Cihanlı, Tortum
| Cihanlı | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Cihanlı Cihanlı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 17,54 km² |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | 321 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Cihanlı, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Cihanlı'nın eski adı Maskuri'dir.[5] Maskuri (მასკური), eski Kolhi dilinden gelen Megrelcede "akarsu kolu" anlamına gelir. Nitekim Laz ve Megrel dillerinde "skuri" (სკური / სქური) "akarsu / dere" demektir.[6][7] Bununla birlikte bu yer adı çeşitli kaynaklarda Margisor, Markisor, Maskur, Meksur ve Meksor gibi farklı biçimlerde geçer. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Markisor / Margisor ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Meksor/Maksor (مكصور) şeklinde yazılmıştır.[8][9]
Margisor veya Markisor köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün sınırları içindeki megalit yapı kalıntıları, Gürcü kilisesi olan Meksur Kilisesi ve sığınak olarak kullanıldığı tahmin edilen mağaralar, buranın çok eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[10][11]
Markisor veya Margisor köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Tortum sancağına bağlı Ahçirik nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 130 Hristiyan haneden oluşuyordu. 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre ise, Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı bir köyü olan Markisor'un nüfusu iyice azalmıştı. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köydeki 33 hanede 110 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Markisor köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 220 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8][12]
Meksor köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Meksor/Meksur (مكصور) şeklinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesinin köylerinden biriydi.[9] 1940 genel nüfus sayımında "Meksur" şeklinde kaydedilmiş olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 542 kişiden oluşuyordu.[13] Markisor veya Meksur Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Cihanlı olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Cihanlı köyünde 702 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 179 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmış, yeni mahalle düzenlemelerine gidilmiştir. Şenyurt Beldesi'nin 8 mahallesinden 5'i 2012 sonrası Şenyurt Mahallesi bünyesinde kalmıştır. Diğer 3 mahalle (Cihanlı, Derekapı, Deveboynu) de Tortum Belediyesi’nin birer mahallesi olmuştur.[15]
Cihanlı köyünün bugünkü sınırları içinde çeşitli tarihsel yapıların kalıntıları bulunmaktadır. Bulardan biri olan Meksur Kalesi, köyün 1,8 kilometre batısında, bir kaya üzerinde, kaba yontulmuş taşlar ve kireç harcıyla inşa edilmiştir. Köyde üç adet de magalit yapının kalıntıları vardır. Bir Gürcü kilisesi olan Maskuri Kilisesi, günümüzde samanlık olarak kullanılmaktadır. Bir kayada yer alan mağaralarda yapı izleri fark edilmektedir. Bu mağaraların geçmişte sığınak olarak kullanılmış olması veya bir manastır / kilise olması muhtemeldir.[16]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 84 km, Tortum ilçe merkezine 32 km uzaklıktadır.[17] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna Şenyurt üzerinden, Derekapı'da 10,4 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[18]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 321[1] |
| 2021 | 419[1] |
| 2020 | 520[1] |
| 2019 | 385[1] |
| 2018 | 344[1] |
| 2017 | 365[1] |
| 2016 | 652[1] |
| 2015 | 927[1] |
| 2014 | 675[1] |
| 2012 | 557[2] |
| 2011 | 575[2] |
| 2010 | 567[2] |
| 2009 | 578[2] |
| 2008 | 616[2] |
| 2007 | 645[2] |
| 2000 | 559[2] |
| 1990 | 764[19] |
| 1985 | 808[20] |
| 1965 | 702[21] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j "Erzurum Tortum Cihanlı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ https://atlasbig.com.tr/erzurum-tortumun-mahalleleri 27 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ "Cihanli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 169. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Megrelce Sözlük (მეგრული ლექსიკონი)". 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2023.
- ^ "Lazca Sözlük (ლაზური ლექსიკონი)". 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2023.
- ^ a b "Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 168-169, 192. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2011", 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çorum, 2013, II. Cilt, s. 321-336. 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISSN 1017-7663
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93, 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 168-169, 192. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Cihanlı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Cihanlı to Derekapı". Cihanlı to Derekapı. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.