Yunan İç Savaşı

Yunan İç Savaşı
	Soğuk Savaş
	; ELAS gerilla kuvvetleri
Tarih	30 Mart 1946 - 16 Ekim 1949; (3 yıl, 6 ay, 2 hafta ve 2 gün)
Bölge	Yunanistan
Sonuç	Ulusal Ordu zaferi.
Taraflar
Yunanistan Krallığı; Yunan Ulusal Ordusu (eski EDES); Destekleyen:; Birleşik Krallık; ABD (1947 sonrası)	Geçici Demokratik Hükümet Yunanistan Demokratik Ordusu (eski ELAS); NOF partizanları Destekleyen:; Yugoslavya (Temmuz 1949 öncesi); Bulgaristan; Arnavutluk
Komutanlar ve liderler
Aleksandros Papagos ; Konstantinos Ventiris ; Thrasyvoulos Tsakalotos ; James Van Fleet	Markos Vafiadis ; Nikolaos Zachariadis
Güçler
232,500	26,000 (1948 ortası); Toplam: y.100,000:; 15,000-20,000 ; Slav-Makedon; 2,000-3,000 Pomak; 130–150 Arnavut
Kayıplar
15.268 ölü, 37.255 yaralı, 3.843 kayıp, 865 firar; Yunan Ordusu iddiası; 1,485 ölü, 3,143 yaralı, 159 kayıp	Yunan Ordusu iddiası; 38,839 ölü, 20,128 esir
	Toplam: 158,000 ölü; 1.000.000 sivil savaştan etkilendi.

Yunanistan İç Savaşı, 1946-1949 yılları arasında Yunanistan'ı siyasî istikrarsızlık içine iten, etkileri 1955 yılına kadar hissedilen ve temelde sağ-sol mücadelesi olan savaştır.

İç Savaşı Hazırlayan Ortam

Osmanlı Devleti’nden bağımsızlığını kazandıktan sonra Yunanistan’da anayasal monarşi kuruldu ve bu ülke, II. Dünya Savaşı’na kadar sürekli bir devrim ve karşı devrim süreci içine girdi.

1924-1935 yılları arasında Yunanistan, cumhuriyet rejimi ile yönetildi. Karışıklıkların giderilememesi üzerine 1935 yılında bir plebisit yapıldı ve Yunanistan’da yeniden Anayasal Monarşi kuruldu.

1936 yılında Yunan Kralı, İoannis Metaksas’ı başbakanlığa getirdi. Metaksas, başbakanlığa gelir gelmez parlamentoyu feshetti ve 1938’de ömür boyu başbakan ilan edildi. Metaksas, 1941’deki ölümüne kadar ülkeyi faşist özellikler gösteren bir diktatörlükle yönetti. Metaksas kendi yönetimine (Klasik Yunan ve Bizans’tan sonra) “Üçüncü Uygarlık” adını vermiş; koyu bir "kralcı" olarak basını susturmuş, muhalifleri sürgüne göndermiş ve tam bir baskı yönetimi kurmuşsa da, belli bazı reform hareketleri de gerçekleştirmiş ve ülkenin savunmasını güçlendirmiştir.

II. Dünya Savaşı sırasında önce İtalya, ardından da Almanya’nın işgaline uğrayan Yunanistan’da; Kral Londra’ya, Hükûmet ise Kahire’ye sığındı. Yunan yurtseverler II. Dünya Savaşı içinde Alman işgaline karşı çeşitli direniş örgütleri kurdular. Bunlar arasında öne çıkan “Ulusal Kurtuluş Ordusu” (ELAS) sol, “Hür Demokratik Yunan Ordusu” (EDES) ise sağ eğilimliydi. Bu iki örgüt Alman işgal ordusuna karşı etkili bir mücadele içine girdi.

Josef Stalin ile Winston Churchill, Alman yenilgisinden sonra Doğu Avrupa’nın durumunu Moskova’da görüşürlerken; Churchill, Yunanistan’ın Britanya etki bölgesi olarak kabul edilmesini önermiş ve Stalin de bunu kabul etmişti. Yüzdeler Anlaşması olarak bilinen bu uzlaşıdan hemen sonra, savaşın son yılında, Birleşik Krallık Yunanistan’a asker gönderdi. Britanya ordusu, ELAS ve EDES Almanları Yunanistan’dan temizlediler. Ancak bu temizlik Yunanistan’a beklenen barış ve huzuru getirmedi ve ülke beş yıl sürecek olan son derece kanlı ve yıkıcı bir iç savaşın içine girdi.

