecular Evolution. 49 (3). ss. 385-391. doi:10.1007/PL00006562. PMID 10473780. 
  5. ^ Field Museum. "Scientists Push Back Primate Origins From 65 Million To 85 Million Years Ago". Science Daily. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2008. 
  6. ^ Tavaré, S., Marshall, C. R., Will, O., Soligo, C. & Martin R.D. (18 Nisan 2002). "Using the fossil record to estimate the age of the last common ancestor of extant primates". Nature. 416 (6882). ss. 726-729. doi:10.1038/416726a. PMID 11961552. 
  7. ^ Dawkins, R. (2005). The Ancestor’s Tale. A Pilgrimage to the Dawn of Evolution. Boston, New York: Mariner Books. ss. 160-168. 
  8. ^ Willoughby, P. Palaeoanthropology and the place of humans in nature. International Journal of Comparative Psychology, 2005, 18, 60-91. Pamela Willougby at the time of authorship is Prof of Anthropology at the University of Alberta
  9. ^ Conway Morris, S. (2003). Life’s Solution. Inevitable Humans in a Lonely Universe. Cambridge: University of Cambridge. ss. 245-247. 
  10. ^ Hartwig, C. (2002). The Fossil Primate Record. Cambridge University Press. 
  11. ^ ICZN (1999). "Article 51. Citation of names of authors". International Code of Zoological Nomenclature. International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN). 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2009. 
  12. ^ a b Franzen, Jens L.; Gingerich, Philip D.; Habersetzer, Jörg; Hurum, Jørn H.; Von Koenigswald, Wighart; Smith, B. Holly (2009). Hawks, John (Ed.). "Complete Primate Skeleton from the Middle Eocene of Messel in Germany: Morphology and Paleobiology". PLoS ONE. 4 (5). ss. e5723. Bibcode:2009PLoSO...4.5723F. doi:10.1371/journal.pone.0005723. PMC 2683573 $2. PMID 19492084. 
  13. ^ Russell Mittermeier, Ganzhorn, J., Konstant, W., Glander, K., Tattersall, I., Groves, C., Rylands, A., Hapke, A., Ratsimbazafy, J., Mayor, M., Louis, E., Rumpler, Y., Schwitzer, C. & Rasoloarison, R. (Aralık 2008). "Lemur Diversity in Madagascar". International Journal of Primatology. 29 (6). ss. 1607-1656. doi:10.1007/s10764-008-9317-y. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fosil_primatlar_listesi&oldid=32810790" sayfasından alınmıştır