İçeriğe atla

Amerika yerlileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Amerika yerli halkları sayfasından yönlendirildi)
Amerika yerlileri
(Eskimolar & Kızılderililer)
En üst soldan sağa 1., 3. ve 4. Eskimo, diğerleri Kızılderili halklarıdır
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Peru Peru13.8 milyon[1]
Meksika Meksika10.1 milyon[2]
Bolivya Bolivya6 milyon[3]
Guatemala Guatemala5.4 milyon[4]
Ekvador Ekvador3.4 milyon
Amerika Birleşik Devletleri ABD9.7 milyon[5]
Kolombiya Kolombiya1.4 milyon[6]
Kanada Kanada1.2 milyon[7]
Brezilya Brezilya700,000[8]
Şili Şili692,000[9]
Arjantin Arjantin600,000[10]
Venezuela Venezuela524,000[11]
Honduras Honduras520,000[12]
Nikaragua Nikaragua443,847[13]
Panama Panama204,000[14]
Paraguay Paraguay95,235[15]
El Salvador El Salvador~70,000[16]
Kosta Rika Kosta Rika~60,000[17]
Guyana Guyana~60,000[18]
Grönland Grönland51.349 (2012)[19]
Belize Belize~24,501 (Maya)[20]
Fransız Guyanası Fransız Guyanası~19,000[21]
Surinam Surinam~12,000 - 24,000
Diller
Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili dilleri, İngilizce, İspanyolca, Fransızca
Din
Hristiyanlık, Animizm / Şamanizm

Amerika yerlileri, Avrupalılar'ın gelişinden önce Amerika kıtasında yaşayan Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderilileri kapsayan ortak ad. Bazıları[22] bu adı İngilizce Amerindian terimin karşılığı olarak yalnızca Kızılderililer için kullanır ve Eskimo-Aleut halklarını dahil etmez. Alaska ve Kanada gibi hem Eskimo hem de Kızılderili nüfus barındıran yörelerde Amerika yerlisi adı her ikisi için kullanılırken, Kıta ABD'sinden Arjantin'e kadar Eskimo barındırmayan diğer yörelerde yalnızca Kızılderili anlamındadır.

ABD Nüfus Sayım Dairesi (Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosu) ülkedeki yerlileri American Indian and Alaska Native adı altında topluca ele alır ve American Indian («Amerikalı Hint») terimiyle Kıta ABDsi'ndeki yerliler (ki hepsi de Kızılderilidir) kastedilirken, Alaska Native («Alaska Yerlisi») terimi Alaska'daki yerlilerin tamamı (Aleutlar, Alaska Eskimoları, Alaska Kızılderilileri) için kullanılır.[23]

Kanada'da aboriginal peoples («yerli halklar») olarak adlandırılır ve hem Kanada Eskimolarını (Inuit), hem Kanada Kızılderililerini (First Nations), hem de melez Métisleri nitelendirir.[24] Kanada'da Indian («Kızılderili») adı "aşağılayıcı" (pejorative)[25][26] bulunduğu için resmî olarak fazla kullanılmaz. Kanada'da Indian adı resmî olarak yalnızca Hintler için kullanılır.

Amerika yerlilerinin sınıflandırılması kültür bölgelerine, coğrafyası ve dillerine göre ayrı ayrı sınıflandırılır. Antropologlar genellikle akışkan sınırlı kültür bölgeleri olarak sınıflandırma eğilimindedirler. Bu kültür bölgeleri şu anki sınırlara göre değil, yerlilerin Amerika'nın keşif sürecinde Avrupalılarca karşılaştığı 15. yüzyıl başlarındaki konumları baz alınarak düzenlenir.

Amerika yerli dilleri, üç ana filum olarak, Eskimo ile Aleutların konuştuğu Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili Na-Dene halklarının konuştuğu Na-Dene dilleri ile bunların haricindeki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu Amerind dilleri biçiminde sınıflandırılır. Na-Dene dillerinin Asya'daki Yenisey dilleri ile Dene-Yenisey dilleri adı altında birlikte sınıflandırılması fikri 2008 yılında Edward Vajda tarafından ortaya konmuştur ve Eskimolar dışında Asya kökenli olduğu dil bilimi kriterlerine göre ortaya konan ilk ve tek Kızılderili grubu budur. Geriye kalan diğer Kızılderililerin dilleri 1960 yılında Joseph Greenberg tarafından Amerind dilleri adı altında birleştirilmesi fikri ortaya atılmıştır, fakat bu teoriyi tarihi dil bilimcilerin çoğu reddeder.

