Siloam Yazıtı

Siloam yazıtı
Siloam yazıtı
Hammadde	Taş
Yazı	Paleo-İbranice
Oluşturulma	Yaklaşık MÖ 700
Keşfedilme	1880
Günümüzdeki konumu	İstanbul Arkeoloji Müzeleri
Tanılama	2195 T

Siloam Yazıtı veya Şiloah Yazıtı (İbranice: כתובת השילוח veya Silvan Yazıtı), KAI 189 olarak bilinir ve Siloam Tüneli'nde bulunmuştur. Bu tünel, Gihon Pınarı'ndaki suyu, Doğu Kudüs'teki Silwan mahallesinde bulunan Davut Şehri'nde yer alan Siloam Havuzu'na taşımaktadır. Yazıt, tünelin inşasını kaydetmekte olup, yazı tarzına dayanılarak M.Ö. 8. yüzyıla tarihlenmiştir.^[1] Eski İsrail ve Yahuda'dan bilinen, kamuya ait bir inşaat çalışması için yazılan tek antik yazıttır. Oysa bu tür yazıtlar, Mısır ve Mezopotamya arkeolojisinde oldukça yaygındır.^[1]

Kendi türünde varlığını sürdüren en eski kayıtlardan biri olup, Fenike alfabesinin bölgesel bir varyantı olan Paleo-İbranice alfabesiyle İbranice dilinde yazılmıştır.^[2]^[3]^[4] Yazıt, İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.

Tarihçe

Keşfi

Siloam Tüneli, 1838 yılında Edward Robinson tarafından keşfedilmiştir.^[5] Tünel, 19. yüzyılda Robinson, Charles Wilson ve Charles Warren tarafından detaylı bir şekilde incelenmesine rağmen, büyük olasılıkla birikmiş mineral tortuları nedeniyle yazıtı fark edememişlerdir.

Yazıtı,1880 yılında Yahudiler Arasında Hristiyanlığı Yayma Londra Cemiyeti'nin mesleki eğitim enstitüsünün başkanı olan Conrad Schick'in 16 yaşındaki bir öğrencisi, tüneli keşfederken buldu. Yazıt, Siloam Havuzu'ndan yaklaşık 2 m içeride, tünelin doğu tarafındaki kayaya oyulmuştu. Schick, ilk yayınında Phoenician Inscription in the Pool of Siloam (Siloam Havuzunda Fenike Yazıtı) başlığı altında yazıtı şu şekilde açıkladı:^[6]

"Öğrencilerimden biri, su kemerinin güney tarafına inerken kırık kaya parçalarına takılıp suya düştü. Yüzeye çıktığında, kaya duvarında harf gibi görünen bazı işaretler fark etti. Gerekli malzemeleri alarak onun keşfini incelemek için yola çıktım."

Taşınması

Temmuz 1890'da Kudüs'te yaşayan biri, tünelin duvarındaki yazıtı söktü. Bu işlem sırasında yazıt altı veya yedi parçaya ayrıldı ve bazı harfler kırılma noktalarından zarar gördü.^[7]^[8]^[9]^[10]

Osmanlı hükümeti, Kudüs'te yaşananlardan yıl sonuna haberdar olmadı. Daha sonra İstanbul'daki Türk Müzesi'nin müdürü tarafından bilgilendirildiler. Osmanlı hukukuna göre, hükümet imparatorluk sınırları içinde bulunan tüm antik eserlerin sahibiydi, bu nedenle yazıtın peşine düşüldü. 1891'de yazıtın hem orijinali hem de sahte bir kopyası İbrahim Hakki Paşa'nın eline geçti. Yazıt bir süre Kudüs Sarayında sergilendikten sonra İstanbul'a gönderildi.^[11]

Yazıtın bulunduğu yerden alınan replikalar, 1881 yılında Hermann Guthe tarafından yapıldı. Bu dökümlerden biri Schneller Yetimhanesi'nde saklandı, ikincisi Almanya'ya taşınırken kırıldı ve üçüncüsü ise Deutscher Verein zur Erforschung Palästinas (Filistin’i Keşif Alman Derneği, DVEP) tarafından tutuldu.^[12]

Tevrat referansları

Eski Kudüs şehri, bir dağın üzerinde bulunduğu için neredeyse her yönden savunulabilir bir konumdaydı; ancak taze su kaynağı olan Gihon Pınarı, Kidron Vadisi'ni gören uçurumun kenarındaydı. Kutsal Kitap’a göre, Kral Hezekiya, Asurluların şehri kuşatacağından korkarak, çeşmenin suyunu Siloam Havuzu’na yönlendiren bir kanal kurdu.

