Sudan Cumhuriyeti (1956-1969)

Sudan
جمهورية السودان (Arapça)
*Cumhûriyyetü’s-Sûdân*
Sudan Cumhuriyeti
Sudan جمهورية السودان (Arapça); Cumhûriyyetü’s-Sûdân; Sudan Cumhuriyeti
1956-1969
	Bayrak; (1956–1970) Arma; (1956–1970)
	Millî marş; نحن جند الله، جند الوطن (Arapça); Nahnu Cund Allah Cund el-Vatan; (Türkçe: "Biz Allah'ın Askerleriyiz, Vatanın Askerleriyiz");
Başkent	Hartum
Yaygın dil(ler)	Arapça; İngilizce; Bölgesel diller
Demonim	Sudanlı
Hükûmet	Parlamenter cumhuriyet (1956–1958; 1964–1969); Askerî diktatörlük (1958–1964)
Cumhurbaşkanı
• 1956–1958
• 1956–1958	Egemenlik Konseyi
• 1958–1964	İbrahim Abbud
• 1965–1969	İsmail el-Ezheri
Başbakan
• 1956
• 1956	İsmail el-Ezheri
• 1956–1958	Abdullah Halil
• 1958–1964	İbrahim Abbud
• 1964–1965	Sir El-Hatim El-Halife
• 1965–1966	Muhammed Ahmed Mahjub
• 1966–1967	Sadık el-Mehdi
• 1967–1969	Muhammed Ahmed Mahjub
Tarihî dönem	Soğuk Savaş
• Kuruluşu
• Kuruluşu	1 Ocak 1956
• Dağılışı	25 Mayıs 1969
Yüzölçümü
1956	2505813 km2
Nüfus
• 1956
• 1956	10,262,536
Para birimi	Sudan sterlini
Öncüller	Ardıllar
	Britanya-Mısır Sudanı
	Mısır Arap Cumhuriyeti
Sudan Demokratik Cumhuriyeti
Günümüzdeki durumu	Sudan; Güney Sudan

1 Ocak 1956'da Britanya-Mısır Sudanı, Sudan Cumhuriyeti olarak bağımsızlığını kazandı. Ancak 1955'ten önce İsmail el-Ezheri yönetimindeki hükûmet, Mısır ile birliği teşvik etmeyi umarak Sudan'ın kendi kaderini tayin etme yönündeki ilerlemesini geçici olarak durdurmuştu. Mısır yanlısı Ulusal Birlik Partisi'nin (UBP) 1953 parlamento seçimlerinde çoğunluğu kazanmasına rağmen, Ezheri, kamuoyunun böyle bir birliği istemediğini fark etti. "Nil Vadisi'nin birliğinin" en büyük sözcüsü olan Ezheri, bu nedenle UBP'nin duruşunu tersine çevirdi ve Sudan'ın bağımsızlığını destekledi. 19 Aralık 1955'te Ezheri'nin liderliğindeki Sudan parlamentosu oy birliğiyle 1 Ocak 1956'da yürürlüğe girecek olan bir bağımsızlık bildirgesini kabul etti. Ezheri, yabancı birliklerin geri çekilmesi çağrısında bulundu ve kondominyum yetkilerinin önceden bir plebisite sponsor olmasını istedi.

Bağımsızlık siyaseti

Sudan, rakip siyasi partilerin kalıcı bir anayasanın şekli ve içeriği üzerinde anlaşmaya varmadan bağımsızlığını kazandı. Bunun yerine, Kurucu Meclis, devlet başkanı olarak genel valinin yerine, dolaylı olarak seçilmiş bir Senato ve halk tarafından seçilmiş bir Temsilciler Meclisinden oluşan bir parlamento tarafından seçilen beş üyeli bir Yüksek Komisyon ile değiştiren Geçiş Anayasası olarak bilinen bir belgeyi kabul etti. Geçiş Anayasası ayrıca, Temsilciler Meclisi tarafından aday gösterilen ve Yüksek Komisyon tarafından göreve geldiği onaylanan başbakana yürütme yetkisi verdi.