Na-Dene dillerini konuşan halklar, İnuitler ve Alaska yerlileri haplogrup Q (Y-DNA) mutasyonları sergiler; bununla birlikte, diğer Kızılderililerde (Amerind dillerini konuşanlar) bulunan mtDNA mutasyonlarından farklıdır. Amerika yerlileri DNA'sına göre 12 genetik gruba ayrılır ve Eskimolar ile Na-Dene Kızılderilileri haricindeki Kızılderililerde 10 ayrı genetik gruplaşma görülür.

Diller

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Amerika yerli dilleri

Amerika yerli dilleri, üç ana filum olarak sınıflandırılır: Eskimo ile Aleutların konuştuğu Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili Na-Dene halklarının konuştuğu Na-Dene dilleri ile bunların haricindeki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu Amerind dilleri. Bu ana dil filumları yanında hiçbir dil ailesine girmeyen izole diller de bulunmaktadır. UNESCO'ya göre birçoğu ya tükenmiş ya da konuşulabilirliği tehlikededir[27]

Genetik sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Amerika yerlilerinin genetik tarihi
DNA'sına göre genetik gruplar
  1. Arktik
  2. Saliş
  3. Atabask
  4. North Amerindian
  5. Ojibwa
  6. Meksika
  7. Maya
  8. Orta Amerika
  9. Andlar
  10. Amazon
  11. Gran Chaco
  12. Patagonya

Amerika yerlileriyle ilişkili en yaygın haplogrup olarak Haplogrup Q1a3a (Y-DNA) verilmektedir.[28] Tıpkı mtDNA gibi Y-DNA da diğer çekirdek kromozomlardan farklıdır ve Y kromozomu çoğunluğunda benzersiz olup mayoz bölünme sırasında rekombinasyona uğramaz. Bu etkiye sahip mutasyonların tarihsel dokusu kolayca incelenebilir.[29] Bu dokular biribirinden oldukça farklı iki genetik bölüm oluşturur: birincisi, Amerika'nın başlangıç yerlileri; ikincisi, Amerika'nın Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmesinden sonraki sürecin yerlileri.[30][31] Eski olan, kurucu haplotip ve gen çizgisi sayısı için belirleyici faktördür ve günümüzdeki amerika yerlilerinde bulunmaktadır.[30]

Kurucu nüfus için Beringia'da ilk 20.000 yıl konaklamayla birlikte Bering Denizi kıyılarında insan yerleşimi aşamalı oluşmuştur.[32][33] Mikrosatelit çeşitliliği ve Y çizgisinin dağılımı ilk sömürgeleştirme döneminden beri izole edilmiş Güney Amerika bölgelerinde yaşayan Kızılderili gruplarına özgüdür..[34] Na-Dene, İnuit ve Alaska Yerlileri haplogrup Q (Y-DNA) mutasyonları sergiler; bununla birlikte, diğer Kızılderililerde (Amerind dillerini konuşanlar) bulunan mtDNA mutasyonlarından farklıdır.[35][36][37] Bu da gösteriyor ki, Grönland ve Kuzey Amerika'nın kuzey uç içlerine en erken göç daha sonraki nüfustan kaynaklanır.[38]

Human Y-chromosome DNA haplogroups baz alınarak yapılan çalışmalara göre:

Halk Dil Yer n C-M217 Q-M242 R1 Diğerleri Kaynak
Algonkinler[nb 1] Algonkin-Yurok kuzeydoğu Kuzey Amerika 155 7.7 33.5 38.1 20.6 Bolnick 2006[39]
Apaçiler Na-Dené güneybatı ABD 96 14.6 78.1 5.2 2.1 Zegura 2004[40]
Atabasklar[nb 2] Na-Dené batı Kuzey Amerika 243 11.5 70.4 18.1 -- Malhi 2008[41]
Çerokiler Makro-Siyu güneydoğu ABD 62 1.6 50.0 37.1 11.3 Bolnick 2006[39]
Şayenler Algonkin-Yurok ABD 44 16 61 16 7 Zegura 2004[40]
Çipçalar[nb 3] Makro-Çipça Panama 26 0 100 0 0 Zegura 2004[40]
Denesulineler Na-Dené Kanada 48 6 31 62.5 0 Bortoloni 2003[42]
Ojibvalar Algonkin-Yurok doğu Kuzey Amerika 97 4.1 15.5 50.5 29.9 Bolnick 2006[39]
Tlınçonlar Na-Dené Kanada 15 33 27 40 0 Malhi 2008[41]
Gêler[nb 4] Makro-Jê Brezilya 51 0 90 8 2 Bortoloni 2003[42]
Guaraniler Tupi Paraguay 59 0 86 9 5 Bortoloni 2003[42]
İngalar Keçuva Kolombiya 11 0 78 11 11 Bortoloni 2003[42]
İnuitler Eskimo-Aleut Arktik Kuzey Amerika 60 0 80.0 11.7 8.3 Zegura 2004[40]
Maya Maya Mezoamerika 71 0   87.3   12.7 0 Zegura 2004[40]
Mişeler Mixe–Zoque Meksika 12 0 100 0 0 Zegura 2004[40]
Miştekler Oto-Mange Meksika 28 0 93 7 0 Zegura 2004[40]
Maskokeler[nb 5] Maskoke güneydoğu ABD 36 2.8 75.0 11.1 11.1 Bolnick 2006[39]
Nahua Uto-Aztek Meksika 17 0 94 0 6 Malhi 2008[41]
ABD Kızılderilileri -- ABD 398 9.0 58.1 22.2 10.7 Hammer 2005[43]
Navaholar Na-Dené güneybatı ABD 78 1.3 92.3 2.6 3.8 Zegura 2004[40]
Kuzey Amerika -- Kuzey Amerika 530 6.0 77.2 12.5 4.3 Zegura 2004[40]
Siyular Makro-Siyu orta Kuzey Amerika 44 11 25 50 14 Zegura 2004[40]
Güney Amerika Amerind Güney Amerika 390 0 92 4 4 Bortoloni 2003[42]
Tanana Na-Dené kuzeybatı Kuzey Amerika 12 42 42 8 8 Zegura 2004[40]
Tikunalar Tikuna–Yuri batı Amazonya 33 0 100 0 0 Bortoloni 2003[42]
Tupi–Guarani[nb 6] Tupi Brezilya 54 0 100 0 0 Bortoloni 2003[42]
Uto-Aztekler[nb 7] Uto-Aztek Meksika, Arizona 167 0 93.4 6.0 -- Malhi 2008[41]
Warao Warao (izole) Karayip Güney Amerikası 12 0 100 0 0 Bortoloni 2003[42]
Wayúu Aravak Guajira Yarımadası 19 0 69 21 10 Bortoloni 2003[42]
Wayúu Aravak Guajira Yarımadası 25 8 36 44 12 Zegura 2004[40]
Yagualar Peba–Yagua Peru 7 0 100 0 0 Bortoloni 2003[42]
Yukpalar Karib Kolombiya 12 0 100 0 0 Bortoloni 2003[42]
Zapotekler Oto-Mange Meksika 16 0 75 6 19 Zegura 2004[40]
Zenú tükendi Kolombiya 30 0 81 0 19 Bortoloni 2003[42]
  1. ^ Algonkin halkları: Ojibwe, Şayenler/Arapaholar, Şavniler, Mikmaklar, Kikapular ve Meskvakiler.
  2. ^ Atabask halkları: Denesulineler, Tlınçonlar, Tanana, Apaçiler ve Navaholar.
  3. ^ Çipça halkları: Ngöbe–Buglé ve Kunalar.
  4. ^ Gê halkları: Gorotire, Kaigang, Kraho, Mekranoti ve Xikrin.
  5. ^ Maskoke halkları: Çikasovlar, Çoktavlar, Krikler ve Seminoleler.
  6. ^ Tupi–Guarani halkları: Asuriní, Parakanã, Ka'apor ve Wayampi.
  7. ^ Uto-Aztek halkları: Pimalar, Tohono O'odham, Tarahumaralar, Nahualar, Cora ve Huyçollar.

