Gezer Takvimi
| Gezer Takvimi | |
|---|---|
 | |
| Hammadde | Kireçtaşı |
| Boyut | 11.1 × 7.2 cm |
| Yazı | Fenike alfabesi ya da Paleo-İbrani alfabesi |
| Oluşturulma | y. MÖ 10. yy |
| Keşfedilme | 1908 |
| Günümüzdeki konumu | İstanbul Arkeoloji Müzeleri |
| Tanılama | 2089 T |
Gezer takvimi, 1908 yılında İrlandalı arkeolog R. A. Stewart Macalister tarafından, Kudüs'ün 20 mil batısında yer alan antik Gezer şehrinde keşfedilen, erken dönem Kenan diliyle yazılmış küçük bir kireçtaşı tablettir. Genellikle MÖ 10. yüzyıla tarihlenir, ancak kazı stratifiye edilmemiştir.[1][2]
Bilim insanları, metnin dilinin Fenikece mi İbranice mi, yazının ise Fenike (veya Proto-Kenan) mi yoksa paleo-İbranice mi olduğu konusunda görüş ayrılığı yaşamaktadır. Koller, metnin dilinin Kuzey İbranicesi olduğunu ileri sürmüştür.[3][4][5][6][7][8]
Yazıt, tarımsal mevsimleri belirsiz tarihlerle anlattığı için resmi bir takvim değildir. Ritüel ya da bürokratik bir takvimde olduğu gibi kesin zaman dilimlerini içermez. Bu nedenle, bazı zaman dilimleri bir yerine iki ayı kapsar ve bilinen ay numaraları ya da isimleri kullanılmamıştır.[9]
Yazıt
[değiştir | kaynağı değiştir]Takvim, kireçtaşı bir levha üzerine kazınmış olup, her döneme hasat, ekim veya belirli bitkilerin bakımı gibi görevlerin atandığı aylık ya da iki aylık periyotları anlatır.
KAI 182 olarak bilinen bu yazıt, Fenike veya paleo-İbranice yazısıyla yazılmıştır.
𐤉𐤓𐤇𐤅𐤀𐤎𐤐.𐤉𐤓𐤇𐤅𐤆
𐤓𐤏.𐤉𐤓𐤇𐤅𐤋𐤒𐤔
𐤉𐤓𐤇𐤏𐤑𐤃𐤐𐤔𐤕
𐤉𐤓𐤇𐤒𐤑𐤓𐤔𐤏𐤓𐤌
𐤉𐤓𐤇𐤒𐤑𐤓𐤅𐤊𐤋
𐤉𐤓𐤇𐤅𐤆𐤌𐤓
𐤉𐤓𐤇𐤒𐤑
- 𐤉𐤁𐤀
Bunun kare İbranice harflerle karşılığı ise şudur:
- ירחואספ ירחוז
- רע ירחולקש
- ירחעצדפשת
- ירחקצרשערמ
- ירחקצרוכל
- ירחוזמר
- ירחקצ
- אבי (ה)
Bu, kelime ayrımları için boşluklar eklenmiş aşağıdaki transliterasyona karşılık gelir:
- yrḥw ʾsp yrḥw z
- rʿ yrḥw lqš
- yrḥ ʿṣd pšt
- yrḥ qṣr šʿrm
- yrḥ qṣrw kl
- yrḥw zmr
- yrḥ qṣ
- ʾby [h]
|
Metin şu şekilde çevrilmiştir:
|
Olası karşılık gelen aylar: |
Bilim insanları, takvimin bir okul çocuğunun hafıza egzersizi, popüler bir halk şarkısı veya çocuk şarkısı metni olabileceğini öne sürmüşlerdir. Bir diğer olasılık ise, çiftçilerden vergi toplamak amacıyla hazırlanmış bir belge olmasıdır.
Takvimin kâtipi muhtemelen "Abijah"dır; bu isim "Yah (Tetragrammaton'un kısa bir biçimi) babamdır" anlamına gelir. Bu isim, İncil'de birkaç kişi için geçmektedir, bunlar arasında bir Yehuda kralı da bulunmaktadır (1 Krallar 14:31). Eğer bu doğruysa, bu durum, YHWH isminin erken bir tanıklığını sunar ve Meşa Stelesi'nden bir yüzyıldan daha uzun bir süre önceye tarihlenebilir.[11]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Takvim, 1908 yılında Filistin Keşif Fonu'ndan R.A.S. Macalister tarafından, Kudüs'ün 20 mil batısındaki antik Kenan şehri Gezer'de yapılan kazılarda keşfedilmiştir.
