Peterez
Peterez (Kabartayca: Бэтэрэз, Батраз; Karaçayca: Батраз; Abhazca: Патраз; Osetçe: Батырадз Adigece: Пэтэрэз), Nart destanlarında adı geçen önde bir kahraman ve destan kişisi. Sabahleyin analığı Joko-nan'ın (Жъокъо-нан) Peterez'e ilk bakışına denk düşecek bir ok dışında, kendisine silah işlemiyordu. Doğumundan önce Nart yaşlıları, "Eğer bu bebek bir kız çocuğu olarak doğarsa, ona bir dikiş sepeti hazırlar, ona göre yetiştiririz; eğer bir oğlan çocuğu olarak doğarsa, onu azgın sulara bırakırız" derler. Şarkının gerisi de şöyledir:
- Tanrı bir oğlan çocuğu olarak yarattı Peterez'i
- Onu bir sepet içinde
- Geçilmesi zor, bataklık bir kamışlığa attılar
- Sert bir fırtına esti
- Sepeti azgın dalgalara doğru, denize sürükledi
- Azgın deniz yatağımdır
- Deniz köpükleri de yorganımdır benim
- Diyordu Peterez.
Dalgalar sonunda beşiği kumsala vuruyor[1], Nart çobanları bebeği buluyorlar ve ona Adigece "Düzgün Burunlu" anlamına gelen "Peterez" (pe=burun, terez=düzgün) adını koyuyorlar. Çobanlar bebeği, Nartlarca korunan bir cüce topluluk olan Yisplerden (Исп) Nartlara gelin gelmiş olan çocuksuz Joko-nan'a veriyorlar. Peterez'in bebekliği de ilginçtir ve şarkısı da şöyledir:
- Çınarın serti beşik kenarları
- Şimşirin serti beşik uçları
- Ceylanın sırt derisi beşik ipi
- Kamışın gösterişlisi de beşik sopası idi
- Anası Joko-nan,bağladığında beşiğine bebeği
- Uzandı beşik ucunu parçaladı
- Gerindi beşik ipini kopardı
- Ardından oda içinde dimdik dikiliverdi
Karşılaştırmalı mitoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer tanrılarla mücadele eden bir tanrı olarak Peterez, Ermeni Artavazd (Artashes'in oğlu) ve Gürcü Amirani ile benzer rolleri üstlenir.[2] Ayrıca Yunan mitolojisinde Prometheus'a karşılık gelen olduğu tanımlanmıştır.[3][4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Мелетинский 1990, Батрадз, Батраз.
- ^ Dumézil 1976, s. 55.
- ^ Dumézil 1976, s. 24.
- ^ Пфаф, В.Б. (1870), Материалы для древней истории осетин, 4 pt.3, s. 9