Yûsuf bin Ömer es-Sekafî
| Yûsuf bin Ömer es-Sekafî | |
|---|---|
| Emevî Yemen valisi | |
| Görev süresi 725-738 | |
| Emevî Irak valisi | |
| Görev süresi 738-744 | |
| Yerine geldiği | Hâlid bin Abdullah el-Kasrî |
| Yerine gelen | Mansur bin Cumhur |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 744'ün sonlarında veya 745'in başlarında |
Yûsuf bin Ömer es-Sekafî Emevî için kıdemli bir eyalet valisiydi. 738-744'te Irak valisi olarak görev yaptığı dönemdeki politikaları, Kays-Yaman rekabetini derinleştirdi ve idam edildiği Üçüncü Fitne'nin patlak vermesinin ana faktörlerinden biri oldu.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Benî Sakif kabilesinin bir üyesi olarak, babasının ilk kuzeni olan Irak'ın güçlü valisi Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî ile akrabaydı.[1] 725-738'de Yemen valisi olarak görev yaptı ve burada bir Hâricî isyanını bastırarak lideri Abbad al-Ru'yani'yi öldürdü.[1][2] Bir rivayete göre, orada görev yaptığı süre boyunca hadisçi Vehb bin Münebbih'in ölümünden sorumluydu.[1] Kardeşi Kasım de 740'larda Yemen valisi olarak görev yaptı.[3]
738'de Halife Hişâm bin Abdülmelik (h. 724-743), Yusuf'u uzun süredir vali olan Hâlid bin Abdullah el-Kasrî'nin yerine Irak valiliğine atadı. Bu hareketin arkasındaki nedenler belirsizdir; Hâlid, yerine geçecek kişinin gelişiyle kesinlikle gafil avlandı ve Yusuf, Hâlid ve oğullarını hemen hapse attı. Yusuf, o dönemde valiliklerin devir teslimlerinde yaygın bir uygulama olan servetini almak için selefine işkence yaptı. Hâlid 18 ay sonra serbest bırakıldı, ancak Halife Hişam 743'te öldüğünde ve yerine II. Velîd (h. 743-744) geçtiğinde, Hâlid'i 50 milyon dirheme Yusuf'a geri sattı. Yusuf, 743'ün sonlarında Hâlid ölünceye kadar ona tekrar işkence yaptı.[1][4][5] Yusuf ayrıca 740'ta Kufe'de Zeyd bin Ali'nin isyanını bastırmaktan sorumluydu.[1] Yusuf'un bu görev süresi boyunca ikametgâhı, o zamana kadar valinin olağan ikametgâhı olan Kufe yerine Hîre idi.[1]
Kendisi "fanatik bir Kaysî" olan Yusuf, Kays-Yaman rekabetinin şiddetlenmesinden büyük ölçüde sorumluydu ve Khalid Yahya Blankinship'e göre, "iki grubun aynı eyalette barış içinde yaşama yeteneğindeki tam çöküşü neredeyse tamamladı".[6] Yusuf, Hâlid'in sık sık kötü muamele ve işkence yaptığı atadığı kişileri görevden aldığı ve onların yerine Kaysi kökenli adamları atadığı için, atanması, Hâlid bin Abdullah el-Kasrî yönetimindeki Yamani hakimiyetinden Kays/Mudar hakimiyetine geçişe işaret ediyordu.[1] Yamani düşmanlığı, Yamanilerin artık liderleri olarak görmeye başladıkları Hâlid bin Abdullah el-Kasrî'nin teslim edilmesi, öldürülmesi ve ölümüyle daha da derinleşti.[7] Hâlid'in oğullarının önemli bir rol oynadığı Yamani muhalefeti, I. Velîd'in (h. 705-715) oğlu III. Yezîd etrafında birleşti. Nisan 744'te Yezîd ve destekçileri Şam'a girdiler ve kısa süre sonra Palmira yakınlarında öldürülen II. Velîd'i devirdiler.[8] III. Yezîd, Irak'ta Yusuf'un yerine Beni Kelb Mansur bin Cumhur'u gönderdi. Yusuf, Balqa'ya kaçtı, ancak kısa süre sonra yakalandı ve II. Velîd'in oğulları ile birlikte Şam'da hapsedildi. İç savaş genişledikçe ve Kays yanlısı II. Mervân şehre ilerlerken, Yusuf ve Velîd'in oğulları, Süleyman bin Hişâm'ın emriyle Hâlid bin Abdullah el-Kasrî'nin oğlu Yezîd tarafından öldürüldü (744'ün sonlarında veya 745'in başlarında).[9][10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g Hawting 2000, s. 431.
- ^ Blankinship 1989, s. 24.
- ^ Crone 1980, s. 152.
- ^ Crone 1980, s. 102.
- ^ Hawting 2000b, ss. 82–83.
- ^ Blankinship 1989, s. xvii.
- ^ Hawting 2000b, ss. 82, 93.
- ^ Hawting 2000b, ss. 93–94.
- ^ Hawting 2000, ss. 431–432.
- ^ Hawting 2000b, s. 97.
- Genel
- Blankinship, Khalid Yahya, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 25: The End of Expansion: The Caliphate of Hishām, A.D. 724–738/A.H. 105–120. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-569-9.
- Crone, Patricia (1980). Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52940-9.
- Hawting, G. R. (2000). "al-T̲h̲aḳafī". Bearman, P. J.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume X: T–U (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 431–432. ISBN 978-90-04-11211-7.
- Hawting, Gerald R. (2000). The First Dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661–750 (İngilizce) (Second bas.). Londra ve New York: Routledge. ISBN 0-415-24072-7.
