Uman-Botoşani Taarruzu

Uman-Botoşani Taarruzu
II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi
Sovyet T-34 / 85s bir ilerleme sırasında, 1944.
Tarih 5 Mart - 17 Nisan 1944 Bölge Batı Ukrayna, Uman - Kirovograd - SSCB Sonuç Sovyet zaferi
Taraflar
Sovyetler Birliği	Almanya
Komutanlar ve liderler
İvan Konev	Erich von Manstein
Güçler
2. Ukrayna Cephesi	Güney Ordular Grubu

Uman-Botoşani Taarruzu, Kızıl Ordu'nun, Doğu Cephesi'nin güney kesiminde 1944 yılı başlarında gerçekleştirdiği Dinyeper-Karpatlar Taarruzu'nun bir bölümüdür. Harekât, Ukrayna'nın batısında, Alman Güney Ordular Grubu'na karşı yürütülmüştür. Yaklaşık 1,5 ay süren muharebelerle Kızıl Ordu kuvvetleri, Güney Ordular Grubu'nu ikiye bölerek Romanya'nın doğusunda Dinyester ve Prut'a ulaştı.

Harekâtın kapsamı ve amaçları

Taarruz harekâtı, 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerince, 5 - 17 Nisan 1944 tarihleri arasında icra edilmiştir. Harekâtın amacı, Alman "Uman Grubu"'na ezici bir darbe indirmek, Güney Ordular Grubu unsurlarını bölmek ve güneybatı Ukrayna'yı geri almaktır. Korsun-Şevçenkovski Taarruzu'ndan sonra Mareşal von Manstein'in Güney Ordular Grubu'na bağlı 8. Ordu, Mareşal Konev'in 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerinin büyük kısmına karşı koydular. Harekât başladığında Sovyet birlikleri asker sayısında 1'e 1,5 ve tank sayısında ise 1'e 2,5 sayısal üstünlüğe ulaşmışlardı. Hava unsurlarında ise denkliği sürdürmekteydiler.

Planlama

STAVKA'nın harekâttan beklediği, 8. Ordu'yu imha etmek, Güney Ordular Grubu'nu ikiye bölmek ve General Erhard Raus'un 1. Panzer Ordusu'nun güney yönünde geri çekilme hattını kesmek, aynı zamanda 1. Ukrayna Cephesi'nin hedefine ulaşmasında destek olmaktı. Taarruzda esas yönelim, Uman yaklaşımındaki Vinograd, Zvenigorodok ve Şpola'nın geri alınmasıdır. Harekâta, 2., 5., 4. ve 6. Muhafız Tank Ordularıyla 27. ve 52. Ordular katılmaktadır. Bu kuvvetlerin toplam 415 tankı ve 147 kundağı motorlu topu vardır. Bu kuvvetler, 5. Hava Ordusu tarafından desteklenecektir. 5. ve 7. Muhafız Orduları, Novoukrainka yönünde Kirovograd bölgesine yapılacak taarruza destek olacaklardır. Harekât hazırlıkları sırasında cephe ve ordu komutanlıkları, personelin ve birliklerin düzeni konusunda çamurun yaratacağı güçlükler üzerinde büyük dikkat gösterdiler. Kötü hava koşullarının ve çok sayıdaki nehir geçiş taarruzlarının, genellikle operatif hareketliliği olumsuz etkilemesi beklenir.

Taarruz

Taarruz, 5 Mart 1944 tarihinde, Dnipro ve Belaya Çerkov arasında, 175 km.lik bir cephe hattından yoğun bir hazırlık topçu ateşiyle başladı ve başarılı bir gelişme gösterdi. Darbenin gücünü artırmak ve taarruzu esas yönde geliştirmek için 2. ve 5. Tank Orduları ilk gün taarruza katıldı. Zaten ilk gün taarruzunda Gorni Tikaç Nehri durmaksızın geçildi. Alman savunması bozuldu ve Kızıl Ordu birlikleri Bug Nehri'nin güneyi yönünde çekilen Alman birliklerini izlemeye başladılar. 2. ve 5. Tank Ordularını 6. Tank Ordusu izledi. Uman, 10 Mart 1944 tarihinde Kızıl Ordu tarafından geri alındı. Kızıl Ordu "ileri müfreze"leri, Bug Nehri güneyine ulaştılar. Nehrin geçişi, 100 km.lik bir kesimde bir engelle karşılaşılmadan geçildi.