Çatışma olmadan bağımsızlığını elde etmesine rağmen, Sudan birçok sorunu kondominyumdan devraldı. Bunların başında kamu hizmetinin statüsü geliyordu. Hükûmet Sudanlıları yönetime yerleştirdi ve Sudan Siyasi Servisi'nin ülkeyi terk eden İngiliz memurlarına tazminat ve emekli maaşı verdi. Çoğunlukla teknisyenler ve öğretmenlerden oluşan yeri doldurulamayacak olanları elinde tuttu. Güneyliler, güneydeki İngiliz yöneticilerin kuzey Sudanlılarla değiştirilmesine içerlemese de, Hartum bu dönüşümü hızlı ve minimum bir türbülansla başardı. Birçok güneyli lider, çıkarlarını ilerletmek için çabalarını, anayasal tavizler kazanmayı umdukları Hartum'da yoğunlaştırdı. Arap emperyalizmi olarak algıladıkları şeye direnmeye kararlı olmalarına rağmen, şiddete karşıydılar. Güneyli temsilcilerin çoğu, eyalet özerkliğini destekledi ve yasal tavizler almamanın güneyi isyana sürükleyeceği konusunda uyardı.

Parlamenter rejim, ülkenin eğitim, ekonomi ve ulaşım sektörlerini genişletme planlarını uygulamaya koydu. Bu hedeflere ulaşmak için Hartum'un, ABD'nin erken taahhütte bulunduğu dış ekonomik ve teknik yardıma ihtiyacı vardı. İki hükûmet arasındaki görüşmeler 1957 yılının ortalarında başlamıştı ve parlamento Temmuz 1958'de bir ABD yardım anlaşmasını onayladı. Washington, bu anlaşmanın Sudan'ın tek mahsul (pamuk) ekonomisine aşırı bağımlılığını azaltacağını ve ülkenin ulaşım ve iletişim altyapısının gelişmesini kolaylaştıracağını umuyordu.

Başbakan Şubat 1956'da bir koalisyon hükûmeti kurdu, ancak giderek laik hükûmet politikalarını destekleyerek Hatmiyye'ye yabancılaştı. Haziran ayında UBP ayrılan bazı Hatmiye üyeleri tarafından Mirgani'nin liderliğinde Demokratik Halk Partisi (DHP) kuruldu. Ümmet ve DHP, Ezheri hükûmetini devirmek için mecliste birleşti. Abdullah Halil, iki partinin, Ensar ve Hatmiye'nin desteğiyle bir koalisyon hükûmeti kurdu.

Halil'in koalisyon hükûmetinin karşı karşıya olduğu başlıca sorunlar arasında kalıcı bir anayasa üzerinde anlaşmanın sağlanması, güneyde istikrarın sağlanması, ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesi ve Mısır ile ilişkilerin iyileştirilmesi yer alıyordu. Ümmet-DHP koalisyonu içindeki gerginlikler, hükûmetin bu konularda ilerleme kaydetmesini engelledi. Örneğin Ümmet, önerilen anayasanın, Abdurrahman el-Mehdi'nin ilk cumhurbaşkanı seçileceği varsayımıyla bir başkanlık hükûmeti kurmasını istedi. Ülkenin ekonomik geleceği hakkında fikir birliği yoktu. Kötü bir pamuk hasadı, Sudan'ın tıka basa dolu bir pazarda iyi bir fiyata satamadığı 1957 tampon pamuk mahsulünü izledi. Bu gerileme Sudan'ın rezervlerini tüketti ve hükûmetin uyguladığı ekonomik kısıtlamalar konusunda huzursuzluğa neden oldu. Bu sorunların üstesinden gelmek ve gelecekteki kalkınma projelerini finanse etmek için Ümmet, dış yardıma daha fazla güvenme çağrısında bulundu. Ancak DHP, Sudan'da kabul edilemez bir yabancı nüfuzu teşvik ettiği için bu stratejiye itiraz etti. DHP'nin felsefesi, 1954'te Mısır lideri Necib'in yerini alan Cemal Abdünnasır'ın benimsediği Arap milliyetçiliğini yansıtıyordu. Bu politika farklılıklarına rağmen, Ümmet-DHP koalisyonu, parlamentonun görev süresinin kalan yılı boyunca devam etti. Ayrıca, parlamentonun tatil edilmesinin ardından iki parti, 1958 seçimleri için ortak cepheyi sürdürme sözü verdi.

