Ziyad el-Hariri
| Ziyad el-Hariri | |
|---|---|
| |
| Suriye Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı | |
| Görev süresi 8 Mart 1963 - 8 Temmuz 1963 | |
| Başbakan | Selahaddin el-Bitar |
| Yerine geldiği | Abdülkerim Zahreddin |
| Yerine gelen | Salah Cedid |
| Suriye Savunma Bakanı | |
| Görev süresi 2 Mayıs 1963 - 8 Temmuz 1963 | |
| Yerine geldiği | Muhammed es-Sufi |
| Yerine gelen | Muhammed Ümran |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1930 (93-94 yaşında) Hama, Birinci Suriye Cumhuriyeti, Fransız Suriye ve Lübnan Mandası |
| Milliyeti | Suriyeli |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Suriye
|
| Rütbesi | Tümgeneral |
Muhammed Ziyad el-Hariri (d. 1930) Suriye Ordusunun önde gelen eski subaylarından biridir. Sıkı bir Arap milliyetçisi olan Hariri, 1958 yılında Suriye ile Mısır arasındaki birleşmeyi desteklemiş, 1961 yılında Suriye'nin Mısır'dan ayrılmasına karşı çıkmış ve Mart 1963'te ayrılıkçı hükûmeti deviren darbenin baş lideri olarak görev yapmıştır.[1][2][3][4][5] Nasırcılardan ve Baasçı rakiplerinden siyasi olarak bağımsız olan Hariri, darbenin ardından ordunun genelkurmay başkanı olarak görev yaptı ve ordudaki Baasçı olmayanların geniş çaplı tasfiyesi sırasında görevden alınana kadar kısa bir süre savunma bakanı olarak görev yaptı. Kısa bir süre sonra da siyasi faaliyetlerden çekildi.
Erken dönem hayat
[değiştir | kaynağı değiştir]Hariri, 1930 yılında Hama'da Sünni Müslüman bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[1] Babası Humus yakınlarında büyük bir toprak sahibiydi ve Halid el-Azm'ın politikalarına sempati duyuyordu. Hariri'nin erkek kardeşi komünizme sempati duyuyordu ve Suriye'de yerel olarak tanınan bir şairdi.[4] Hariri'nin kayınbiraderi ise önde gelen Arap sosyalist siyasetçi Ekrem el-Havrani'ydi ve o da Hama'nın yerlisiydi.[6]
Askerî ve siyasi kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Hariri 1950'lerin başında Humus Askeri Akademisine girdi ve 1954 yılında Edib Çiçekli'nin devlet başkanlığı döneminde Suriye Ordusunda subay oldu. Bu dönemde Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın liderliğinde büyüyen pan-Arabist hareket içinde aktif olarak yer aldı. Hariri, Şubat 1958'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin (BAC) kurulmasını destekledi.[7] Diğer pek çok Suriyeli subayla birlikte Mısır'da görevlendirilmek üzere gönderildi. Daha sonra kendisinin ve yoldaşlarının "aşağı bir konumda olduğunu ve bunun nedenini bilmediğini" düşündüğünü ifade edecekti.[8] Suriye'deki ayrılıkçı darbenin ardından 1961'de birliğin dağılmasının ardından, Devlet Başkanı Nazım el-Kudsi'nin yeni hükûmetinin sadık bir muhalifi oldu. O sırada[7] kurmay albay olan Hariri,[9] İsrail ile güney cephesindeki ordunun komutanlığına atanmıştı.[7][10] Bu, hem prestijli bir unvan hem de stratejik bir görevdi çünkü Hariri ülkedeki en büyük Suriye birliklerinin başındaydı.[11]