2 Krallar 20,20: "Hizkiya'nın krallığı dönemindeki öteki olaylar, bütün başarıları, bir havuz ve tünel yaparak suyu kente nasıl getirdiği, Yahuda krallarının tarihinde yazılıdır. 21Hizkiya ölüp atalarına kavuşunca, yerine oğlu Manaşşe kral oldu."^[13]
2 Tarihler 31, 3-4: "Kentin dışındaki pınarları kapatma konusunda önderlerine ve ordu komutanlarına danıştı. Onlar da onu desteklediler. 4Böylece birçok kişi toplandı. “Neden Asur Kralı gelip bol su bulsun?” diyerek bütün pınarları ve ülkenin ortasından akan dereyi kapadılar."^[14]

Çevirisi

Bu yazıt, Eski Ahit'te bahsedilen Kral Hezekiya'nın, Kudüs'ü su baskınlarından korumak için tüneli inşa ettiğini anlatır.

İlk başta mineral kalıntıları nedeniyle okunamaz durumda olan yazıt, Profesör Archibald Sayce tarafından kısmi bir şekilde okunabilmiştir. Daha sonra metin, asit çözeltisi ile temizlenerek daha okunaklı hale getirilmiştir. Yazıt, ilk satırı hasarlı olan 6 satırdan oluşmaktadır. Satırlardaki kelimeler noktalarla ayrılmıştır. Üçüncü satırdaki "zada" kelimesinin çevirisi belirsizdir; bu durum muhtemelen yazıtın hasar görmesinden kaynaklanmaktadır.

Pasajda şöyle yazıyor:

... tünel ... ve bu tünelin hikayesi, ...

birbirine karşı olan balta sesleri arasında ve (kesmek için) üç arşın kala ... bir adamın sesi ...

karşısındakine seslendi; çünkü sağdaki kayada ZADA vardı. Tünel tamamlandığında, taş işçilerinin her biri karşısındakine doğru baltalarını savurdu ve su kaynaktan havuza doğru 1,200 arşın aktı. Taş işçilerinin başının üzerinde 100 arşın yükseklik vardı.

Yazıt, tünelin inşasını kaydetmektedir; metne göre çalışma her iki uçta eş zamanlı olarak başlamış ve taş işçileri ortada buluşana kadar devam etmiştir. Ancak bu anlatım, tünelin gerçekteki durumunu tam yansıtmaz; iki tarafın buluştuğu yer, keskin bir dik açılı birleşimdir ve merkezler birbirine paralel değildir. Hezekiya'nın mühendislerinin tünel işçilerini yönlendirmek için akustik sesleme yöntemine güvendiği düşünülmektedir. Siloam Yazıtı'nda bu tekniğin kullanıldığına dair açık bir kanıt bulunmaktadır. Yazıtın sıklıkla göz ardı edilen son cümlesi daha fazla bilgi verir: "İşçilerin başlarının üzerindeki kaya yüksekliği 100 arşındır." Bu ifade, mühendislerin tünelin farklı noktalarında yüzeye olan mesafeyi dikkate aldıklarını gösterir.^[15]