Kültür bölgeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Amerika

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Amerika yerlileri
Ana maddeler: Eskimo-Aleut halkları, Alaska Eskimoları ve Kanada Eskimoları
Ana maddeler: Kuzey Amerika Kızılderilileri, Alaska Kızılderilileri, Kanada Kızılderilileri, ABD Kızılderilileri ve Meksika Kızılderilileri

Kuzey Amerika'da Kanada, Grönland, ABD ve Meksika'nın kuzeyindeki yerli halklar etnoğraflar tarafından 10 kültür bölgesine ayrılır.[44] Bazı kültür gruplarının kapsamı araştırıcıya göre değişkenlik gösterebilmektedir.

  1. Eskimo (Arktik) kültür bölgesi Arctic (→ Eskimo–Aleut dilleri)
  2. Subarktik Kızılderilileri kültür bölgesi Subarctic (→ Na-Dene dilleri, Algonkin–Yurok dilleri)
  3. Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Northeast (→ Algonkin–Yurok dilleri, İrokua dilleri)
  4. Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür bölgesi Northwest Coast (→ Haydaca, Çimşiyan dilleri, Vakaş dilleri)
  5. Plato Kızılderilileri kültür bölgesi Plateau (→ Saliş dilleri)
  6. Büyük Havza Kızılderilileri kültür bölgesi Great Basin
  7. Ova Kızılderilileri kültür bölgesi Plains (→ Siyu dilleri)
  8. Kaliforniya Kızılderilileri kültür bölgesi California
  9. Güneydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Southeast
  10. Güneybatı Kızılderilileri kültür bölgesi Southwest

Arktik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Eskimo-Aleut halkları

Subarktik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Subarktik Kızılderilileri

Kaliforniya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kaliforniya Kızılderilileri

Kaliforniya Kızılderili kültür grubu Kaliforniya eyaletinin sınırlarıyla uyumlu değildir ve buradaki bütün Kızılderilileri kapsamaz. Nevada ile birlikte doğu sınırındaki kabileler Büyük Havza Kızılderilileri kültür grubuna, Oregon sınırına yaın bazı kabileler ise Plato Kızılderilileri kültür grubuna dahildir[45]

Kuzeydoğu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzeydoğu Kızılderilileri

Büyük Havza

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Büyük Havza Kızılderilileri

Plato

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Plato Kızılderilileri

Pasifik Kuzeybatısı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri

Büyük Ovalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Ova Kızılderilileri

Büyük Ovalar'daki yerliler Kuzey ve Güney Ova Kızılderilileri olmak üzere iki ana grupta toplanırlar.

Güneydoğu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Güneydoğu Kızılderilileri

Güneybatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Güneybatı Kızılderilileri

Bazen Oasisamerica olarak adlandırılır ve Arizona, Colorado, New Mexico, Utah, Chihuahua ile Sonora bölgelerini kapsar.

Meksika ve Mezoamerika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Meksika, Mezoamerika ve Karayipler'deki yerli halklar genellikle, dil, çevre ve kültürüne göre sınıflandırılırlar.

Aridoamerika

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Aridoamerika

Mezoamerika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Circum-Caribbean

[değiştir | kaynağı değiştir]

Partially organized per Handbook of South American Indians.[91]

Karayip

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anthropologist Julian Steward defined the Antilles cultural area, which includes all of the Antilles ve Bahamalar, except for Trinidad and Tobago.[91]

Orta Amerika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Amerika kültürü El Salvador, Honduras, Nikaragua, Kosta Rika ve Panama ile Kolombiya ve Ekvador'un Pasifik Kıyılarında görülür.[91]

Kolombiya ve Venezuela

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolombiya ve Venezuela kültürü bugünkü Kolombiya ile Venezuela topraklarını içerir. Güney Kolombiya And kültür sahasına girer. Doğu Venezuela Guyanalar kültür sahasındadır ve güneydoğu Kolombiya ile güneybatı Venezuela Amazonya kültür sahasına dahildir.[91]