Hariri iki yıl boyunca ayrılıkçı hükûmete aktif bir şekilde karşı çıktı ve ordudaki Nasırcı ve siyasi olarak bağımsız Arap milliyetçisi subayların desteğini kazanarak Mısır ile birliğin yeniden tesis edilmesi için çalıştı. Görünüşte BAC'nin yeniden kurulmasından yana olan Baas Partisi Askeri Komitesi, 1962 yılının ortalarında Hariri'ye, Baasçılara Kudsi hükûmetini devirme konusunda destek vermesi karşılığında genelkurmay başkanlığı görevini teklif etti. Komite, darbe girişiminin başarısız olması halinde Hariri'nin kendilerini "reddedebileceğini" garanti etti. Hariri ile Başbakan Halid el-Azm arasında gerilim artıyordu ve Hariri, Azm'ın kendisini cephe komutanlığından azledip Suriye'deki olaylar üzerinde çok az etkiye sahip olabileceği Bağdat'a askeri ataşe olarak atayacağından korkuyordu.[7] Azm kendisini bu göreve atadığında Hariri bunu reddetti ve hükûmet tarafından "isyancı" olmakla suçlandı.[11]
1963 Darbesi ve sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hariri, Askeri Komite'nin teklifini kabul etti ve 7-8 Mart 1963 gecesi Kudsi ve Azm'ın devrilmesinde önemli bir rol oynadı. Hariri zırhlı kuvvetleri İsrail cephesinden Suriye'nin başkenti Şam'a doğru yönlendirirken, şehrin eteklerindeki Katana ve el-Kisve'deki hükûmet yanlısı tugaylar birlikçi güçler tarafından etkisiz hale getirildi.[7][12] Hariri'nin birlikleri şehirdeki stratejik yolları kapatan barikatlar kurdu ve ana postane de dahil olmak üzere birçok hükûmet binasını kuşattı. 8 Mart sabahı darbe neredeyse hiç kan dökülmeden tamamlandı ve başlıca birlikçi subaylar bu hızlı başarıyı kutlamak üzere Şam'daki ordu karargahında toplandılar.[13] Suriye uzmanı Patrick Seale Hariri'den "baş darbeci" olarak bahsetti.[2] Hariri tümgeneralliğe terfi etti,[9] ülkeyi yöneten Ulusal Devrim Komutanlığı Konseyinin (UDKK) bir üyesi oldu ve planlandığı gibi ordunun genelkurmay başkanlığına atandı. Hariri'nin kırgınlığına rağmen, Hariri'nin ülkenin diktatörü olarak hizmet etmesi yerine Askeri Komite, Suriye'de temel güç haline geldi. Komitenin etkisi altındaki UDKK, subay Lu'ay el-Etasi'yi devlet başkanıve Baas kurucularından Selahaddin el-Bitar'ı başbakan olarak atadı.[7]
Bu arada Nasırcılar ile Baasçılar arasındaki gerilim, Nasırcıların Şubat ayında Baasçı-Nasırcı ittifakın iktidarı ele geçirdiği Irak ve Mısır ile Nisan ayında imzaladıkları birlik anlaşmasından vazgeçtiklerinin görülmesi üzerine yükseldi.[14] Hariri Kahire'deki müzakerelerde yer almıştı.[8] Nisan ayının sonlarına doğru düzinelerce Nasırcı subayın ordudan tasfiye edilmesi, altı Nasırcı UDKK üyesinin, yani konseyin yarısının protesto amacıyla istifa etmesine yol açtı. Savunma Bakanı Muhammed es-Sufi de dahil olmak üzere Nasırcıların saf dışı bırakılması, Hariri'nin savunma bakanlığı makamını elde etmesiyle sonuçlandı.[14] Genelkurmay başkanlığı göreviyle birlikte savunma bakanlığı Hariri'ye ordu üzerinde son derece stratejik bir kontrol sağladı. Bu durum, Askeri Komitenin silahlı kuvvetlerdeki kontrolsüz gücü pekiştirme planları önünde büyük bir engel olarak görülüyordu. Bağımsız bir siyasetçi olan Hariri ile Baasçılar arasındaki gerilim, 23 Haziran'da Baasçı İçişleri Bakanı Emin el-Hafız'ın emriyle Hariri'nin emrindeki otuz kadar seçkin subay da dahil olmak üzere Hariri'nin müttefiklerinden bazılarının görevden alınmasına kadar gizli kaldı.[15] Hariri, tasfiyeden hemen önce Bitar, Eflak ve Eğitim Bakanı Sami Dürubi'nin[16] de aralarında bulunduğu üst düzey bir heyetle 19 Haziran'da Cezayir'e gönderilmiş ve bizzat müdahale edememişti.[6][17]