Kaynakça

^ ^a ^b Lemche 1998, s. 47; quote: "A good case can be made on the basis of the paleography to date the inscription in the Iron Age. The inscription itself, on the other hand, does not tell us this. It is only a secondary source, which in this case may be right but which can also be wrong, because nobody can really say on the basis of this anonymous inscription whether it was Hezekiah or some other Judean king from the eighth or seventh century who constructed the tunnel. As it stands, it is the only clear example of an inscription from either Israel or Judah commemorating a public construction work. As such it is a poor companion to similar inscriptions not least from Egypt and Mesopotamia."
^ "Siloam Inscription". Jewish Encyclopedia. 1906. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.
^ "The Ancient Hebrew Inscription of Siloam". 1888. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.
^ Rendsburg, Gary; Schniedewind, William (2010). "The Siloam Tunnel Inscription: Historical and Linguistic Perspectives". Israel Exploration Journal. 3 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2015.
^ Amihai Mazar, Archaeology of the Land of the Bible [1990] 484
^ "Quarterly Statement - Palestine Exploration Fund". 1869.
^ Guthe (1890). Quote: "Im Juli des Jahres 1890 hat ein angesehener Einwohner Jerusalems die Siloah-Inschrift durch einige Fellachen von Silwān aus der Wand des Felsentunnels... Bei dieser Arbeit ist der Stein leider in sechs bis sieben Stücke zersprungen, von denen eines grossen Umfang hat, fünf bis sechs dagegen kleineren Umfangs sind. Es ist wohl die ganze beschriebene Fläche herausgemeisselt worden, auch der Theil links vor der grossen, aus den Abbildungen ersichtlichen Spalte; jedoch sind mehrere Buchstaben an den Bruchstellen verletzt worden, wenn auch nicht wesentlich, wie man mir schreibt." ["In July, 1890, a distinguished resident of Jerusalem had the Siloam inscription extracted from the wall of the rock-cut tunnel by some fellaheen from Silwan... Unfortunately, during this procedure, the stone broke into six or seven pieces, one of which is large in size, however five or six are rather small. The entire inscribed area has apparently been chiseled out, including the part to the left of the large rock cleft visible in the illustrations; however, several letters have been damaged by the cracks, though not significantly, I am told."]
^ "Queries and Comments: Who Chiseled Out the Siloam Inscription? Biblical Archaeology Review (10:5), Sep/Oct 1984". 23 Haziran 2008. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.
^ The Jewish Encyclopedia 23 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1906) states: "The inscription was broken in an attempt made to steal it; but the fragments are now in the museum at Constantinople; and from casts that have been taken, copies of which are in Paris, London, and Berlin, it has been possible to gain an exact idea of its arrangement and to decipher it almost entirely."
^ Lawson Stone, What Goes Around: The Siloam Tunnel Inscription 23 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 20 August 2014, accessed 6 April 2018
^ Guthe (1890). Quote: "Die türkische Regierung in Jerusalem merkte nichts von dem, was vorgegangen war. Anfang Oktober scheint dort die Sache überhaupt noch wenig bekannt gewesen zu sein. Gege Ende des Jahres wurde aber die Lokalregierung durch den Direktor des türkischen Museums in Konstantinopel auf das Verschwinden des Inschriftsteines aus dem Kanal aufmerksam gemacht. Nach türkischem Gesetz ist nämlich die Regierung Eigenthümerin aller innerhalb des Reiches gefundenen alten Denkmäler. Die 1880 entdeckte Siloah-Inschrift war daher gesetzlich Eigenthum der Regierung, und diese in ihrem vollen Rechte, wenn sie auf die Entwender der Inschrift fahndete... Neuerdings haben jedoch die Untersuchungen der türkischen Regierung zum Ziele geführt. Sowohl der echte als auch der gefälschte Stein ist dem Mutesarrif von Jerusalem, Ibrahim Haddschī Pascha, übergeben worden. Viele Reisende haben beide Steine im Serāj in Augenschein genommen, bis des allzugrossen Zudrangs wegen die Erlaubniss dazu versagt wurde. Nach den letzten Nachrichten waren die Steine bereits in eine Kiste verpackt, um nach Konstantinopel gesandt zu werden. Die Schuld wird auf einen Fellachen aus Silwān geschoben; er soll mit einem halben Jahr Zuchthaus bestraft werden." ["The Turkish government in Jerusalem didn't notice any of what had happened. Altogether, at the beginning of October little of it seems to have become known there. Toward the end of the year, the local government officials were made aware of the disappearance of the stone bearing the inscription by the director of the Turkish museum in Constantinople. According to Turkish law, the government is the owner of all ancient monuments [antiquities] discovered within the Empire. The Siloah Inscription, discovered in 1880, was therefore government property, which made it fully entitled to search for the person who had removed the inscription... However, the official Turkish government investigation have recently led them to their goal. The authentic stone, as well as the fake one, have been handed over to the Mutesarrif of Jerusalem, Ibrahim Hajjī Pasha. Many travellers have examined both stones in the Serail, until admission was rescinded due to the all-too-great commotion. According to the latest news, both stones have already been packed into a case in order to be sent to Constantinople. A fellah from Silwan has been made responsible [scapegoated]; he is allegedly going to serve a half-year prison sentence as punishment."]
^ Guthe (1890). Quote: "Es ist sehr zu bedauern, dass das alte Denkmal durch ein so rohes, ungeschicktes Verfahren zerstört worden ist. Die sorgfältigen Gypsabgüsse, die ich 1881 habe anfertigen lassen, haben dadurch einen höheren Werth erhalten, da sie jetzt allein ein getreues und vollständiges Bild der Inschrift vor ihrer Zerstörung darbieten. Von den beiden ersten, die ich vor der Reinigung der Inschrift anfertigen liess, befindet sich einer im Besitz des Herrn Schneller (Syrisches Waisenhaus) in Jerusalem; der zweite ist während des Transportes nach Deutschland zerbrochen. Ein dritter, der ebenso wie jene die ganze geglättete Fläche der Felswand, auch den nicht mit Schriftzeichen versehenen Theil derselben darstellt und nach der Reinigung der Inschrift angefertigt wurde, ist Eigenthum des Deutschen Vereins zur Erforschung Palästinas und wird gegenwärtig auf der hiesigen Universitätsbibliothek aufbewahrt." ["It is very regrettable that the antiquity should have been destroyed by such a crude and clumsy procedure. The carefully made plaster casts, which I had commissioned in 1881, have now acquired a higher value, since they are now the only faithful and complete reproduction of the inscription as it was before its destruction. Of the first two of those I commissioned before the inscription was cleaned, one is now the property of Mr Schneller [de] (Syrian Orphanage) in Jerusalem; the second went to pieces while being transported to Germany. A third, which represents, much like the other ones, the entire smoothed surface of the rock wall, including the non-inscribed areas, which has been taken after the inscription was cleansed, is the property of the German Society for the Exploration of Palestine and is currently being kept here at the university library."]
^ "2.KRALLAR 20". bible.com.
^ "2.TARİHLER 32". bible.com. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.
^ Shanks, Hershel (2008). "Sound Proof". Biblical Archaeology Society. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2008.

