İçeriğe atla

Osteoartrit

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Osteoartrit (OA ) veya Osteoartroz, Amerika Birleşik Devletleri'nde 7 yetişkinden 1'ini etkileyen, eklem kıkırdağı ve altındaki kemiğin yıkımından kaynaklanan dejeneratif bir eklem hastalığıdır.[1][2] Dünyadaki engelliliğin dördüncü önde gelen nedeni olduğuna inanılıyor.[3] En yaygın semptomlar eklem ağrısı ve sertliğidir.[4] Semptomlar genellikle yıllar içinde yavaşça ilerler. Diğer belirtiler arasında eklem şişmesi, hareket açıklığının azalması ve sırt etkilenmesinde kol ve bacaklarda zayıflık veya uyuşma şeklindedir.[4] En sık tutulan eklemler, parmak uçlarına yakın iki eklem ve başparmaktaki dip eklem, diz ve kalça eklemleri ve boyun ve bel eklemleridir.[4] Semptomlar işe ve normal günlük aktivitelere engel oluşturabilir. Diğer bazı artrit türlerinin aksine, iç organlar etkilenmez.[4] Sıklıkla el küçük eklemlerini, diz, kalça ve omurga eklemlerini etkilemektedir.[5] Diz eklemi tutulumu gonartroz, kalça eklemi tutulumu koksartroz olarak da adlandırılır.[6]

Nedenleri arasında önceki eklem yaralanmaları, anormal eklem veya uzuv gelişimi ve kalıtsal faktörler yer alır.[4][7] Aşırı kilolu, farklı uzunluklarda bacaklara sahip veya yüksek düzeyde eklem stresi ile sonuçlanan işleri olan kişilerde risk daha fazladır.[4][7] Osteoartritin eklem üzerindeki mekanik stres ve düşük dereceli enflamatuar süreçlerden kaynaklandığına inanılmaktadır.[8] Kıkırdak kaybolduğunda gelişir ve kıkırdağın altında yatan kemik etkilenir.[4] Ağrı egzersiz yapmayı zorlaştırabileceğinden kas kaybı meydana gellir.[7][9] Teşhis tipik olarak, diğer sorunları desteklemek veya dışlamak için kullanılan tıbbi görüntüleme ve diğer testlerle birlikte belirti ve semptomlara dayanır.[4] Osteoartritte eklemler Romatoid artritin aksine ısınmaz veya kızarmaz.[4]

Tedavi; egzersiz, dinlenme veya baston kullanımı gibi eklem stresini azaltmayı, destek gruplarını ve ağrı kesici ilaçları içerir.[4][10] Kilo verme fazla kilolu olanlarda yardımcı olabilir.[4] Ağrı kesici ilaçlar parasetamol (asetaminofen) ve ayrıca naproksen veya ibuprofen gibi NSAID'leri içerebilir.[4] Bağımlılık riskleri ve diğer yan etkilerin yanı sıra yararları hakkında bilgi eksikliği nedeniyle uzun süreli opioid kullanımı önerilmemektedir.[4][10] Diğer tedavilere rağmen devam eden sakatlık varsa eklem protezi ameliyatı bir seçenek olabilir.[7] Yapay bir eklemin ömrü tipik olarak 10 ila 15 yıldır.[11]

Osteoartrit, artritin en yaygın şeklidir ve yaklaşık 2015 yılı itbariyle 237 milyon kişiyi veya dünya nüfusunun %3,3'ünü etkilemektedir.[12][13] Nüfus yaşlandıkça daha yaygınlık artar. 60 yaşın üzerindeki erkeklerin yaklaşık %10'u ve kadınların %18'i etkilenir.[7] Osteoartrit, özürlülükle geçen yılların yaklaşık %2'sinin nedenidir.[13]

Belirti ve bulgular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Outline of female body indicating most affected areas
Osteoartrit en sık ellerde (parmakların ve başparmakların uçlarında), boyunda, belde, dizlerde ve kalçalarda görülür.