Hariri daha sonra genelkurmay başkanlığı görevinden alındı ve resmi olarak Washington'daki askeri ataşelik görevine atandı.[18] Kendisine doğrudan Washington'daki Suriye Büyükelçiliğine gitmesi ve Şam'a dönmemesi talimatı verildi, ancak o bunu yapmadı.[19] Görevi reddetti ve Baasçı subayların tepkisini çekmemek için 8 Temmuz'da Fransa'ya gitmek üzere Suriye'den ayrıldı. Başbakan Bitar'ın Hariri'ye sempati duyduğu biliniyordu ve ona Şam Uluslararası Havaalanı'na kadar eşlik etti, Bitar'ın gözlerinin yaşardığı bildiriliyor. Bitar ve sivil Baas liderliği Hariri'yi, Bitar'ın artık hükûmetinin kararları üzerinde sınırsız bir kontrole sahip olmasından korktuğu Askeri Komiteye karşı bir denge unsuru olarak görüyordu.[17] Hariri'nin kendi kendini sürgüne göndermesi siyasi ve askeri kariyerinin sonu oldu.[18]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Rabinovich, 1972, p. 235.
- ^ a b Seale, 1990, p. 79.
- ^ Haddad, 1973, p. 396.
- ^ a b "Facing Two Ways". The Economist. Cilt 206. Economist Newspaper Limited. 1963. s. 991. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Mufti, 1996, p. 146.
- ^ a b Commins, 2004, p. 122.
- ^ a b c d e f Moubayed, 2005, p. 51.
- ^ a b Rabinovich, 1972, p. 24.
- ^ a b "Mideast Mirror". Arab News Agency. Cilt 15. 1963. s. 3. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Seale, 1990, p. 74.
- ^ a b Beeri, 1970, p. 150.
- ^ Seale, 1990, p. 76.
- ^ Seale, pp. 76–77.
- ^ a b Rabinovich, 1972, pp. 64–66.
- ^ Rabinovich, 1972, p. 68.
- ^ Alumni Association of the American University of Beirut (1963), Middle East Forum, 39-40, s. 7, 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 29 Aralık 2022
- ^ a b Rabinovich, 1972, p. 69.
- ^ a b Moubayed, 2005, p. 52.
- ^ Chronology of Arab Politics (İngilizce). Political Studies and Public Administration Department of the American University of Beirut. 1963. s. 148. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Beeri, Eliezer (1970). Army Officers in Arab Politics and Society. Praeger.
- Commins, David D. (2004). Historical Dictionary of Syria. Scarecrow Press. ISBN 978-0810849341. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- Haddad, George M. (1973). Revolutions and Military Rule in the Middle East. 3. Speller. ISBN 9780831500610. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men and Women who shaped Syria 1900–2000. Cune Press. ISBN 978-1885942418. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- Mufti, Malik (1996). Sovereign Creations: Pan-Arabism and Political Order in Syria and Iraq. Cornell University Press. ISBN 0801431689.
Alwan Syria 1962.
- Rabinovich, Itamar (1972). Syria Under the Baʻth, 1963–66: The Army Party Symbiosis. Transaction Publishers. ISBN 9780706512663. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- Seale, Patrick (1990). Asad of Syria: The Struggle for the Middle East. University of California Press. s. 74. ISBN 978-0520069763.
Ziad Hariri.