Bibliyografi

Wikimedia Commons'ta Siloam Yazıtı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

[Lemche-1] Lemche 1998, s. 47; quote: "A good case can be made on the basis of the paleography to date the inscription in the Iron Age. The inscription itself, on the other hand, does not tell us this. It is only a secondary source, which in this case may be right but which can also be wrong, because nobody can really say on the basis of this anonymous inscription whether it was Hezekiah or some other Judean king from the eighth or seventh century who constructed the tunnel. As it stands, it is the only clear example of an inscription from either Israel or Judah commemorating a public construction work. As such it is a poor companion to similar inscriptions not least from Egypt and Mesopotamia."

[2] "Siloam Inscription". Jewish Encyclopedia. 1906. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.

[3] "The Ancient Hebrew Inscription of Siloam". 1888. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.

[4] Rendsburg, Gary; Schniedewind, William (2010). "The Siloam Tunnel Inscription: Historical and Linguistic Perspectives". Israel Exploration Journal. 3 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2015.

[5] Amihai Mazar, Archaeology of the Land of the Bible [1990] 484

[6] "Quarterly Statement - Palestine Exploration Fund". 1869.

[7] Guthe (1890). Quote: "Im Juli des Jahres 1890 hat ein angesehener Einwohner Jerusalems die Siloah-Inschrift durch einige Fellachen von Silwān aus der Wand des Felsentunnels... Bei dieser Arbeit ist der Stein leider in sechs bis sieben Stücke zersprungen, von denen eines grossen Umfang hat, fünf bis sechs dagegen kleineren Umfangs sind. Es ist wohl die ganze beschriebene Fläche herausgemeisselt worden, auch der Theil links vor der grossen, aus den Abbildungen ersichtlichen Spalte; jedoch sind mehrere Buchstaben an den Bruchstellen verletzt worden, wenn auch nicht wesentlich, wie man mir schreibt." ["In July, 1890, a distinguished resident of Jerusalem had the Siloam inscription extracted from the wall of the rock-cut tunnel by some fellaheen from Silwan... Unfortunately, during this procedure, the stone broke into six or seven pieces, one of which is large in size, however five or six are rather small. The entire inscribed area has apparently been chiseled out, including the part to the left of the large rock cleft visible in the illustrations; however, several letters have been damaged by the cracks, though not significantly, I am told."]

[8] "Queries and Comments: Who Chiseled Out the Siloam Inscription? Biblical Archaeology Review (10:5), Sep/Oct 1984". 23 Haziran 2008. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.

[9] The Jewish Encyclopedia 23 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1906) states: "The inscription was broken in an attempt made to steal it; but the fragments are now in the museum at Constantinople; and from casts that have been taken, copies of which are in Paris, London, and Berlin, it has been possible to gain an exact idea of its arrangement and to decipher it almost entirely."

