Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinde dezenformasyon
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında, hem Rus hem Ukraynalı her iki tarafın medya organları da bir bilgi savaşı yürüttü ve aktif olarak dezenformasyon yaydı.[1] 2021-2022 Rusya-Ukrayna krizi ve ardından gelen Rusya işgali ile ilgili olarak Rusya Federasyonu, Ukrayna'nın Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti ayrılıkçı bölgelerinin devlet kurumları ve web tugayları tarafından dezenformasyon yayıldı. Rusya'nın dezenformasyonu ve sahte haberleri; Ukrayna ve NATO saldırganlığına ilişkin sahte bayrak iddiaları, insan hakları ihlalleri iddiaları ve hatta Ukraynalılar tarafından Rusça konuşanlar üzerinde gerçekleştirilen soykırım iddiaları, NATO ve Ukrayna'nın Rusya'yı hedef alan biyolojik silahlar geliştirdiği iddiaları ve Rusya'nın "kurtuluşu" için yaygın yerel halk desteği iddialarını içeriyordu. Dezenformasyonun bir kısmı, Ukrayna'ya yönelik uluslararası desteği zayıflatmak amacıyla Ukraynalı mültecilere karşı düşmanlığı teşvik etmeyi amaçlıyordu.
Rusya'nın dezenformasyonu, savaş haberlerinin sansürü ve çoğu medyanın devlet kontrolünde olması nedeniyle Rusya'da özellikle yaygın ve başarılı oldu. Yanlış bilgilendirmeleri nedeniyle Rus medyasının birçok Batılı ve gelişmiş ülkede faaliyetleri kısıtlanırken ve bu medya organları itibar kaybına uğrarken, gelişmekte olan birçok ülkede kendi bakış açısını daha başarılı bir şekilde yaymayı başardı. Özellikle Çin devlet medyası, Rusya'ya karşı dostane bir tutum takındı ve savaş haberlerini sık sık sansürledi veya Rusya'nın sahte haber ve yanıltıcı bilgilerini yeniden yayınladı.
Ukrayna medyası da Kiev'in Hayaleti gibi propaganda hikâyelerine başvurdukları gerekçesiyle eleştirilmekteyse de bu tür girişimler Rusya'nın dezenformasyon kampanyalarına kıyasla oldukça sınırlıdır.[2] Her iki taraf da kendi kayıplarını en aza indirirken karşı tarafın askerî kayıplarını abartmakla suçlanıyor.
Sansür uygulamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya
[değiştir | kaynağı değiştir]4 Mart 2022 tarihinde, Rusya Devlet Başkanı Putin, Rus ordusu ve operasyonları hakkında "kasıtlı olarak yanıltıcı bilgi yayınlayanları" cezalandırmak için 15 yıla kadar hapis cezası öngören bir yasa tasarısını imzaladı. Bu yasa tasarısı bazı Rus medya kuruluşlarının Ukrayna veya Ukrayna hakkında haber yapmayı durdurmasına ve hatta kapatılmasına yol açtı.[3][4][5] 1993 Rusya Anayasası'nda sansürün açıkça yasaklanmasına rağmen,[6] Rus sansür organı Roskomnadzor, ülke medyasının sadece Rus devlet kaynaklarından gelen bilgileri kullanmasını emretti. Aksi takdirde para cezaları ve engellemelerle karşı karşıya kalabilecekleri uyarısında bulundu. Ayrıca bir dizi bağımsız medya kuruluşunu, "güvenilmez, sosyal açıdan önemli ve gerçek dışı haberler yaymakla" suçladı. Bu kapsamda, Rus ordusunun Ukrayna şehirlerini bombalaması ve sivil ölümleri hakkında haber yapmak isteyen medya kuruluşları da engellenmiştir.[7][8]
Rus sansür organı Roskomnadzor; Novaya Gazeta, Moskova'nın Yankısı, inoSMI, Mediazona, The New Times, Dojd ve diğer bağımsız Rus medya kuruluşları hakkında soruşturma başlattı. Gerekçe olarak bu kuruluşların, Ukrayna şehirlerinin bombalanması ve çatışmalar sonucu Ukrayna'da sivil kayıpları hakkında yanlış bilgi yayınlamaları gösterildi. Bu suçlama Rus Ordusu'nun faaliyetleri ile ilgili haber yapmak isteyen bağımsız medya kuruluşlarını zor durumda bırakmıştır.[9] 1 Mart 2022'de Rus hükûmeti, Ukrayna'nın Rus güçleri tarafından işgalini haber yapması nedeniyle Dojd ve Moskova'nın Yankısı gibi medya kuruluşlarına erişimi engelledi. Bu engelleme sonucunda Dojd, genel müdürünün 3 Mart 2022'de "faaliyetlerini geçici olarak durduracağı" açıklamasıyla kapatıldı.[10]