Seçmen, her iki mecliste de Ümmet'e ve Ümmet-DHP koalisyonuna genel çoğunluk verdi. Ancak UBP, büyük ölçüde şehir merkezlerinden ve Gezira Scheme tarım işçilerinden olmak üzere, sandalyelerin neredeyse dörtte birini kazandı. Güney'de, oylama hükûmetle işbirliği yapan adamların reddini - seçmenler ön seçim kabinesindeki üç güneyliyi de yendi - ve federal bir sistem içinde özerkliği savunanlar için zaferi temsil ediyordu. Hükûmetin misyoner okullarını ele geçirmesine ve 1955 isyanını bastırmak için kullanılan önlemlere karşı duyulan kızgınlık, isyana karışan birkaç adayın seçilmesine katkıda bulundu.

Yeni parlamento toplandıktan sonra Halil yeniden bir Ümmet-DHP koalisyon hükûmeti kurdu. Ne yazık ki, ülkenin önerilen anayasa ve güneyin geleceği konusunda kararlı bir eyleme ihtiyaç duyduğu bir zamanda, hizipçilik, yolsuzluk ve oy sahtekarlığı meclis görüşmelerine egemen oldu. Sonuç olarak, Ümmet-DHP koalisyonu etkili bir liderlik sergileyemedi.

Parlamentoyu ikiye bölen bir diğer konu ise Sudan-ABD ilişkileriyle ilgiliydi. Mart 1958'de Halil, Amerika Birleşik Devletleri ile bir teknik yardım anlaşması imzaladı. Paktı onaylanmak üzere meclise sunduğunda, UBP'nin konuyu Ümmet-DHP koalisyonunu yenmek için kullanmak istediğini ve birçok DHP delegesinin anlaşmaya karşı çıktığını keşfetti. Yine de Ümmet, bazı DHP ve güney delegelerinin desteğiyle anlaşmanın onayını almayı başardı.

Parlamentodaki hizipçilik ve rüşvet, hükûmetin Sudan'ın pek çok sosyal, politik ve ekonomik sorununu çözememesiyle birleştiğinde, demokratik bir hükûmetle ilgili halkın hayal kırıklığını artırdı. Özel şikayetler arasında Hartum'un pamuğu dünya piyasa fiyatlarının üzerinde bir fiyata satma kararı da vardı. Bu politika, Sudan'ın gelirinin çoğunu elde ettiği emtia olan pamuk satışlarının düşük olmasına neden oldu. Tükenen döviz rezervlerinin üzerindeki baskıyı azaltmak için ithalata getirilen kısıtlamalar, yabancı malı almaya alışmış kasabalılar arasında şaşkınlık yarattı. Ayrıca, kırsal kesimdeki kuzeyliler, Mısır'ın Sudan'dan sığır, deve ve hurma ithalatına uyguladığı ambargodan da zarar gördü. Artan popüler hoşnutsuzluk Hartum'da birçok hükûmet karşıtı gösteriye neden oldu. Mısır da Halil'i eleştirdi ve hükûmetine karşı bir darbeyi destekleyebileceğini öne sürdü. Bu arada Hartum'da Ümmet ve UBP'nin, DHP ve Halil'i dışlayacak yeni bir koalisyon üzerinde anlaşmaya yakın olduklarına dair haberler yayıldı.

Meclisin toplanacağı 17 Kasım 1958'de askeri bir darbe gerçekleşti. Kendisi emekli bir ordu generali olan Halil, önleyici darbeyi önde gelen Ümmet üyeleri ve askeri rejimin liderleri olan iki kıdemli general İbrahim Abbud ve Ahmed Abdülvahab ile birlikte planladı. Abbud, Nil Nehri'nin statüsüyle ilgili uzun süredir devam eden sorun da dahil olmak üzere Mısır ile tüm anlaşmazlıkları derhal çözme sözü verdi. Abbud, önceki hükûmetin pamuk satışına ilişkin gerçekçi olmayan politikalarını terk etti. Ayrıca, kalıcı bir anayasa hazırlamak üzere başyargıcın başkanlığında bir anayasa komisyonu atadı. Ancak Abbud, siyasi partilerin yalnızca kişisel hırslar için araç olarak hizmet ettiğini ve sivil yönetim yeniden kurulduğunda yeniden kurulmayacaklarını iddia etti.