Birinci Aşama

Yunan iç savaşının birinci aşaması 4 Aralık 1944 günü başlamıştır. O gün, Britanya işgal makamlarınca telkin edilen ve Yunan başbakanı tarafından verilen bir ültimatomla, ELAS’tan silahlarını teslim edip Atina’yı terk etmesi istendi. Winston Churchill’in iddialarına göre ELAS, Atina’da terör havası estirmekte ve Moskova tarafından yönetilmekteydi. Yine Churchill’e göre savaş sırasında Almanlardan çok EDES’e karşı savaşmıştı.

Bu iddialara karşın ELAS, aslında savaştan önce Metaksas’ı devirmek için kurulan ve giderek Nazilere karşı direnişte etkin rol oynayan solcu unsurları içinde barındırmaya başlayan bir örgüttü. 1944 yılının sonunda üye sayısı iki milyona ulaşmıştı. ELAS, Metaksas’ın baş destekçisi Kral George’a da karşıydı. Kısaca, ELAS’ı harekete geçiren etken, (Churchill’in iddialarının aksine) Moskova değil iç politika kaygılarıydı. Ayrıca, savaş sırasında Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı ELAS’ı desteklemiş; hatta Churchill, 1944 İlkbaharındaki Lübnan Toplantısı’nda ELAS ile EDES’i Nazilere karşı Georges Papandreu’nun komutası altında iş birliği yapmaya ikna etmişti. (Dolayısıyla, savaş sırasında ELAS’ın EDES’e karşı savaştığı görüşü doğru kanıtlara dayanmamaktadır.)

ELAS, verilen ültimatoma uymadı. Uymama gerekçesi olarak Birleşik Krallık’ın Yunanistan’da Kralı ve Kralla birlikte sağcı bir diktatörü işbaşına getireceğinden endişe etmesini gösterdi.

Bunun üzerine Atina ve çevresinde başlayan silahlı çatışma üç hafta kadar sürdü. Zaten çok güçlü olmayan ve Sovyetler Birliği tarafından da desteklenmeyen ELAS’ın siyasî organı Ulusal Kurtuluş Cephesi (EAM) ateşkesi kabul etti. 12 Şubat 1945’te EAM ile EDES anlaştılar. Bu anlaşmaya göre tüm direniş örgütleri tek bir ordu içinde birleştirilecek, demokratik seçimler yapılacak (31 Mart 1946’da yapıldı ve solcuların seçim boykotu nedeniyle katılım oranı % 50’lerde kaldı) ve II. Dünya Savaşı sırasında Londra’ya kaçan Yunan kralının Yunanistan’a dönüp dönmemesi konusunda referanduma başvurulacaktı. (% 90 oy ile Yunanistan’da Krallığın yeniden kurulması kararlaştırıldı. Ancak bu yönde oy verenler arasında komünistlerin güçlenmesinden korkup, cumhuriyetçi oldukları hâlde kral lehine oy verenler de vardır). Böylece, 12 Şubat 1945’te Yunan İç Savaşı’nın birinci aşaması bitmiş oldu.

İkinci Aşama

Yunan İç Savaşı’nın ikinci aşaması, hükûmetin kurulması ve kralın Yunanistan’a geri dönmesiyle başlamıştır. Bu aşama, birincisinden nitelik olarak farklıdır çünkü sorunun Birleşmiş Milletler (BM) gündemine taşınması ve Yunanistan’ın üç kuzey komşusunun (Bulgaristan, Yugoslavya ve Arnavutluk) solculara verdiği destekle iç savaş uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

1946 yılında Yunanistan’ın kuzeyinde çete savaşları başladı. Önceleri çetecilere karşı bir sempati vardı. Zayıf merkezî hükûmet, ekonomik durumun zayıflığı ve sosyal adaletsizlikler, köylülerin çetecilere yardımını kolaylaştırmıştı. Merkezî hükûmet, dağlık bölgelerde savaşan ve üç komünist devletten yardım alan çetecilerle mücadelede yetersiz kalıyordu. Bu arada BM, kendisine bağlı bir araştırma komisyonu tarafından bölgede yapılan inceleme sonucunda, çetecilere kuzeyden yardım geldiğini açıkladı. Çeteciler ise sadece eğitim ve yaralıların tedavisi gibi nedenlerle Arnavutluk ve Bulgaristan topraklarını kullandıklarını iddia etmekte ve kullandıkları silahların Alman ve İtalyanlardan geriye kaldığını dile getirmekteydiler.

