Ensar (Sudan)
Ensar (Arapça: أنصار) Sudanlı bir dini lider olan Muhammed Ahmed'in (12 Ağustos 1844 - 22 Haziran 1885), takipçilerinin 29 Haziran 1881'de Mehdi olduğunu ilan ettiği Sudan'da Aba Adası merkezli Sufi dini bir harekettir. Takipçileri, Ocak 1885'te Hartum'un ele geçirilmesiyle sonuçlanan Mısırlılara karşı bir dizi zafer kazandı.
Muhammed Ahmed birkaç ay sonra öldüğünde, halefi Abdullahi bin Muhammed, bir İngiliz-Mısır kuvvetinin kontrolü yeniden ele geçirdiği 1898 yılına kadar Mehdi devletinin bağımsızlığını sürdürdü. Mehdi'nin hayatta kalan en büyük oğlu Abdurrahman el-Mehdi, Britanya-Mısır Sudan'ın (1898-1955) sömürge döneminin çoğunda ve Sudan'ın Oak 1956'da bağımsızlığını kazanmasından sonraki birkaç yıl boyunca Ensar'ın dini ve siyasi lideriydi. Onun torunları o zamandan beri harekete öncülük etmekteler.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehdilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed Ahmed, Allah'tan doğrudan ilham aldığını iddia etti. 1883 ve 1885 yılları arasında Sudan'da iktidara geldikten sonra, şeriatın değiştirilmiş bir versiyonuyla yönetilen Mehdi rejimini kurdu.[1] Muhammed Ahmed üç halife veya teğmen atadı: Abdullahi bin Muhammed, Ali vad Hilu ve onun genç kuzeni ve damadı Muhammed Şerif. Dört Raşidun halifesi tarafından takip edilen Muhammed'i taklit etti. Abdillahi Ebû Bekir'e, Ali vad Hilu Ömer'e ve Muhammed Şerif Ali'ye karılık geliyordu . Muhammed bin Ali es-Senussi, Osman'ın yerini alacaktı, ancak bu onuru reddetti. Mehdi 22 Haziran 1885'te Hartum'u ele geçirdikten birkaç ay sonra öldüğünde, Abdillahi, Mehdi'nin ailesinin üyeleri ve Muhammed Şerif'in meydan okumalarıyla uğraşmak zorunda kalmasına rağmen, devlet başkanı oldu.[2]
Mehdi'nin Takipçileri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Muhammed Ahmed, takipçilerini diğer Sufi tarikatlarının taraftarlarından ayırmak ve takipçilerini tanımlamak için derviş kelimesinin kullanılmasını yasakladı, onun yerine Muhammed'in Mekke'den hicret ettikten sonra onu ve yandaşlarını karşılayan Medine halkı için kullandığı Ensâr unvanını kullanmıştır. 'Derviş' Sudan bağlamında, bir Sufi mezhebine bağlı bir kişiyi veya daha spesifik olarak, maddi zenginliği reddetmeyi seçen bir dini dilenciyi tanımlamak için yaygın olarak kullanıldı. Mehdi, takipçilerini ensâr olarak yeniden adlandırarak, Sufi ve Sufi olmayan takipçilerini tek bir isim altında birleştirdi. Mehdi'nin yasağına rağmen, İngiliz askerleri ve hükûmet yetkilileri 1880'lerin sonlarında ve 1890'larda Ensâr'ı tanımlamak için derviş kelimesini kullanmaya devam ettiler. İngiliz Askeri İstihbaratından Binbaşı FR Wingate gibi İngiliz hükûmet yetkilileri tarafından derviş kelimesi aşağılayıcı bir anlamda kullanıldı.[3] Öte yandan İngiliz askerleri, çatışmalarla ilgili açıklamalarında genellikle Mehdi 'dervişlerini' cesur ve korkusuz olarak nitelendirdiler ve söz bu bağlamda bir saygı ve merak duygusu uyandırdı.[3]
Mehdi Devleti (1885-1898)
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehdi Devleti ilk başta, İslam hukukunu ve eşit güce sahip Mehdi'nin emirlerini uygulayan kurumları ile bir cihat devleti olarak askeri hatlarda yönetiliyordu. Daha sonra Halife daha geleneksel bir yönetim kurdu. Devlet genişlemeciydi ve Etiyopya ile savaşlara girdi.[4]