Abbud askeri hükûmeti (1958-1964)

Darbe, siyasi karar alma sürecini sivil kontrolden çıkardı. Abbud, Sudan'ı yönetmek için Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi'ni kurdu. Bu kurum, Ensar ve Hatmiye'ye bağlı subayları içeriyordu. Abbud Hatmiye'ye aitti, Abdülvahab ise Ensar'ın bir üyesiydi. Abdülvahab'ın 1959 Mart'ında görevden alınmasına kadar, Ensar hükûmetteki iki gruptan güçlü olanıydı.

Rejim, görevdeki ilk yılında pamuk mahsulünün başarılı bir şekilde pazarlanmasından yararlandı. Abbud ayrıca Mısır ile Nil suları anlaşmazlığının çözülmesinden ve iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesinden de yararlandı. Askeri rejim altında Ensar ve Hatmiye'nin etkisi azaldı. En güçlü dini lider olan Abdurrahman el-Mehdi 1959'un başlarında öldü. Oğlu ve halefi olan yaşlı Sadık el-Mehdi, babasına gösterilen saygıyı göremedi. Sadık iki yıl sonra öldüğünde, Ensar'ın dini ve siyasi liderliği kardeşi İmam El Hadi el-Mehdi ve oğlu küçük Sadık el-Mehdi arasında bölündü.

Abbud rejiminin erken dönem başarılarına rağmen, muhalefet unsurları güçlü kaldı. 1959'da muhalif subaylar, Abbod'un yerine "halkçı bir hükûmet" getirmek için üç farklı girişimde bulundular. Mahkemeler bu darbe girişimlerinin liderlerini müebbet hapis cezasına çarptırsa da ordudaki hoşnutsuzluk hükûmetin performansını düşürmeye devam etti. Özellikle, Sudan Komünist Partisi (SKP), etkili bir hükûmet karşıtı örgüt olarak itibar kazandı. Abbud rejimi, sorunlarını birleştirmek için dinamizmden ve ülkeyi istikrara kavuşturma yeteneğinden yoksundu. Yetkili sivil danışmanları yetkin pozisyonlara yerleştirememesi veya güvenilir bir ekonomik ve sosyal kalkınma programı başlatamaması ve ordunun desteğini alamaması, siyasi çalkantıları teşvik eden bir atmosfer yarattı.

Abbud'un Güney politikası onun sonunu getirdi. Hükûmet, toplumu Araplaştırma girişimlerini destekleyerek dini ve kültürel farklılıkların ifadelerini bastırdı. Örneğin, Şubat 1964'te Abbud, yabancı misyonerlerin Güney'den toplu olarak sınır dışı edilmesini emretti. Daha sonra Güney'den gelen şikayetleri kesmek için parlamentoyu kapattı. Güneyli liderler, 1955'ten beri aralıklarla devam eden Sudan hükûmetine karşı silahlı mücadeleyi 1963'te yenilediler. İsyan, 1963'ten itibaren Anyanya (zehirli bir karışımın adı) olarak bilinen gerilla kuvvetleri tarafından yönetildi.

Sivil yönetime dönüş (1964-1969)

Ekim 1964 Devrimi

Abbud hükûmeti, Güney'deki artan hoşnutsuzluğu bastırma konusundaki yetersizliğini kabul ederek, sivil sektörden Güney sorununa çözüm önerileri sunmasını istedi. Ancak, hükûmet politikasına yönelik eleştiriler hızla Güney meselesinin ötesine geçti ve Abbud'un ekonomi ve eğitim gibi diğer sorunları ele alışını da içerdi. Hükûmetin Hartum Üniversitesi merkezli bu protestoları susturma girişimleri, sadece öğretmenler ve öğrencilerden değil, Hartum'daki memurlar ve sendikacılardan da tepki gördü.

Daha sonra Ekim 1964 Devrimi veya Ekim Devrimi olarak anılacak olayı tetikleyen özel olay, 20 Ekim 1964 akşamı çevik kuvvet polisi tarafından Hartum Üniversitesi'nde "Güney Sudan Sorunu" konulu bir seminerin basılmasıydı. Polis saldırılarında üç kişiyi öldürdü; iki öğrenci, Beyaz Nil Garrasa'dan Ahmed el-Guraşi Taha ve Omdurman'daki Wad-Duroo'dan Babiker Abdül Hafiz ve Sudan'ın güneyinden Hartum Üniversitesi'nde bir el işçisi. Protestolar ertesi gün 21 Ekim'de başladı ve Sudan'a yayıldı. Muhammed Vardi ve Muhammed el-Emin gibi sanatçılar protestocuları cesaretlendirdi. 2012 yılında Adalet ve Eşitlik Hareketi başkan yardımcısı Mahmud A. Süleyman'a göre, Ekim Devrimi'nin ana nedeni, Sudan halkının askeri totaliter rejimler tarafından yönetilmeyi sevmemesiydi.