Gezer Takvimi şu anda, I. Dünya Savaşı'ndan önce ortaya çıkarılan Siloam yazıtı ve diğer arkeolojik buluntularla birlikte, İstanbul Arkeoloji Müzelerinin bir parçası olan Eski Şark Eserleri Müzesinde sergilenmektedir.[12][13] Gezer Takvimi'nin bir kopyası ise İsrail'deki İsrail Müzesi'nde sergilenmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Tappy, Ron E.; McCarter, P. Kyle; Lundberg, Marilyn J.; Zuckerman, Bruce (2006). "An abecedary of the mid-tenth century B.C.E. from the Judaean Shephelah". Bulletin of the American Schools of Oriental Research. 344 (344). s. 41. doi:10.1086/BASOR25066976. JSTOR 25066976. 10 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024.
...compromised archaeological contexts (e.g. the unstratified Gezer calendar...
- ^ Aaron Demsky (2007), Reading Northwest Semitic Inscriptions 8 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Near Eastern Archaeology 70/2. Quote: "The first thing to consider when examining an ancient inscription is whether it was discovered in context or not. It is obvious that a document purchased on the antiquities market is suspect. If it was found in an archeological site, one should note whether it was found in its primary context, as with the inscription of King Achish from Ekron, or in secondary use, as with the Tel Dan inscription. Of course texts that were found in an archaeological site, but not in a secure archaeological context present certain problems of exact dating, as with the Gezer Calendar."
- ^ Koller, Aaron (2013). "Ancient Hebrew מעצד and עצד in the Gezer Calendar". Journal of Near Eastern Studies. 72 (2). ss. 179-193. doi:10.1086/671444.
- ^ The Calendar Tablet from Gezer, Adam L Bean, Emmanual School of Religion 2 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Is it “Tenable”?, Hershel Shanks, Biblical Archaeology Review 25 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Spelling in the Hebrew Bible: Dahood memorial lecture, By Francis I. Andersen, A. Dean Forbes, p56
- ^ Pardee, Dennis. "A Brief Case for the Language of the 'Gezer Calendar' as Phoenician". Linguistic Studies in Phoenician, ed. Robert D. Holmstedt and Aaron Schade. Winona Lake. s. 43.
- ^ Chris A. Rollston (2010). Writing and Literacy in the World of Ancient Israel: Epigraphic Evidence from the Iron Age. Society of Biblical Lit. ss. 30-. ISBN 978-1-58983-107-0.
- ^ Seth L. Sanders, “Writing and Early Iron Age Israel: Before National Scripts, Beyond Nations and States,” in Literate Culture and Tenth-Century Canaan: The Tel Zayit Abecedary in Context, ed. Ron E. Tappy and P. Kyle McCarter, (Winona Lake, IN, 2008), p. 100–102
- ^ Coogan, Michael D. (2009). A Brief Introduction to the Old Testament: The Hebrew Bible in Its Context. Oxford University Press. s. 119. ISBN 978-0199830114.
- ^ Hoffmeier, James (2005). Ancient Israel in Sinai. Oxford: Oxford University Press. ss. 240-241.
- ^ Gezer calendar 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Istanbul Archaeological Museums, Artifacts 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Konuyla ilgili eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Albright, W.F. "The Gezer Calendar" in Bulletin of the American Schools of Oriental Research (BASOR). 1943. Volume 92:16–26. Original description of the find.
- Koller, Aaron. "Ancient Hebrew מעצד and עצד in the Gezer Calendar," Journal of Near Eastern Studies 72 (2013), 179–193, available at https://repository.yu.edu/handle/20.500.12202/4440.
- Sivan, Daniel "The Gezer calendar and Northwest Semitic linguistics", Israel Exploration Journal 48,1-2 (1998) 101–105. An up-to-date linguistic analysis of this text.
- Dever, William G. “Gezer”. In The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East vol. 2, Editor in Chief Eric M. Meyers, 396–400. New York: Oxford University Press, 1997.
- Pardee, Dennis. “Gezer Calendar”. In The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East vol. 2, Editor in Chief Eric M. Meyers, 396–400. New York: Oxford University Press, 1997.