Ukrayna
[değiştir | kaynağı değiştir]2021 yılında Ukrayna Millî Güvenlik ve Savunma Konseyi, Rusya yanlısı muhalif TV kanalları olan 112 Ukrayna, NewsOne ve ZIK'i yasakladı. Zelenski'nin sözcüsü, yasaklanan istasyonların "savaş araçları" haline geldiği için kararın "ulusal güvenliği koruma" amacıyla alındığını açıkladı.[11] Mart 2022'de, Zelenski sıkıyönetim kapsamında bir kararname imzalayarak, ulusal kanallarda yayınlanan haberleri tek bir platformda birleştiren ve birleşik bir bilgi politikası getiren bir girişim başlattı.[12] TV kanallarının yöneticileri, içeriğin hükûmet tarafından dikte edildiği yönündeki suçlamaları reddettiler ve sansürün Ukrayna askeri pozisyonları gibi bilgileri saklamaya odaklandığını belirttiler. Ancak bazı yorumcular, yayın süresinin "neredeyse yalnızca başkana yakın kişilere verildiği" şeklinde eleştiriler yönelttiler.[13]
Çin
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaşın Çin'deki sosyal medyada yer alması sansürlendi ve Çin medyası, Rus kaynaklarından dezenformasyon ve komplo teorileri aktarmakla suçlandı.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hoi, Geraldine Wong Sak (18 Mart 2022). "How to counter lies and propaganda in war zones". Swissinfo (İngilizce). 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ Stuart A. Thompson, Davey Alba (3 Mart 2022). "Fact and Mythmaking Blend in Ukraine's Information War". The New York Times (İngilizce). 0362-4331. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Over 150 Journalists Flee Russia Amid Wartime Crackdown On Free Press – Reports". Moscow Times. 3 Nisan 2022. 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
Dozhd, Ekho Moskvy and Znak have closed down after being blocked by the authorities
- ^ "Putin Signs Law Introducing Jail Terms for 'Fake News' on Army". Moscow Times. 4 Mart 2022. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Even Russia's Kremlin-backed media is going off message and beginning to question Putin's war on Ukraine". Fortune. 11 Mart 2022. 13 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Explained: What Russia's war on Ukraine has meant for its news media". The Indian Express. 18 Mart 2022. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Russia Bans Media Outlets From Using Words 'War,' 'Invasion'". Moscow Times. 26 Şubat 2022. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Use Only Official Sources About Ukraine War, Russian Media Watchdog Tells Journalists". Moscow Times. 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Russian Government Orders Media Outlets To Delete Stories Referring To 'Invasion' Or 'Assault' On Ukraine". Radio Free Europe/Radio Liberty, RFE/RL. 26 Şubat 2022. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Russian TV channel says it is temporarily halting work". Reuters. 3 Mart 2022. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
Dozhd (Rain) is temporarily halting its work
- ^ "Ukraine: Zelenskiy bans three opposition TV stations". DW. dpa/Reuters. 3 Şubat 2021. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ Sauer, Pjotr (20 Mart 2022). "Ukraine suspends 11 political parties with links to Russia". The Guardian. 25 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ Koshiw, Isobel (25 Mayıs 2022). "'Death to the enemy': Ukraine's news channels unite to cover war". The Guardian. 1 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ Wang, Kai (12 Mart 2022). "Ukraine: How China is censoring online discussion of the war". BBC. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