Çetecilerin önderi konumundaki General Markos, 24 Aralık 1947’de “Geçici Demokratik Yunan Hükûmeti” adı altında bir hükûmet kurdu ve 10 maddelik bir program ilan etti. Bu programda Sovyetler Birliği ve üç Balkan ülkesi (Bulgaristan, Yugoslavya ve Arnavutluk) ile yakın ilişkiler geniş yer tutmaktaydı. Böylece, Yunanistan’da merkezî hükûmetin kolay kolay baş edemeyeceği bir iç savaş başlamış oldu. Yunan hükûmeti, sorunu BM gündemine getirmiş ancak çatışmalar 1950 yılına kadar devam etmiştir.

Sona Ermesi

İç savaş 1948 yılının başlarında sona ermişse de ufak çaplı çatışmalar 1950'ye kadar devam etmiştir. BM'nin ve merkezi hükûmetin, Yunan İç Savaşı'nın sona ermesinde pek etkinliği olduğu söylenemez. İç savaşın bitiş nedenlerinden birincisi, Kominform'dan atılan Yugoslavya'nın çetecilere yaptığı yardımı kesmesi, ikinci nedeni ise ABD tarafından yürürlüğe konan Truman Doktrini'dir.

Sonuçları

Yunanistan iç savaştan sonra iki yıl tam bir siyasi istikrarsızlık içine girdi. Dört yıl içinde (1948-1952) Liberal ve Sosyal Demokratlar’ın üstünlüğünde 13 ayrı hükûmet kuruldu ve düştü.

1952 yılında yapılan yeni anayasa, nispi temsil yerine çoğunluk sistemini getirince Yunanistan'ı siyasal iflâstan kurtarıp güçlü bir hükûmet kurma iddiasındaki Mareşal Aleksandros Papagos'un sağ eğilimli Yunan Birliği Partisi yönetimi tek başına ele geçirdi ve bu dönem Papagos'un 1955 yılındaki ölümüne dek sürdü. Yavaş yavaş siyasî istikrara kavuşmaya başlayan Yunanistan, 1955-1963 yılları arasında Konstandinos Karamanlis’in Ulusal Radikal Birliği (ERE) hükûmeti tarafından yönetilmiştir.

Kaynakça

^ The Struggle for Greece 1941–1949, C.M.Woodhouse, Hurst & Company, London 2002 (first published 1976), page 237
^ Νίκος Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946–1949, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, β'έκδοση, Αθήνα 2010, page 52
^ Νίκος Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946–1949, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, β'έκδοση, Αθήνα 2010, page 52, page 57, pages 61–62
^ Howard Jones, "A New Kind of War" (1989)
^ Edgar O'Ballance, The Greek Civil War : 1944–1949 (1966)
^ T. Lomperis, From People's War to People's Rule (1996)
^ "B&J": Jacob Bercovitch and Richard Jackson, International Conflict : A Chronological Encyclopedia of Conflicts and Their Management 1945–1995 (1997)
^ Γιώργος Μαργαρίτης, Η ιστορία του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου ISBN 960-8087-12-0

[1] The Struggle for Greece 1941–1949, C.M.Woodhouse, Hurst & Company, London 2002 (first published 1976), page 237

[2] Νίκος Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946–1949, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, β'έκδοση, Αθήνα 2010, page 52

[3] Νίκος Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946–1949, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, β'έκδοση, Αθήνα 2010, page 52, page 57, pages 61–62

[4] Howard Jones, "A New Kind of War" (1989)

[5] Edgar O'Ballance, The Greek Civil War : 1944–1949 (1966)

[6] T. Lomperis, From People's War to People's Rule (1996)

[7] "B&J": Jacob Bercovitch and Richard Jackson, International Conflict : A Chronological Encyclopedia of Conflicts and Their Management 1945–1995 (1997)

[Margaritis-8] Γιώργος Μαργαρίτης, Η ιστορία του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου ISBN 960-8087-12-0

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]