Şuşa'daki camilerin listesi
Şuşa'daki camilerin listesi - Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Şuşa şehrinde bulunan, şu anda var olan ve bir zamanlar var olan camilerin listesidir. Şuşa'nın kültürel mirasının bir parçasıdır. Şehirdeki ilk cami, Karabağ Hanlığı'nın ilk hükümdarı Penahali Han döneminde yaptırılan iki kapılı kamışdan bir camidir. 18. yüzyılın 60'lı yıllarının sonunda, şimdi Yukarı Gövher Ağa Camii olarak bilinen bu yere "Kamış Camii" inşa edildi.[1] 20. yüzyılın başında Şuşa'da 17 cami vardı.[2][3] Şehrin Azerbaycan kesiminde, şehrin 17 mahallesinin her birinde birer tane bulunuyorlardı.[2]
2001 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 132 sayılı kararıyla Şuşa şehrinde bulunan 15 cami devlet tarafından korunan mimari eserler listesine dahil edilmiştir. Bunlar arasında Yukarı Gövher Ağa Camii, Aşağı Gövher Ağa Camii, Mehmandarovlar külliyesi camisi ve Saatli Camii "ulusal öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar" ilan edildi ve 11 cami daha "yerel olarak önemli tarihi ve taşınmaz kültürel anıt" ilan edildi.[4]
Liste
[değiştir | kaynağı değiştir]| Liste numarası | İsimi | İnşaat yılı | Kısa bilgi | Fotoğraf |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 1768–1769 yıllar | Cami aslen Karabağ Hanlığının ikinci hükümdarı İbrahim Halil Han tarafından yaptırılmış ve şehrin tarihi merkezinde inşa edilmiştir. 1883-1885 yıllarında İbrahimhalil Han'ın kızı Gövher Ağa'nın talimatıyla Azeri mimar Kerbelayı Sefihan Karabaği tarafından cami tamamlandı. Caminin iki minaresi vardır. Sovyet döneminde cami, devlet tarafından korunan tarihî eserler listesine alınmış ve tarih ve yerel tarih müzesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1992 yılında Şuşa'nın Ermeni güçleri tarafından işgal edilmesinden sonra cami işlevini yitirmiş ve 2010'lu yılların sonuna kadar kötü bir halde kalmıştır. 2017'de İranlı uzmanlar burada restorasyon çalışması yaptı. Şehrin Azerbaycan'ın kontrolüne geçmesinden sonra Haydar Aliyev Vakfı tarafından caminin restorasyonuna başlandı.[5] Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | .jpg)
| |
| 2 | 1874–1875 yıllar | Cami, Gövher Ağa tarafından yaptırılmıştır. Gövher Ağa'nın vakıfnamesi kitabesine göre caminin inşaatı 1865-1866'da tamamlanacaktı. Caminin üzerinde Azerbaycanlı mimar Kerbelayı Sefihan Karabaği'nin adı geçmektedir. Caminin iki minaresi vardır. 1992 yılında Şuşa'nın Ermeni güçleri tarafından işgal edilmesinden sonra cami işlevini yitirmiş ve kötü bir halde kalmıştır. Şehrin Azerbaycan'ın kontrolüne geçmesinden sonra Haydar Aliyev Vakfı tarafından caminin restorasyonuna başlandı.[5] Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 3 | 1883 yılı | Cami, Saatli mahallesinde yer almaktadır. Azerbaycanlı şair, Karabağ Hanlığı veziri Molla Penah Vâkıf'ın ders verdiği eski cami ve medresenin yerine Azerbaycanlı mimar Kerbelayı Sefihan Karabaği tarafından yapılmıştır. Cami tek minarelidir. Şehrin Azerbaycan'ın kontrolüne geçmesinden sonra Haydar Aliyev Vakfı tarafından caminin restorasyonuna başlandı.[5] Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 4 | XVIII yüzyıl | Cami, Hacı Yusifli mahallesinde, "Kasim İsmayilov" caddesi üzerinde yer almaktadır. Tek hacimli, düz çatılı cami, Şuşa mahalle camilerine aittir. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | ||
| 5 | XVIII yüzyıl | Cami, Kuyuluk semtinde, eski "Şaumyan" caddesi üzerinde yer almaktadır. Şapel ile organik bir bütün oluşturan revaklı ve muhtelif şekillerde geniş kemerli cami, Şuşa mahalle camileri tipine aittir. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | ||