Taarruzun hızını sürdürebilmek için 6. Tank Ordusu Bug'u geçtikten sonra ileri sürüldü. Bu aşamada, Sovyet tank orduları Dinyester yönünde ilerlemeye devam ettiler. Taarruzun sağ kanadında ilerleyen birlikler, nehri sağ kesiminde, Mogilev-Podolskiy bölgesinde bir köprübaşı elde ettiler. Hemen sonra Sovyet birlikleri Moldova topraklarına girdiler. Moldovalı partizanlar Sovyet birliklerinin başarısı için aktif olarak faaliyete geçtiler. Taarruzun sonucunda 1. ve 2. Ukrayna Cepheleri Alman Güney Ordular Grubu'nu bölmüş oldu. Bu durumda 8. Ordu, 1. Panzer Ordusu'ndan ayrılarak Mareşal von Kleist'in A Ordular Grubu'na bağlanmıştır. 2. Ukrayna Cephesi'nin ana taarruz ekseni, güneyden derinliğine kuşatılmış olan bu ordu grubuna yönelmiştir. "Cephe" kuvvetleri, güney yönünde taarruz ederek, Alman ordu grubunun Dinyester gersine çekilme hattını kesmek amacında olup, bu amaç için 3. Ukrayna Cephesi ile birlikte hareket etmektedir.

2. Ukrayna Cephesi'nin 40. Ordusu, Dinyester'in doğu kıyıları boyunca ilerleyip, 1. Panzer Ordusu'nun güney yönünde çekilme hattını kesme görevi üstlenmiştir. Bu şekilde, 1. Ukrayna Cephesi unsurlarıyla işbirliği halinde, onların kuşatmış olduğu Alman birliklerini imha etmek için harekete geçmiştir. Dinyester köprübaşından bir taarruzdan yararlanarak, Hotin'e yönelik bir Alman karşı taarruzu geri atıldı. 2. ve 6. Tank Ordularının müfrezeleriyle birlikte hareket eden 27. ve 52. Sovyet orduları, Prut Nehrini geçerek, 26 Mart 1944 tarihinde, Ungheni'nin 85 km. kuzeyine ulaştılar. Burası, savaş öncesi Sovyet sınırıydı.

Cephe kuvvetleri, Alman birliklerini izlerken Prut üzerinden başka bir bir taarruz başlatılarak, muharebeler Romanya topraklarına kaydırılmış oldu. Nisan ayı ortalarına doğru, taarruzun merkez kesimi Botoşani'yi ele geçirip kuzeyden Yaş'a ilerlerlerken, sağ kanat Karpatlar'a ulaştı. Aynı sırada taarruzun sol kanadı da Kişinev'e ilerlemekteydi.

Alman komutanlığı, cephenin güney kanadının tümden dağılmasını önlemek için, elindeki son stratejik ihtiyat kuvveti olan 18 tümen ve 3 tugayı, cephenin bu kesimine hareket ettirdi. 2. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, Nisan ortalarında şiddetlenen Alman direnciyle, Botoşani'nin 60 km. güneyindeki Dubossari mevzilerine ilerlemekte zorlandılar.

Sonuçları

Uman - Botoşani Taarruzu'nun sonucunda, 1. Panzer Ordusu kısmen, Alman 8. Ordusu ise tümüyle imha olmuştur. Öte yandan, General Ferdinand Schörner'in Güney Ukrayna Ordular Grubu ve Walter Model'in Kuzey Ukrayna Ordular Grubu cepheleri yarılmıştır. Alman ve müttefiklerinin muharebelere katılan tümenleri, asker mevcutlarının % 50 - 75 kısmını ve techizatlarının neredeyse tümünü kaybetmişlerdir. Taarruzları sırasında Sovyet kuvvetleri, Batı Ukrayna'nın büyük bir bölümünü geri alarak 200 – 250 km. ilerledi ve Moldova ile Romanya'nın kuzeydoğu kesimine girdi.

Kızıl Ordu ilerlemesi Târgu Frumos Muharebesi ile durduruldu. Cephe bu kesimde, 1944 yılının Ağustos ayına kadar istikrarlı kaldı. Daha sonraki Sovyet taarruzu, Güney Ukrayna Ordular Grubu'nu imha ederek batı yönünde ilerlemeye devam etti.

Taarruz, üç tank ordusunun, dar bir cephe hattında yarma kuvveti olarak eşzamanlı olarak kullanılmasıyla bir ilktir.

Ayrıca taarruz ilkbaharın sel ve çamur koşularında sürdürülmüştür. Bu şartlar altında Sovyet birlikleri, art arda altı ırmak geçişini duraksamadan gerçekleştirmişlerdi. Bu ırmaklar, Gorniy Tikaç, Güney Bug, Dinyester, Reult, Prut ve Siret'tir.

Harekât, esnek komuta, değişen durumlara hızlı tepki verebilme, hava ve yer unsurları arasındaki eşgüdümde başarılı bir organizasyonla kendini göstermektedir. Sovyet birlikleri, harekâtın yürütülmesinde, özellikle de manevralar sırasındaki nehir geçiş taarruzlarında yüksek derecede bir başarı sergilediler.

Dış bağlantılar

• İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. Uman–Botoşani Offensive

Kaynakça

• Red Storm Over the Balkans: The Failed Soviet Invasion of Romania, Spring 1944 - David Glantz. University Press of Kansas 2007