1892'de General Herbert Kitchener, Mısır ordusunun komutanlığına atandı. Dikkatli hazırlıklar ve yavaş bir ilerlemeden sonra, 2 Eylül 1898'de ana İngiliz-Mısır kuvvetleri, Omdurman Muharebesi'nde 52.000 kişilik bir Mehdi ordusuyla çatıştı. Büyük ölçüde üstün ateş gücü ile İngilizler kesin bir zafer kazandı. Halife Abdillahi kaçtı ve bir yıl sonra Ümmü Divaykarat Muharebesi'nde (25 Kasım 1899) diğer Mehdici liderlerle birlikte öldürüldü.[4]
Abdurrahman el-Mehdi (1885-1959)
[değiştir | kaynağı değiştir]1898'de Mehdi'nin düşüşünden sonra, İngiliz hükûmeti ilk başta Mehdi'nin oğlu Abdurrahman el-Mehdi'nin hareketlerine ve faaliyetlerine kısıtlamalar getirdi. Ancak el-Mehdi kısa süre sonra Ensar'ın lideri olarak ortaya çıktı. Britanya-Mısır Sudan'ın sömürge döneminin çoğu boyunca, İngiliz hükûmeti onu Mehdicilerin ılımlı bir lideri olarak önemli gördü.[5]
1920'lerin başında, Ramazan ayını kutlamak için her yıl 5.000-15.000 hacı Aba Adası'na geliyordu. Birçoğu Abdurrahman'ı peygamber İsa ile özdeşleştirdi ve beyaz Hristiyan sömürgecileri Sudan'dan kovacağını varsaydı. İngiliz hükûmeti Abdurrahman'ın Nijerya ve Kamerun'daki ajanlar ve liderlerle mektuplaştığını ve Mehdicilerin Hristiyanlar üzerindeki nihai zaferini öngördüğünü tespit etti. Bu kolonilerdeki huzursuzluk için onu suçladılar. Batı Afrika'dan gelen hacılar 1924'te Aba Adası'nda kitlesel gösteriler yaptıktan sonra Seyyid'e hacları durdurması söylendi.[6]
Hatmiye lideri Ali el-Mirghani, sık sık Abdurrahman ve Ensar'a karşı çıkıyordu. Bu Sufi hareketlerin ikisi de gençlik gruplarını örgütledi ve bağımsızlık yolunda rakip partileri destekledi.[7] 1936 İngiliz-Mısır anlaşması, diğer konuların yanı sıra Sudan'ın geleceğini de tartıştı. Sudanlılara bu konuda danışılmadı. Eğitimli Sudanlılar giderek daha fazla endişe duymaya başladı ve Ensar, bu gruptaki birçok kişiye hitap etti. Liderler onlara Mehdi'yi ilk Sudan milliyetçisi olarak tasvir etti ve Abdurrahman birçokları için bağımsızlık hareketinin çekici bir lideriydi.[7] Buna karşılık, Ali el-Mirghani ve Hatmiyye, Nil Vadisi'nin birliğini destekleyen Mısır yanlısı düşünce okulu ile özdeşleşti.[7]
Ağustos 1944'te Abdurrahman, Mehdilikle bağlantısı olmayan bağımsızlık yanlısı bir siyasi partinin oluşumunu görüşmek üzere kıdemli Kongre üyeleri ve aşiret liderleriyle bir araya geldi. Şubat 1945'te Ulusal Ümmet Partisi örgütlenmişti ve partinin ilk sekreteri Abdullah Halil hükûmet lisansı için başvuruda bulundu. Partinin tüzüğünde Seyyid Abdurrahman'dan veya Ensar'dan hiç bahsetmiyordu. Abdurrahman'la olan tek görünür bağlantı, partinin finansman için ona güvenmesiydi.[6]
Seyyid Abdurrahman 1959'da 74 yaşında öldü. Oğlu Sadık el-Mehdi, sonraki iki yıl boyunca Ensar'ın imamı oldu. 1961'de ölümünden sonra imam olarak yerine kardeşi İmam el-Hadi el-Mehdi geçti, el-Sadık'ın oğlu Sadık el-Mehdi, Ümmet Partisi'nin liderliğini devraldı.[6]
Sadık el-Mehdi (1964-2020)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sudan Ulusal Ümmet Partisi genellikle Ensar hareketi ile ilişkilendirilmiştir. Abdurrahman'ın torunu Sadık el-Mehdi, Kasım 1964'te Ümmet Partisi'nin başkanlığına seçildi.[8]
Aba Adası'na askeri saldırı (1970)
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasım 1969'da Cafer Numeyri, çoğunlukla sivilden oluşan bir hükûmetin başına başbakan oldu. Ensar liderliğindeki muhafazakar güçler hükûmete karşı çıktı ve İmam el-Hadi el-Mehdi, Aba Adası'ndaki üssüne çekildi.[4] Mart 1970'te Numeyri, imamla konuşmak için adayı ziyaret etmeye çalıştı, ancak düşman kalabalıklar tarafından engellendi. Daha sonra 30.000 kadar Ensar'ın karşı çıktığı hükûmet güçleri ile arasında çatışma çıktı. Hava desteğiyle desteklenen ordu birlikleri adaya saldırdı ve yaklaşık 3.000 kişi öldü.[4]