| 6 | XVIII yüzyıl | Cami Culfalar mahallesinde Üzeyir Hacıbeyov caddesi üzerindedir. Düz cepheli ve asimetrik girişli cami Şuşa'nın mahalle camilerine aittir. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | ||
| 7 | XVIII yüzyıl | Cami, Mamayi mahallesinde "G. Askerov" caddesi üzerinde yer almaktadır. Düz cepheli ve asimetrik girişli cami Şuşa'nın mahalle camilerine aittir. Sovyet yönetimi yıllarında cami, Şiir Evi'ne dönüştürülmüştür. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | .jpg)
| |
| 8 | XVIII yüzyıl | Cami, Çöl Kale Mahallesi'ndeki eski "Kuybişev" caddesi üzerinde yer almaktadır. Düz cepheli ve asimetrik girişli cami Şuşa'nın mahalle camilerine aittir. 1992 yılında Şuşa'nın Ermeni güçleri tarafından işgal edilmesinden sonra cami işlevini yitirmiş ve kötü bir halde kalmıştır. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | .jpg)
| |
| 9 | XVIII yüzyıl | Cami, Çukur mahallesi semtindeki eski "Amiryan" caddesinde yer almaktadır. 1992 yılında Şuşa'nın Ermeni güçleri tarafından işgal edilmesinden sonra cami işlevini yitirmiş ve kötü bir halde kalmıştır. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4]. | 
| |
| 10 | XVIII yüzyıl | Cami, Hoca Mercanlı mahallesinde, "Sabir" caddesi üzerindedir. 1992 yılında Şuşa'nın Ermeni güçleri tarafından işgal edilmesinden sonra cami işlevini yitirmiş ve kötü bir halde kalmıştır. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 11 | XVIII yüzyıl | Cami, Mardinli mahallesinde yer almaktadır. 1992 yılında Şuşa'nın Ermeni güçleri tarafından işgal edilmesinden sonra cami işlevini yitirmiş ve kötü bir halde kalmıştır. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 12 | XVIII yüzyıl | Cami, Seyidli Mahallesi'nde, eski "Telman" caddesi üzerinde yer almaktadır. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 13 | XVIII yüzyıl | Cami, Yeni mahalle semtinde, "Samet bey Mehmandarov" caddesi üzerinde yer almaktadır. Cami, Mehmandarov'ların evinin bir parçası ve mülk sahiplerinin aile camisi olarak hizmet veriyordu. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 14 | XIX yüzyıl | Cami, Koçerli semtinde, eski "Sovetskaya" caddesinde yer almaktadır. Bahman Mirza'nın saray kompleksine aittir. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | 
| |
| 15 | XVIII yüzyıl | Cami, cami ve kervansaraydan oluşan Hacı Abbas külliyesine aittir. Cami, Azerbaycan'ın devlet tarafından korunan tarihi ve kültürel anıtları listesine dahil edilmiştir.[4] | ||
| 16 | Cami, Hamamönünü semtinde bulunuyordu. | |||
| 17 | 1880 yıllar | Cami, Mir Sayyaf oğlu kervansarayının ikinci katında yer almaktadır. | 
| |
| 18 | XVIII yüzyılın ortaları | Cami, Penahali Han döneminde inşa edilmiş ve Panahabad'daki (Şuşa'nın ilk adı) ilk camisi olmuştur. Daha sonra bu caminin yerine Yukarı Gövher Ağa Camii yaptırılmıştır.[1]. |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Ek okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Firidun Şuşinski. Шуша. Азербайджанское государственное издательство.
- Авалов Э. В. Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Элм.
- Abdulvahab Salamzadeh, Авалов Э. В. и Салаев Р. Д. (1979). Проблемы сохранения и реконструкции исторических городов Азербайджана.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Авалов 1977, s. 53.
- ^ a b Шушинский 1968, s. 46.
- ^ Анисимов С. (1928). Кавказский край. Путеводитель. Государственное издательство.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (Распоряжение Кабинета Министров Азербайджанской Республики об исторических и культурных памятниках)" (Azerice). e-qanun.az. 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ a b c "Şuşada üç məscid bərpa olunur". 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.