[Seed-10] Lawson Stone, What Goes Around: The Siloam Tunnel Inscription 23 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 20 August 2014, accessed 6 April 2018

[11] Guthe (1890). Quote: "Die türkische Regierung in Jerusalem merkte nichts von dem, was vorgegangen war. Anfang Oktober scheint dort die Sache überhaupt noch wenig bekannt gewesen zu sein. Gege Ende des Jahres wurde aber die Lokalregierung durch den Direktor des türkischen Museums in Konstantinopel auf das Verschwinden des Inschriftsteines aus dem Kanal aufmerksam gemacht. Nach türkischem Gesetz ist nämlich die Regierung Eigenthümerin aller innerhalb des Reiches gefundenen alten Denkmäler. Die 1880 entdeckte Siloah-Inschrift war daher gesetzlich Eigenthum der Regierung, und diese in ihrem vollen Rechte, wenn sie auf die Entwender der Inschrift fahndete... Neuerdings haben jedoch die Untersuchungen der türkischen Regierung zum Ziele geführt. Sowohl der echte als auch der gefälschte Stein ist dem Mutesarrif von Jerusalem, Ibrahim Haddschī Pascha, übergeben worden. Viele Reisende haben beide Steine im Serāj in Augenschein genommen, bis des allzugrossen Zudrangs wegen die Erlaubniss dazu versagt wurde. Nach den letzten Nachrichten waren die Steine bereits in eine Kiste verpackt, um nach Konstantinopel gesandt zu werden. Die Schuld wird auf einen Fellachen aus Silwān geschoben; er soll mit einem halben Jahr Zuchthaus bestraft werden." ["The Turkish government in Jerusalem didn't notice any of what had happened. Altogether, at the beginning of October little of it seems to have become known there. Toward the end of the year, the local government officials were made aware of the disappearance of the stone bearing the inscription by the director of the Turkish museum in Constantinople. According to Turkish law, the government is the owner of all ancient monuments [antiquities] discovered within the Empire. The Siloah Inscription, discovered in 1880, was therefore government property, which made it fully entitled to search for the person who had removed the inscription... However, the official Turkish government investigation have recently led them to their goal. The authentic stone, as well as the fake one, have been handed over to the Mutesarrif of Jerusalem, Ibrahim Hajjī Pasha. Many travellers have examined both stones in the Serail, until admission was rescinded due to the all-too-great commotion. According to the latest news, both stones have already been packed into a case in order to be sent to Constantinople. A fellah from Silwan has been made responsible [scapegoated]; he is allegedly going to serve a half-year prison sentence as punishment."]

[12] Guthe (1890). Quote: "Es ist sehr zu bedauern, dass das alte Denkmal durch ein so rohes, ungeschicktes Verfahren zerstört worden ist. Die sorgfältigen Gypsabgüsse, die ich 1881 habe anfertigen lassen, haben dadurch einen höheren Werth erhalten, da sie jetzt allein ein getreues und vollständiges Bild der Inschrift vor ihrer Zerstörung darbieten. Von den beiden ersten, die ich vor der Reinigung der Inschrift anfertigen liess, befindet sich einer im Besitz des Herrn Schneller (Syrisches Waisenhaus) in Jerusalem; der zweite ist während des Transportes nach Deutschland zerbrochen. Ein dritter, der ebenso wie jene die ganze geglättete Fläche der Felswand, auch den nicht mit Schriftzeichen versehenen Theil derselben darstellt und nach der Reinigung der Inschrift angefertigt wurde, ist Eigenthum des Deutschen Vereins zur Erforschung Palästinas und wird gegenwärtig auf der hiesigen Universitätsbibliothek aufbewahrt." ["It is very regrettable that the antiquity should have been destroyed by such a crude and clumsy procedure. The carefully made plaster casts, which I had commissioned in 1881, have now acquired a higher value, since they are now the only faithful and complete reproduction of the inscription as it was before its destruction. Of the first two of those I commissioned before the inscription was cleaned, one is now the property of Mr Schneller [de] (Syrian Orphanage) in Jerusalem; the second went to pieces while being transported to Germany. A third, which represents, much like the other ones, the entire smoothed surface of the rock wall, including the non-inscribed areas, which has been taken after the inscription was cleansed, is the property of the German Society for the Exploration of Palestine and is currently being kept here at the university library."]

[13] "2.KRALLAR 20". bible.com.

[14] "2.TARİHLER 32". bible.com. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.

[15] Shanks, Hershel (2008). "Sound Proof". Biblical Archaeology Society. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]