Ana semptom, yetenek kaybı ve sıklıkla sertliğe neden olan ağrıdır. Ağrı tipik olarak uzun süreli aktivite ile daha da kötüleşir ve istirahat ile hafifler. Tutukluk en çok sabahları görülür ve tipik olarak günlük aktivitelere başladıktan sonra otuz dakikadan az sürer, ancak hareketsizlik dönemlerinden sonra geri gelebilir. Osteoartritte, etkilenen eklem, özellikle omuz ve diz eklemi hareket ettirildiğinde çıtırtı sesi ("krepitus") verebilir. Kişi eklem kilitlenmesi ve eklem kararsızlığından da şikayet edebilir. Bu semptomlar, ağrı ve tutukluk nedeniyle günlük aktiviteleri etkiler.[14] Bazı insanlar soğuk-sıcak, yüksek nem veya barometrik basınçtaki düşüşle ilişkili artan ağrı bildirir, ancak bu belirtiler net değildir.[15]

Osteoartrit genellikle eller, ayaklar, omurga, kalçalar ve dizler gibi büyük ağırlık taşıyan eklemleri etkiler, ancak teoride vücuttaki herhangi bir eklem etkilenebilir. Osteoartrit ilerledikçe, yürüyüş gibi hareket modelleri etkilenir.[4] Osteoartrit, dizdeki eklem efüzyonunun en yaygın nedenidir.[16]

Parmaklar gibi daha küçük eklemlerde, Heberden (distal interfalangeal eklemler) veya Bouchard düğümleri (proksimal interfalangeal eklemler) adı verilen sert kemikli büyümeler oluşabilir ve bunlar ağrılı olmasalar da eklem hareketlerini sınırlarlar. Ayak parmaklarının osteoartriti, bunyon oluşumuna neden olan bir faktör olabilir,[17] onları kırmızı veya şişmiş hale getirir.

Nedenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eklemlerin yetersiz kendi kendine onarımı yanında mekanik stresten kaynaklanan hasarın osteoartritin birincil nedeni olduğuna inanılmaktadır.[18] Bu stresin kaynakları, konjenital veya patojenik nedenleri içerebilir; mekanik yaralanma; aşırı vücut ağırlığı; bir eklemi destekleyen kaslarda güç kaybı; ve periferik sinirlerin bozulması sebebiyle ani veya koordine olmayan hareketler.[18] Bununla birlikte, yaralanma olmadan koşmak da dahil olmak üzere egzersizin dizlerde osteoartrit riskini artırmadığı bulunmuştur.[19] Parmak boğumlarını çıtlatmanın da bir rol oynadığı görülmedi.[20] Osteoartrit riski yaşla birlikte artar.

Primer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteoartrit gelişimi, özellikle dizlerle ilgili olarak, eklem yaralanması öyküsü ve obezite ile ilişkilidir.[21] Menopoz sonrası kadınlarda aynı yaştaki erkeklere göre daha yaygın olduğundan, cinsiyet hormonu seviyelerindeki değişiklikler osteoartrit gelişiminde rol oynayabilir.[4][22] Afrikalı Amerikalılar ve Kafkasyalılarda kalça ve diz osteoartritindeki farklılıklar için çelişkili kanıtlar mevcuttur.[23]

Mesleki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Elle taşıma (örn. kaldırma) ile çalışan, fiziksel olarak zorlayıcı işler yapan, işte yürüyen ve iş yerinde tırmanma görevleri (örn. merdiven çıkma) olanlarda diz ve kalça osteoartriti gelişme riskinin arttığı bulundu. Özellikle kalça osteoartriti ile, eğilmiş veya bükülmüş pozisyonlarda çalışanlar arasında zamanla gelişme riskinin arttığı bulundu.[24] Diz osteoartriti için, özellikle diz çökmüş veya çömelmiş pozisyonda çalışanlar, diz çökmüş veya çömelmiş duruşla birlikte ağır kaldırma yapanlar ve ayakta çalışanlar arasında artmış risk bulunmuştur.[24] Kadınlar ve erkekler, osteoartrit gelişimi için benzer mesleki risklere sahiptir.[24]

İkincil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu tip osteoartrit, diğer faktörlerden kaynaklanır, ancak ortaya çıkan patoloji, birincil osteoartrit ile aynıdır:

Osteoartrit, büyük kıkırdak kaybı ve diğer eklem dokularında morfolojik hasara neden olabilen dejeneratif bir eklem hastalığı iken, osteoartritin erken aşamalarında ince biyokimyasal değişiklikler meydana gelir. Sağlıklı kıkırdağın su içeriği, suyu dışarı iten sıkıştırma kuvveti ve suyu içeri çeken ozmotik basınç ile hassas bir şekilde dengelenir.[36][37] Kollajen lifleri sıkıştırma kuvveti uygularken, kıkırdak proteoglikanları, suyu içeri çekme eğiliminde olan ozmotik basınç oluşturur.[37]