20 Ekim Seminer Baskını tarafından tetiklenen sivil itaatsizlik hareketi, Sudan'da hızla yayılan bir genel grevi içeriyordu. Grev liderleri kendilerini Ulusal Profesyonelller Cephesi olarak tanımladılar. Bazı eski politikacılarla birlikte, muhalif ordu subaylarıyla temas kuran solcu Birleşik Ulusal Cephe'yi (BUC) kurdular. Birçok ölümle sonuçlanan ve birkaç gün süren protestolardan sonra Abbud, hükûmeti ve Silahlı Kuvvetler Yüksek Kurulunu feshetti. Ordudan sivil yönetime geçişi planlayan BUC liderleri ve ordu komutanları, geçiş hükûmetine başkanlık etmek üzere siyasi olmayan üst düzey bir memur olan Sir El-Hatim El-Halife'yi başbakan olarak seçtiler.

Ekim 1964 sonrası

1956 Geçiş Anayasası ile faaliyet gösteren yeni sivil hükûmet, bir koalisyon hükûmeti kurarak siyasi hizipçiliğe son vermeye çalıştı. Bununla birlikte, Abbud hükûmeti dönemindeki bölücülükleri nedeniyle siyasi partilerin yeniden ortaya çıkmasına karşı halk düşmanlığı devam etti. Yeni hükûmet SKP de dahil olmak üzere tüm partilerin faaliyet göstermesine izin vermesine rağmen, Hatim'in kabinesindeki on beş görevden sadece beşi parti politikacılarına gitti. Başbakan, partisiz güneylilere iki pozisyon ve geri kalan sekiz pozisyonu birkaç komünistin de dahil olduğu Ulusal Profesyoneller Cephesi üyelerine verdi.

Sonunda güneyi temsil etmek için iki siyasi parti ortaya çıktı. 1963 yılında kurulan ve William Deng ve bir Roma Katolik rahibi olan Saturino Lahure tarafından yönetilen SAUB, mülteci grupları ve gerilla güçleri arasında faaliyet gösteriyordu. Abbud hükûmeti sırasında yeraltında çalışan Stanislaus Payasama liderliğindeki bir kitle örgütü olan Güney Cephesi, güney eyaletlerinde açıkça faaliyet gösteriyordu. 1965'te hükûmet destekli barış konferanslarının çökmesinden sonra, Deng'in yerel olarak SAUB-William olarak bilinen SAUB kanadı ve Güney Cephesi parlamento seçimlerine katılmak için birleşti. Gruplaşma, birleşik bir devlet içinde güneydeki bölgesel özerkliğin sesi olarak sonraki dört yıl boyunca parlamentoda aktif kaldı. Sürgün edilen SAUB liderleri, Deng'in Uganda, Kampala'da yerleşik Azania Kurtuluş Cephesi'ni kurmaya yönelik ılımlı yaklaşımına karşı çıktılar. Anyanya liderleri siyasi hareketlerden uzak durma eğilimindeydi. Gerillalar etnik ve dini farklılıklarla parçalandı. Buna ek olarak, Anyanya'da 1955'ten beri çalılıklarda olan yaşlı liderler ile Sudan ordusu eski yüzbaşısı Joseph Lagu gibi daha genç, daha iyi eğitimli adamlar arasında çatışmalar yeniden ortaya çıktı.

Hükûmet Mart 1965'te genel seçimler planladığında, yeni parlamentonun görevinin yeni bir anayasa hazırlamak olacağını açıkladı. Ancak güneydeki güvenlik durumunun kötüleşmesi o bölgede seçimlerin yapılmasını engelledi ve siyasi partiler seçimlerin planlandığı gibi kuzeyde mi yapılması yoksa tüm ülke oy verene kadar ertelenmesi mi gerektiği konusunda bölündü. Her ikisi de oy kaybetmekten korkan Demokratik Halk Partisi ve Sudan Komünist Partisi, Hartum'a sadık güney unsurlarının yaptığı gibi seçimleri ertelemek istedi. Onların muhalefeti hükûmeti istifaya zorladı. Devlet başkanı olarak Abbud'un yerini alan eski Yüksek Komisyonun yeni başkanı, seçimlerin mümkün olan her yerde yapılmasını emretti; DHP bu kararı reddetti ve seçimleri boykot etti.