Sadık el-Mehdi 1970 yılında tutuklandı ve uzun yıllar Sudan'da hapis ve sürgün dönemleri arasında gidip geldi. 1985 yılında Sadık el-Mehdi tekrar Ümmet partisinin başkanı seçildi. 1986 seçimlerinde Sudan Başbakanı oldu ve hükûmet 1989'da devrilene kadar görevde kaldı. Daha fazla hapis ve sürgünden sonra, Sadık el-Mehdi 2000 yılında Sudan'a döndü ve 2002'de Ensar İmamı seçildi. 2003 yılında Sadık yeniden Umma Başkanı seçildi.[8]
İnançlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Hadis'e göre, "Bana Mehdi'den daha çok benzeyen yoktur". Mehdi'nin "kalpler katılaştıktan ve yeryüzü kötülüklerle dolduktan sonra" çıkacağı söylenmektedir. Onu takiben Deccal, zamanın geldiğine dair eşlik eden tüm işaretlerle birlikte görünecek ve bunlardan biri İsa'nın inişi olacaktır. Sünniler, İsa'nın Deccal'ı veya "Sahte Mesih"i öldüreceğine inanırlar.[9]
Muhammed Ahmed, kendisini genellikle Mehdi olarak görülen "el-Mehdi el-Muntazar", "doğru yolda beklenen rehber" olarak ifşa etti. Görevi, müminleri kurtarmak ve Hz. İsa'nın ikinci gelişinin yolunu hazırlamaktı. Hareketi köktendinciydi ve İslam'ın ilk ilkelerine geri dönüşü talep ediyordu. Erkekler alkol ve tütünden uzak durmalı ve kadınlar kesinlikle tecrit edilmelidir.[4]
Ahmed, savaşın hacılık yerine tüm Müslümanların üzerine düşen bir görev olduğunu öğretti. İnanç, "Muhammed Ahmed, Allah'ın Mehdisi ve Peygamberinin temsilcisidir" şeklinde değiştirilmiştir.[1] Bir başka değişiklik de zekatın devlete ödenen bir vergi haline gelmesiydi.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ansar of Sudan.
- ^ Spiers 1998.
- ^ a b A note on the term ansar 2 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Making African Connections. Retrieved December 19, 2020.
- ^ a b c d e f Fadlalla 2004.
- ^ Stiansen & Kevane 1998.
- ^ a b c Warburg 2003.
- ^ a b c Keddie 1972.
- ^ a b Sadig Al-Mahdi.
- ^ Upton 2005.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Ansar of Sudan". BERKLEY CENTER for Religion, Peace & World Affairs. 23 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2011.
- Fadlalla, Mohamed H. (2004). Short History of Sudan. iUniverse. ISBN 0-595-31425-2. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- Keddie, Nikki R. (1972). Scholars, saints, and Sufis: Muslim religious institutions in the Middle East since 1500. University of California Press. ISBN 0-520-02027-8. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- "Sadig Al-Mahdi". Club De Madrid. 12 Eylül 2007. 8 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2008.
- Stiansen, Endre; Kevane, Michael (1998). Kordofan invaded: peripheral incorporation and social transformation in Islamic Africa. BRILL. ss. 23-27. ISBN 90-04-11049-6. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- Upton, Charles (2005). Legends of the end: prophecies of the end times, Antichrist, apocalypse, and Messiah from eight religious traditions. Sophia Perennis. ISBN 1-59731-025-5. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- Warburg, Gabriel (2003). "Sayyid 'Abd al-Rahman al-Mahdi, 1885 - 1959". Islam, sectarianism, and politics in Sudan since the Mahdiyya. Univ of Wisconsin Press. ss. 125-127. ISBN 0-299-18294-0.