Bununla birlikte, osteoartritin başlangıcında, kollajen matrisi daha düzensiz hale gelir ve kıkırdak içindeki proteoglikan içeriğinde bir azalma olur. Kollajen liflerinin parçalanması, eklem boşluğunun su içeriğinde net bir artışa neden olur.[38][39][40][41][42] Artış, kıkırdak içi genel bir proteoglikan kaybı (ve dolayısıyla azalmış bir ozmotik çekme) ile birlikte[39][43] oluşur.[37][43]

Eklem içindeki diğer yapılar da etkilenebilir.[44] Eklem içindeki bağlar kalınlaşır ve fibrotik hale gelir ve menisküs hasar görebilir ve aşınabilir.[45] Menisküs tamamen yok olabilir. Eklemlerin kenarlarında "mahmuz" veya osteofit adı verilen yeni kemik büyümeleri oluşabilir. Subkondral kemik hacmi artar ve daha az mineralize olur (hipomineralizasyon).[46] Tüm bu değişiklikler çalışma sorunlarına neden olabilir. Osteoartritik eklemdeki ağrı, kalınlaşmış sinovyum[47] ve subkondral kemik lezyonları ile ilişkilendirilmiştir.[48]

Teşhis

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanı, öykü ve klinik muayeneyle makul bir kesinlikle konur.[49][50] X-ışınları tanıyı doğrulayabilir. Röntgende görülen tipik değişiklikler: eklem boşluğu daralması, subkondral skleroz (eklem çevresinde artmış kemik oluşumu), subkondral kist oluşumu ve osteofitler. Düz filmler, fizik muayene bulguları veya ağrı derecesi ile ilişkili olmayabilir.[51]

1990 American College of Rheumatology, çok merkezli bir çalışmanın verilerini kullanarak, sert doku büyümesi ve belirli eklemlerin şişmesine dayanan el osteoartritinin teşhisi için bir dizi kriter geliştirdi.[52] Bu kriterlerin, romatoid artrit ve spondiloartropatiler gibi diğer antitelere karşı el osteoartriti için %92 duyarlı ve %98 özgül olduğu bulunmuştur.[53]

  • Karpal eklem ve 1. karpometakarpal eklemde şiddetli osteoartrit ve osteopeni
    Karpal eklem ve 1. karpometakarpal eklemde şiddetli osteoartrit ve osteopeni
  • Eklem boşluğunun karakteristik daralması ile dizdeki osteoartrit MRG'si
    Eklem boşluğunun karakteristik daralması ile dizdeki osteoartrit MRG'si
  • Sol dizin primer osteoartriti. Osteofitlere, eklem boşluğunun daralmasına (ok) ve artmış subkondral kemik yoğunluğuna (ok) dikkat edin.
    Sol dizin primer osteoartriti. Osteofitlere, eklem boşluğunun daralmasına (ok) ve artmış subkondral kemik yoğunluğuna (ok) dikkat edin.
  • Dişi domuzlardan zarar görmüş kıkırdak. (a) kıkırdak erozyonu (b) kıkırdak ülserasyonu (c) kıkırdak onarımı (d) osteofit (kemik çıkıntısı) oluşumu.
    Dişi domuzlardan zarar görmüş kıkırdak. (a) kıkırdak erozyonu (b) kıkırdak ülserasyonu (c) kıkırdak onarımı (d) osteofit (kemik çıkıntısı) oluşumu.
  • Yaşlı bir kadında diz ekleminin osteoartrozunun histopatolojisi
    Yaşlı bir kadında diz ekleminin osteoartrozunun histopatolojisi
  • Yaşlı bir kadında diz ekleminin osteoartrozunun histopatolojisi
    Yaşlı bir kadında diz ekleminin osteoartrozunun histopatolojisi
  • Sağlıklı bir eklemde, kemiklerin uçları pürüzsüz kıkırdak ile kaplıdır. Birlikte, sinoviyal sıvı üreten sinovyal bir zarla kaplı bir eklem kapsülü tarafından korunurlar. Kapsül ve sıvı kıkırdağı, kasları ve bağ dokuları korur.
    Sağlıklı bir eklemde, kemiklerin uçları pürüzsüz kıkırdak ile kaplıdır. Birlikte, sinoviyal sıvı üreten sinovyal bir zarla kaplı bir eklem kapsülü tarafından korunurlar. Kapsül ve sıvı kıkırdağı, kasları ve bağ dokuları korur.
  • Osteoartrit ile kıkırdak yıpranır. Mahmuzlar kemiğin kenarından dışarı çıkar ve eklem sıvısı artar. Toplamda, eklem sert ve ağrılı hissediyor.
    Osteoartrit ile kıkırdak yıpranır. Mahmuzlar kemiğin kenarından dışarı çıkar ve eklem sıvısı artar. Toplamda, eklem sert ve ağrılı hissediyor.
  • Kireçlenme
    Kireçlenme
  • Osteoartritte eldeki kemik (sol) ve klinik (sağ) değişiklikler
    Osteoartritte eldeki kemik (sol) ve klinik (sağ) değişiklikler

sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteoartritin derecelendirilmesi için bir dizi sınıflandırma sistemi kullanılmaktadır:

  • WOMAC ölçeği, ağrı, katılık ve fonksiyonel sınırlamayı hesaba katar.[54]
  • Diz osteoartriti için Kellgren-Lawrence derecelendirme ölçeği. Yalnızca projeksiyonel radyografi özelliklerini kullanır.
  • Kalça ekleminin osteoartriti için Tönnis sınıflandırması, ayrıca sadece projeksiyonel radyografi özelliklerini kullanıyor.[55]
Parmaklardaki eroziv osteoartritin röntgeni, ayrıca tipik "martı kanadı" görünümüyle iki eklemi yakınlaştırır

Hem primer jeneralize nodal osteoartrit hem de eroziv osteoartrit (EOA, inflamatuar osteoartrit olarak da adlandırılır) primer osteoartritin alt gruplarıdır. EOA, sıklıkla elin distal interfalangeal eklemlerini etkileyen ve röntgende karakteristik erozif eklem değişikliklerine sahip olan osteoartritin çok daha az yaygın ve daha agresif bir enflamatuar şeklidir.[56]

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Illustration of example strengthening, aerobic conditioning, and range of motion exercises
OA'da önerilen bazı egzersiz türleri

Yaşam tarzı değişikliği (kilo verme ve egzersiz gibi) ve ağrı kesici ilaçlar tedavinin temel dayanaklarıdır. Asetaminofen (aynı zamanda parasetamol olarak da bilinir), NSAID'lerin yalnızca ağrı kesicinin yeterli olmadığı durumlarda ek tedavi olarak kullanılmasıyla birlikte birinci basamak olarak önerilir.[57][58] 2018 yılı itibarıyla hastalığın seyrini değiştiren ilaç bulunamamıştır.[59] Öneriler, 1) obezite ve fazla kilo, 2) fiziksel aktivite, 3) diyet, 4) komorbidite, 5) biyomekanik faktörler, 6) mesleki faktörler dahil olmak üzere hedefli müdahaleler yoluyla risk faktörlerinin değiştirilmesini içermektedir.[60]

Farklı öncelikler ve klinisyenler ile osteoartritli kişiler arasındaki zayıf iletişim, durumun başarılı yönetimini genellikle daha da zorlaştırır. Gerçekçi tedavi hedeflerine, duruma ilişkin ortak bir anlayış geliştirerek, aktif olarak hastanın endişelerini dinleyerek, tıbbi jargondan kaçınarak ve tedavi planlarını hastanın ihtiyaçlarına göre uyarlayarak ulaşılabilir.[61][62]

Yaşam tarzı ve beslenme değişiklikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteoartrozlu kişiler için önerilen yaşam tarzı değişiklikleri şunlardır:

Sağlıklı kiloyu korumak: Fazla kilolu olmak, osteoartroz riskini artırabilir. Sağlıklı kiloyu korumak için, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz önemlidir. Eklemleri fazla kullanmamak: Eklemleri çok fazla kullanmak, semptomları kötüleştirebilir. Eklemlere binen yükü azaltmak için, aşağıdaki önlemler alınabilir: Ağır eşyaları kaldırmamak, düz zeminde yürümek, eklemleri yorucu aktivitelerden korumak, düzenli egzersiz yapmak: Eklemleri güçlendirmek ve semptomları hafifletmek için düzenli egzersiz yapmak önemlidir. Egzersiz, eklemlere binen yükü azaltmaya yardımcı olur ve eklemleri destekleyen kasları güçlendirir.

Sigara içmemek: Sigara içmek, osteoartroz riskini artırabilir. Sigara içmek, kıkırdağın daha hızlı aşınmasına neden olabilir.