1965 seçim sonuçları yetersizdi. Düşük seçmen katılımının yanı sıra, oy pusulalarında kafa karıştırıcı bir aday bolluğu vardı. Sonuç olarak, seçilenlerden çok azı, kullanılan oyların çoğunluğunu kazandı. Marksist olmayan Ümmet Partisi 158 meclis sandalyesinden 75'ini ele geçirirken, UBP müttefiki kalan 52 sandalyeyi aldı. İki parti Haziran ayında Ümmet lideri Muhammed Ahmed Mahcub başkanlığında bir koalisyon kabinesi kurarken, UBP lideri Ezheri Yüksek Komisyonun daimi başkanı ve devlet başkanı oldu.

Mahjcb hükûmetinin iki hedefi vardı: güney sorununun çözümüne yönelik ilerleme ve komünistlerin iktidar konumlarından uzaklaştırılması. Ordu, isyanı bastırmak için büyük bir saldırı başlattı ve bu süreçte güneyliler arasındaki vahşet konusundaki itibarını artırdı. Birçok güneyli, hükûmetin sivillere, özellikle de Cuba ve Wau'da vahşet uyguladığını bildirdi. Sudan ordusu birlikleri ayrıca kiliseleri ve kulübeleri yaktı, okulları kapattı, ekinleri yok etti ve sığırları yağmaladı. İkinci amacına ulaşmak için Mahcub, SKP'yi ortadan kaldıran ve on bir komünisti koltuklarından mahrum bırakan bir kararnameyi meclise onaylatmayı başardı. Ekim 1965'e gelindiğinde, Ümmet-UBP koalisyonu, Sudan'ın dış ilişkilerini başbakan olarak Mahcub'un veya cumhurbaşkanı olarak Ezheri'nin mi yönetmesi gerektiği konusundaki anlaşmazlık nedeniyle çöktü. Mahcub sekiz ay daha görevde kalmaya devam etti, ancak Ümmet'i bölen bir parlamento gensoru oylamasının ardından Temmuz 1966'da istifa etti. Mahcub liderliğindeki geleneksel bir kanat, Mahcub'un manevi liderliği İmam el Hadi'nin altında, partinin çoğunluğuna karşı çıktı. İkinci grup, İmam'ın yeğeni, Ümmet'in resmi lideri olan ve dini mezhepçiliği reddeden genç Sadık el Mehdi'ye bağlılıklarını ilan ettiler. Sadık, kendi Ümmet kanadının ve UBP müttefiklerinin desteğiyle başbakan oldu.

Büyük bir parlamento çoğunluğu tarafından desteklenen Sadık el Mehdi hükûmeti, ekonomik kalkınmayı organize ederek bölgesel farklılıkları azaltmaya çalıştı. Sadık el Mehdi ayrıca güneyli liderlerle olan kişisel ilişkisini isyancılarla bir barış anlaşması yapmak için kullanmayı planladı. Yüksek Komisyonun bir başkan ve güney eyaletleri için özerklik onayı isteyen bir güneyli başkan yardımcısı ile değiştirilmesini önerdi. Eğitimli seçkinler ve ordunun kesimleri, Sudan'ın siyasi, ekonomik ve sosyal sorunlarına kademeli yaklaşımı nedeniyle Sadık el Mehdi'ye karşı çıktı. Solcu öğrenci örgütleri ve sendikalar sosyalist bir devletin kurulmasını talep ettiler. Yüksek Mahkeme'nin SKP'yi yasaklayan ve meclis sandalyelerine seçilen komünistleri deviren yasayı bozan kararına saygı göstermeyi reddettiğinde Sadık'a olan kızgınlıkları arttı. Aralık 1966'da komünistler ve küçük bir ordu birliği tarafından hükûmete karşı planlanan bir darbe girişimi başarısız oldu. Birçok komünist ve ordu personeli daha sonra tutuklandı.