  • Pequi halkı, batı Kolombiya
  • Piaroa, Kolombiya and Venezuela
  • Picara, batı Kolombiya
  • Pozo, batı Kolombiya
  • Quimbaya, orta Kolombiya, 4th–7th c. MS
  • Quinchia, batı Kolombiya
  • Sutagao, orta Kolombiyan
  • Tahamí, kuzeybatı Kolombiya
  • Tairona, northern Kolombiya, pre-Columbian culture, 1st–11th c. MS
  • Tamalameque, kuzeybatı Kolombiya
  • Timba, batı Kolombiya
  • Tinigua, Caquetá Department, Kolombiya
  • Tolú, kuzeybatı Kolombiya
  • Toro, batı Kolombiya
  • Tupe, kuzeydoğu Kolombiya
  • Turbaco halkı, kuzeybatı Kolombiya
  • Urabá, kuzeybatı Kolombiya
  • Urezo, kuzeybatı Kolombiya
  • U'wa, doğu Kolombiya, batı Venezuela
  • Wayuu (Wayu, Wayúu, Guajiro, Wahiro), kuzeydoğu Kolombiya ve kuzeybatı Venezuela
  • Xiriguana, kuzeydoğu Kolombiya
  • Yamicí, kuzeybatı Kolombiya
  • Yapel, kuzeybatı Kolombiya
  • Yarigui, kuzeydoğu Kolombiya
  • Yukpa, Yuko, kuzeydoğu Kolombiya
  • Zamyrua, kuzeydoğu Kolombiya
  • Zendagua, kuzeybatı Kolombiya
  • Zenú, kuzeybatı Kolombiya, pre-Columbian culture, 200 MÖ–1600 MS
  • Zopia, batı Kolombiya

Guyanalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolombiya'nın kuzey kısımları, Fransız Guyanası, Guyana, Surinam, Venezuela ve Brezilya'daki Amazonas, Amapá, Pará, Roraima eyaletleri.

Doğu Brezilya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brezilya'nın doğusundaki Ceará, Goiás, Espírito Santo, Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Pará ve Santa Catarina eyaletleri.

Andlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: And Kızılderilileri

Pasifik Ovaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amazon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Amazonia

Kuzeybatı Amazon

[değiştir | kaynağı değiştir]

This region includes Amazonas in Brezilya; the Amazonas ve Putumayo Departments in Kolombiya; Cotopaxi, Los Rios, Morona-Santiago, Napo, and Pastaza Provinces and the Oriente Region in Ekvador; and the Loreto Region in Peru.

Doğu Amazon

[değiştir | kaynağı değiştir]

This region includes Amazonas, Maranhão, and parts of Pará States in Brezilya.

Güney Amazon

[değiştir | kaynağı değiştir]

This region includes southern Brezilya (Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, parts of Pará, and Rondônia) and Eastern Bolivya (Beni Department).

Güneybatı Amazon

[değiştir | kaynağı değiştir]

This region includes the Cuzco, Huánuco Junín, Loreto, Madre de Dios, and Ucayali Regions of eastern Peru, parts of Acre, Amazonas, and Rondônia, Brezilya, and parts of the La Paz ve Beni Departments of Bolivya.

Gran Chaco

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Gran Chaco

Güney Cone

[değiştir | kaynağı değiştir]
Patagonian languages at the time of European/African contact
Ana madde: Southern Cone

