Yukarı Gövher Ağa Camii
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Şuşa, Azerbaycan |
| Koordinatlar | 39°45′36″K 46°45′09″D / 39.76000°K 46.75250°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Kerbelayı Sefihan Karabaği |
| Mimari tür | Cami |
| İnşaat başlangıcı | 1750 |
| Tamamlanma | 1884 |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 2 |
Yukarı Gövher ağa Camii (Azerice: Yuxarı Gövhər Ağa Məscidi), Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde bulunan Şuşa kentindeki bir cami.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]İsmini Karabağ hanı İbrahim Halil'in, Cevahir hanımdan olan kızı Gövher Ağa'dan almıştır. Günümüzde İran sınırlarında olan Hoy kentinden olan Hoyski hanlık ailesine 1806 yılında gelin verilen Gövher ağanın hiç çocuğu olmamıştır. 1814 yılında kocası Caferkulu Han'ın vefatından sonra Şuşa'ya baba evine dönen Gövher Ağa, burada birçok hayır işleri yapmıştır.
Bu hayır işlerinden biri de Yukarı Gövher Ağa Camii'dir. Söz konusu yapının yerinde, 1750'lerde Karabağ Hanlığı'nın kurucusu Penah Ali Han'ın kamıştan bir mescit yaptırdığı, bundan tahminen 20 sene sonra oğlu İbrahim Halil Han'ın bu mescidin yerinde taştan yeni bir bina inşa ettirdiği tarihi kaynaklarda belirtilmiştir.[1] 1800'lerin ortalarına doğru, mescit Gövher Ağa tarafından restore edilmiştir. Fakat 19. yüzyılın sonlarına doğru, Gövher Ağa'nın isteği doğrultusunda, dönemin önemli mimarlarından, Karabağ'da birçok caminin mimarı olan Kerbelayı Sefihan Karabaği'nin mimari projesi ile yeni bir inşa kararlaştırılmıştır. Caminin süslemelerini Karabağlı sanatçı Mir Muhsin Nevvab üstlenmiştir.
Karabağ Savaşı sırasında, Şuşa kentinin Ermeniler tarafından işgalinden sonra caminin minareleri hasara uğramış, iç kısımlarındaki halı vb. eşyalar yakılmıştır. Geçen yıllar boyunca yapı, Ermeniler tarafından hakaretlere maruz kalmış, cami duvarlarına Türklere ve Azerilere yönelik hakaret içerikli yazılar yazılmış, yine hakaret amacıyla cami ahır olarak kullanılmıştır. Azerbaycan'ın uluslararası örgütler aracılığı ile yaptığı baskılar sonucu cami 2000'li yıllarda koruma altına alınmıştır.[2]
Sovyet döneminde cami kapatıldı ve müze olarak kullanıldı ancak 1988'de yeniden ibadete açıldı. Şuşa'nın 1992'de Karabağ-Ermeni güçleri tarafından ele geçirilmesinden sonra cami kapatıldı.[3] 2008–2009 yıllarında caminin çatısı küçük bir restorasyonunun ile tamir edildi.[4] Dağlık Karabağ Ekonomi Bakanlığı yetkilileri, restorasyon çalışmalarını yürütmek için İranlı uzmanları işe alarak bir restorasyon projesi gerçekleştirdi.[5] Azerbaycanlı yetkililer, Devlet Dini Kuruluşlarla Çalışma Komitesi Başkan Yardımcısı Gündüz İsmayilov'un sözleriyle "Ermenistan'ın Şuşa'daki tarihi Azerbaycan camisini restore etme niyetinin, Azerbaycan'a yaptığı vandalizmi örtbas etme girişimi olduğunu" iddia ederek restorasyon projesinden duydukları mutsuzluğu dile getirdi.[6] Ermenistan Kalkınma Girişimleri (IDeA) Vakfı, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Hükûmeti ve Doğu Tarihi Mirasın Yeniden Canlandırılması Vakfı arasındaki işbirliği çerçevesinde, Gövher Ağa Camii restore edilmiştir.[7]
Yukarı Gövher Ağa Camii, komşu medrese ve park 14 Ekim 2019'da düzenlenen törenle halka açılmıştır.[8] İkinci Karabağ Savaşları sonrasında 27 yıl sonra yeniden Azerbaycan hakimiyetine dönmüştür.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mirza Camal Cevanşir, Kafkaz gazetesi, 61-62 sayılı baskıları, 1855, Tiflis Джеваншир, Мирза Джамал (1855). Карабах (перевод А. Берже). Тифлис: газ. Кавказ, № 61-62.
- ^ Afgan Khalilli - Youtube Channel Video https://www.youtube.com/watch?v=chqkP-GrOM4
- ^ "Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Azərbaycanın Şuşa şəhərini işğal etməsindən 17 il ötür". Joint Working Group For The Implementation of International Human Rights Standards. 8 Mayıs 2009. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2010.
- ^ "Excavation works start in the Iranian Upper Mosque of Shushi". panaroma.am. 31 Mart 2017. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
- ^ "Karabakh readies restoration project for Persian mosque". panarmenian.net. 8 Aralık 2016. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
- ^ "Azerbaijan reacts to Iranian company restoring mosque in Shusha". APA. 16 Aralık 2016. 3 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
- ^ Жуков, Иван (31 Ocak 2018). "Кайрат Боранбаев жертвует средства на восстановление мечети в Нагорном Карабахе". www.forbes.kz. 31 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "Gohar Agha Upper Mosque restored, inaugurated as Armenian-Iranian Cultural Center in Artsakh". armenpress.am (İngilizce). 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