Mart 1967'de hükûmet, Güney'in pasifize edilmiş otuz altı seçim bölgesinde seçimler yaptı. Sadık el Mehdi'nin Ümmet kanadı on beş, federalist SAUB on ve UBP beş sandalye kazandı. Desteğindeki bu belirgin artışa rağmen, Sadık'ın parlamentodaki konumu zayıflamıştı: iç savaşı sona erdirmek için güneye söz verdiği tavizler kabul edilmedi. Ümmet'in gelenekçi kanadı Sadık el Mehdi'ye karşı çıktı: Din özgürlüğü için anayasal güvencelere ve onun Sudan'ı İslam devleti ilan etmeyi reddetmesine şiddetle karşı çıktılar. Gelenekçiler ve UBP desteklerini geri çekince hükûmet düştü.

Mayıs 1967'de Mahcub başbakan ve kabinesinde Ümmet, UBP ve DHP üyelerini içeren bir koalisyon hükûmetinin başkanı oldu. 1967 yılının Aralık ayında, DHP ve UBP Ezheri'nin liderliğinde birleşerek Demokratik Birlik Partisi'ni kurdu. 1968'in başlarında, Ümmet içindeki genişleyen bölünmeler Mahcub hükûmetinin hayatta kalmasını tehdit etti. Sadık el-Mehdi'nin kanadı mecliste çoğunluğa sahipti ve hükûmetin herhangi bir eylemini engelleyebiliyordu. Mahcub parlamentoyu feshettiğinde Sadık, başbakanın eyleminin meşruiyetini tanımayı reddetti. Rahatsız edici bir kriz gelişti: Hartum'da iki hükûmet görev yaptı - biri parlamento binasında, diğeri onun bahçesinde toplandı - her ikisi de yasama organının iradesini temsil ettiğini iddia etti. Ordu komutanı, hangilerinin emir verme yetkisine sahip olduğu konusunda Yüksek Mahkeme'den açıklama istedi. Mahkeme Mahcub'un kapatılmasını destekledi; ve hükûmet nisan ayı için yeni seçimler planladı.

DBP 218 sandalyenin 101'ini kazanmasına rağmen, hiçbir parti meclis çoğunluğunu kontrol etmedi. Otuz altı koltuk Ümmet gelenekçilerine, otuzu Sadık kanadına ve yirmi beş sandalye iki güney partisine - SAUB ve Güney Cephesi'ne - gitti. SKP genel sekreteri Abdülhalik Mahcub da sandalye kazandı. Büyük gerileme sebebiyle Sadık kendi koltuğunu gelenekçi bir rakibe kaptırdı. Çoğunluğa sahip olmadığı için DBP, liderleri Muhammed Ahmed Mahcub ve diğer dört kabine görevi için başbakanlığı alan Ümmet gelenekçileriyle ittifak kurdu. Koalisyonun programı, hükûmetin yeniden yapılanması, Arap dünyasıyla daha yakın bağlar ve özellikle güney eyaletlerinde yenilenen ekonomik kalkınma çabalarını içeriyordu. Muhammed Ahmed Mahjub hükûmeti de Sovyetler Birliği'nden askeri, teknik ve ekonomik yardımları kabul etti. Sadık el Mehdi'nin Ümmet kanadı, küçük parlamento muhalefetini oluşturdu. Zaten on yıl gecikmiş olan anayasa taslağını tamamlama çabalarına katılmayı reddedince, hükûmet buna muhalefetin gazetesini kapatarak ve Hartum'daki Sadık yanlısı gösterileri bastırarak misilleme yaptı.

1968 sonlarında, iki Ümmet kanadı, 1969 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Ensar şefi İmam el-Hadi el-Mehdi'yi desteklemeyi kabul etti. Aynı zamanda DBP, Ezheri'nin de cumhurbaşkanlığı için aday olacağını duyurdu. Komünistler ve diğer solcular, SKP'yi yasaklamaya çalıştığında hükûmet aleyhine karar verdiği için müttefik olarak gördükleri eski Baş Yargıç Babikir İvadullah'ın cumhurbaşkanlığı adaylığının arkasında yer aldılar.

Ayrıca bakınız

Sudan tarihi

Kaynakça

Bu madde Kongre Kütüphanesi kamu malı materyali içermektedir.
Mohamed Hassan Fadlalla, Short History of Sudan, iUniverse, 30 April 2004, 0-595-31425-2.
Mohamed Hassan Fadlalla, The Problem of Dar Fur, iUniverse, Inc. (July 21, 2005), 978-0-595-36502-9.