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "CIA, The World Factbook Peru" (PDF). 18 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2011. 
  2. ^ "Síntesis de Resultados" (PDF). Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas. 2006. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2010. 
  3. ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  4. ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  5. ^ United States https://www.ncai.org/policy-research-center/research-data/prc-publications/Overview_of_2020_AIAN_Redistricting_Data_FINAL_8_13_2021.pdf 26 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ DANE 2005 National Census
  7. ^ Canada 2006 Census
  8. ^ "Brazil urged to protect Indians". BBC News. 30 Mart 2005. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  9. ^ 2002 Chilean Census
  10. ^ "INDEC: Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas (ECPI) 2004 - 2005". 11 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  12. ^ "CIA - The World Factbook - Honduras". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  13. ^ 2005 Census
  14. ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  16. ^ "Una comunidad indígena salvadoreña pide su reconocimiento constitucional en el país". soitu.es. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  17. ^ "Costa Rica: Ethnic groups". Cia.gov. 18 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2010. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  19. ^ "Greenland." 4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CIA World Factbook. Retrieved 6 Aug 2012.
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  22. ^ AnaBritannica (yıl: 1986, cilt: 1, sayfa: 605) Amerika Yerlileri adını yalnızca Kızılderililer anlamında kullanır ve "Batı Yarıküresinin Eskimolar ve Aleut dışındaki yerli halkların tümü" olarak tanımlar
  23. ^ The American Indian and Alaska Native Population: 2010 9 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. Census Bureau
  24. ^ "Terminology". Indian and Northern Affairs Canada. 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2009. The Canadian Constitution recognizes three groups of Aboriginal people — Indians (First Nations), Métis and Inuit. These separate peoples have unique heritages, languages, cultural practices, and spiritual beliefs 
  25. ^ "Words First An Evolving Terminology Relating to Aboriginal Peoples in Canada". Communications Branch of Indian and Northern Affairs Canada. 2004. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010. 
  26. ^ "Terminology of First Nations, Native, Aboriginal and Metis" (PDF). Aboriginal Infant Development Programs of BC. 2009. 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2010. 
  27. ^ Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the world (15th ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com 18 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
  28. ^ "Y-Chromosome Evidence for Differing Ancient Demographic Histories in the Americas" (PDF). Department of Biology, University College, London; Departamento de Gene´tica, Universidade Federal do Rio Grande do Sul, Porto Alegre, Brezilya; Instituto Venezolano de Investigaciones Cientı´ficas, Caracas, Venezuela; Departamento de Gene´tica, Universidade Federal do Parana´, Curitiba, Brezilya; 5Department of Anthropology, University of New Mexico, Albuquerque; 6Laboratorio de Gene´tica Humana, Universidad de los Andes, Bogota´; Victoria Hospital, Prince Albert, Canada; Subassembly of Medical Sciences, Mongolian Academy of Sciences, Ulaanbaatar, Mongolia; Laboratorio de Gene´tica Molecular, Facultad de Medicina, Universidad de Antioquia, Medellı´n, Colombia; Universite´ de Montreal. University College London 73:524–539. 2003. 8 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2010. 
  29. ^ Orgel L (2004). "Prebiotic chemistry and the origin of the RNA world" (PDF). Crit Rev Biochem Mol Biol. 39 (2). ss. 99-123. doi:10.1080/10409230490460765. PMID 15217990. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ocak 2010. 
  30. ^ a b "Learn about Y-DNA Haplogroup Q". Genebase Systems. 2008. 21 Ocak 2011 tarihinde kaynağından (Verbal tutorial possible) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2009. Haplogroups are defined by unique mutation events such as single nucleotide polymorphisms, or SNPs. These SNPs mark the branch of a haplogroup, and indicate that all descendents of that haplogroup at one time shared a common ancestor. The Y-DNA SNP mutations were passed from father to son over thousands of years. Over time, additional SNPs occur within a haplogroup, leading to new lineages. These new lineages are considered subclades of the haplogroup. Each time a new mutation occurs, there is a new branch in the haplogroup, and therefore a new subclade. Haplogroup Q, possibly the youngest of the 20 Y-chromosome haplogroups, originated with the SNP mutation M242 in a man from Haplogroup P that likely lived in Siberia approximately 15,000 to 20,000 years before present  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  31. ^ Wells, Spencer; Read, Mark (2002). The Journey of Man – A Genetic Odyssey (Digitised online by Google books). Random House. ISBN 0-8129-7146-9. 24 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2009. 
  32. ^ "First Americans Endured 20,000-Year Layover – Jennifer Viegas, Discovery News". 10 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2009. Archaeological evidence, in fact, recognizes that people started to leave Beringia for the New World around 40,000 years ago, but rapid expansion into North America didn't occur until about 15,000 years ago, when the ice had literally broken  page 2 13 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  33. ^ Than, Ker (2008). "New World Settlers Took 20,000-Year Pit Stop". National Geographic Society. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2010. Over time descendants developed a unique culture—one that was different from the original migrants' way of life in Asia but which contained seeds of the new cultures that would eventually appear throughout the Americas 
  34. ^ "Summary of knowledge on the subclades of Haplogroup Q". Genebase Systems. 2009. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009. 
  35. ^ Ruhlen M (Kasım 1998). "The origin of the Na-Dene". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (23). ss. 13994-6. doi:10.1073/pnas.95.23.13994. PMC 25007 $2. PMID 9811914. 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  36. ^ Zegura SL, Karafet TM, Zhivotovsky LA, Hammer MF (Ocak 2004). "High-resolution SNPs and microsatellite haplotypes point to a single, recent entry of Native American Y chromosomes into the Americas". Molecular Biology and Evolution. 21 (1). ss. 164-75. doi:10.1093/molbev/msh009. PMID 14595095. 
  37. ^ "mtDNA Variation among Greenland Eskimos. The Edge of the Beringian Expansion". Laboratory of Biological Anthropology, Institute of Forensic Medicine, University of Copenhagen, Copenhagen, McDonald Institute for Archaeological Research,University of Cambridge, Cambridge, University of Hamburg, Hamburg. 2000. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009. The relatively lower coalescence time of the entire haplogroup A2 including the shared sub-arctic branches A2b (Siberians and Inuit) and A2a (Eskimos and Na-Dené) is probably due to secondary expansions of haplogroup A2 from the Beringia area, which would have averaged the overall internal variation of haplogroup A2 in North America.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  38. ^ "Native American Mitochondrial DNA Analysis Indicates That the Amerind and the Nadene Populations Were Founded by Two Independent Migrations". Center for Genetics and Molecular Medicine and Departments of Biochemistry and Anthropology, Emory University School of Medicine, Atlanta, Georgia. Genetics Society of America. Vol 130, 153-162. 31 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009. The divergence time for the Nadene portion of the HaeIII np 663 lineage was about 6,000-10,000 years. Hence, the ancestral Nadene migrated from Asia independently and considerably more recently than the progenitors of the Amerinds  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  39. ^ a b c d Bolnick, Deborah A. et al 2006, Asymmetric Male and Female Genetic Histories among Native Americans from Eastern North America 1 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  40. ^ a b c d e f g h i j k l m Zegura, Stephen L. et al 2004, High-Resolution SNPs and Microsatellite Haplotypes Point to a Single, Recent Entry of Native American Y Chromosomes into the Americas 13 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ a b c d Malhi, Ripan Singh et al 2008, Distribution of Y Chromosomes Among Native North Americans: A Study of Athapaskan Population History 17 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  42. ^ a b c d e f g h i j k l Bortolini, Maria-Catira et al 2003, Y-Chromosome Evidence for Differing Ancient Demographic Histories in the Americas 15 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  43. ^ Hammer, Michael F. et al 2005, Population structure of Y chromosome SNP haplogroups in the United States and forensic implications for constructing Y chromosome STR databases 10 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  44. ^ "Culture Areas Index". the Canadian Museum of Civilization. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  45. ^ Pritzker 112
  46. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au Heizer ix
  47. ^ Heizer 205-7
  48. ^ Heizer 190
  49. ^ Heizer 593
  50. ^ Heizer 769
  51. ^ Heizer 249
  52. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Sturtevant and Trigger, ix
  53. ^ a b c d e f Sturtevant and Trigger, 241
  54. ^ a b c d Sturtevant and Trigger, 198
  55. ^ a b c d e f g h i j k l m n Sturtevant and Trigger, 161
  56. ^ Sturtevant and Trigger, 96
  57. ^ Sturtevant and Trigger, 255
  58. ^ a b c d e f g h D'Azevedo, ix
  59. ^ a b c d e f g Pritzker, 230
  60. ^ D'Azevedo, 161-2
  61. ^ D'Azevedo, 282
  62. ^ a b c d D'Azevedo, 306
  63. ^ a b D'Azevedo, 335
  64. ^ a b c d e f D'Azevedo, 339
  65. ^ a b c d D'Azevedo, 340
  66. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am Sturtevant and Fogelson, 69
  67. ^ a b c d e f Sturtevant and Fogelson, 205
  68. ^ a b c d e f g h i j Sturtevant and Fogelson, 374
  69. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Sturtevant and Fogelson, ix
  70. ^ a b c d e f g h i j k l m Sturtevant and Fogelson, 214
  71. ^ Sturtevant and Fogelson, 673
  72. ^ a b c d e f g h i j k Sturtevant and Fogelson, 81-82
  73. ^ a b c Sturtevant and Fogelson, 315
  74. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Sturtevant, 617
  75. ^ a b c d Frank, Andrew K. Indian Removal. 30 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Oklahoma Historical Society's Encyclopedia of Oklahoma History and Culture. . Retrieved 10 July 2009.
  76. ^ a b Sturtevant and Fogelson, 188
  77. ^ a b Sturtevant and Fogelson, 598-9
  78. ^ a b Sturtevant and Fogelson, 290
  79. ^ a b c d e f g h i Sturtevant and Fogelson, 293
  80. ^ a b Sturtevant and Fogelson, 291
  81. ^ a b c Sturtevant and Fogelson, 302
  82. ^ Haliwa-Saponi Tribe. 22 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. . Retrieved 10 July 2009.
  83. ^ Hann 1993
  84. ^ Sturtevant and Fogelson, 78, 668
  85. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Hann 1996, 5-13
  86. ^ Milanich 1999, p. 49.
  87. ^ Milanich 1996, p. 46.
  88. ^ Hann 2003:11
  89. ^ Sturtevant and Fogelson, 190
  90. ^ "Paipai Language (Akwa'ala)." 26 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Native Languages of the Americas. . Retrieved 10 Sept 2010.
  91. ^ a b c d Steward, Julian H. (1948) Editor. Handbook of South American Indians. Volume 4 The Circum-Caribbean Tribes. Smithsonian Institution Bureau of American Ethnology Bulletin 143.
  92. ^ "Aboriginal Roots of Cuban Culture." 26 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (retrieved 9 July 2011)
  93. ^ a b c d "Prehistory of the Caribbean Culture Area." 5 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Southeast Archaeological Center. (retrieved 9 July 2011)
  94. ^ "Cacaopera." 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UNESCO World Heritage Centre. (retrieved 1 Dec 2011)
  95. ^ a b c d e f g h i j k l m n "Cultural Thesaurus." 24 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Museum of the American Indian. Retrieved 5 Aug 2012.
  96. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x "Languages of Bolivya." 2 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue. Retrieved 23 Oct 2012.
  97. ^ "Apiaká: Introduction." 30 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 28 March 2012
  98. ^ "Huachipaeri." 16 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue. Retrieved 18 Feb 2012.
  99. ^ a b c d e f g h i j k l m "Cultural Thesaurus." 29 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Museum of the American Indian. (retrieved 18 Feb 2011)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • D'Azevedo, Warren L., volume editor. Handbook of North American Indians, Volume 11: Great Basin. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1986. ISBN 978-0-16-004581-3.
  • Hann, John H. "The Mayaca and Jororo and Missions to Them", in McEwan, Bonnie G. ed. The Spanish Missions of "La Florida". Gainesville, Florida: University Press of Florida. 1993. ISBN 0-8130-1232-5.
  • Hann, John H. A History of the Timucua Indians and Missions. Gainesville, Florida: University Press of Florida, 1996. ISBN 0-8130-1424-7.
  • Hann, John H. (2003). Indians of Central and South Florida: 1513-1763. University Press of Florida. ISBN 0-8130-2645-8.
  • Heizer, Robert F., volume editor. Handbook of North American Indians, Volume 8: California. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1978. ISBN 978-0-16-004574-5.
  • Milanich, Jerald (1999). The Timucua. Wiley-Blackwell. ISBN 0-631-21864-5. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2010. 
  • Pritzker, Barry M. A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-513877-1.
  • Steward, Julian H., editor. Handbook of South American Indians, Volume 4: The Circum-Caribbean Tribes. Smithsonian Institution, 1948.
  • Sturtevant, William C., genel editör ve Bruce G. Trigger, cildin editörü. Handbook of North American Indians: Northeast. Volume 15. Washington DC: Smithsonian Institution, 1978. ASIN B000NOYRRA.
  • Sturtevant, William C., general editor and Raymond D. Fogelson, volume editor. Handbook of North American Indians: Southeast. Volume 14. Washington DC: Smithsonian Institution, 2004. ISBN 0-16-072300-0.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_yerlileri&oldid=34270758" sayfasından alınmıştır