Alkol tüketimini sınırlamak: Alkol tüketimi, osteoartroz riskini artırabilir. Alkol, eklemleri tahriş edebilir ve semptomları kötüleştirebilir.

Fazla kilolu insanlar için kilo kaybı önemli bir faktör olabilir.[63] Kilo kaybı ve egzersiz uzun süreli tedavi sağlar ve OA'lı hastalarda savunulmaktadır. Bu yaşam tarzı değişikliklerine ek olarak, diz osteoartritli hastalarda ağrının giderilmesi için analjezi kullanımı, eklem içi kortizon enjeksiyonu ve hyaluronik asitler ve trombositten zengin plazma kullanılması önerilir.[64] Hasta eğitiminin artritin kendi kendine yönetiminde yardımcı olduğu gösterilmiştir. Ağrıyı azaltır, işlevi iyileştirir, sertliği ve yorgunluğu azaltır ve tıbbi kullanımı azaltır. Hasta eğitimi, tek başına NSAID'lere kıyasla ortalama %20 daha fazla ağrı kesici sağlayabilir.[63]

Beslenme, osteoartroz semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilecek birkaç şekilde fayda sağlayabilir:

İnflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Osteoartroz, eklemlerde iltihaplanmaya neden olabilir. Anti-inflamatuar besinler, bu iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir ve semptomları hafifletebilir. Eklemleri desteklemeye yardımcı olabilir. Bazı besinler, eklem sağlığını desteklemeye yardımcı olabilecek besin maddeleri içerir. Bunlar arasında kalsiyum, D vitamini, protein ve kollajen bulunur.

Fazla kilolu olmak, osteoartroz riskini artırabilir. Kilo vermek, eklemlere binen yükü azaltmaya ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.

Osteoartrozlu kişiler için önerilen bir diyet, Akdeniz diyetidir. Akdeniz diyeti, meyve, sebze, baklagiller, tam tahıllar, balık ve zeytinyağı gibi sağlıklı gıdaları içerir. Bu diyette, kırmızı et, işlenmiş gıdalar ve şekerli içecekler gibi sağlıksız gıdaların miktarı sınırlandırılır.

Osteoartrozlu kişiler için spesifik olarak önerilen bazı besinler şunlardır:

Omega-3 yağ asitleri: Omega-3 yağ asitleri, anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Somon, ton balığı, uskumru, ceviz ve keten tohumu gibi yağlı balıklar, omega-3 yağ asitleri bakımından zengindir.

Kalsiyum: Kalsiyum, kemik ve kıkırdak sağlığı için gereklidir. Süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve tofu gibi besinler, kalsiyum bakımından zengindir.

D vitamini: D vitamini, kalsiyumun emilimine yardımcı olur. Güneş ışığı, D vitamini üretiminin ana kaynağıdır. D vitamini takviyesi de alınabilir.

Protein: Protein, eklemlerin onarımı ve iyileşmesi için gereklidir. Et, balık, tavuk, yumurta ve baklagiller gibi protein açısından zengin besinler tüketilmeli.

Kollajen: Kolajen, eklem kıkırdağının ana bileşenidir. Tavuk suyu, balık suyu ve jelatin gibi kolajen bakımından zengin besinler tüketilebilir.

Osteoartrozlu kişiler, aşağıdaki besinlerden kaçınmalıdır:

İşlenmiş gıdalar: İşlenmiş gıdalar, genellikle şeker, trans yağlar ve doymuş yağlar bakımından yüksektir. Bu besinler, iltihabı artırabilir ve osteoartroz semptomlarını kötüleştirebilir.

Rafine şekerler: Rafine şekerler, iltihabı artırabilir ve osteoartroz semptomlarını kötüleştirebilir.

Kırmızı et: Kırmızı et, doymuş yağlar bakımından yüksektir. Doymuş yağlar, iltihabı artırabilir ve osteoartroz semptomlarını kötüleştirebilir.

Alkol: Alkol, iltihabı artırabilir ve osteoartroz semptomlarını kötüleştirebilir.

Fiziksel önlemler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta derecede egzersiz, diz ve kalça osteoartriti olanlarda ağrı ve fonksiyon açısından faydalı olabilir.[65][66][67] Bu egzersizler haftada en az üç kez yapılmalıdır.[68] Bazı kanıtlar belirli fizik tedavileri desteklerken, birleşik bir program için kanıtlar sınırlıdır.[69] Net tavsiyeler vermek, egzersizleri keyifli hale getirmek ve insanlara egzersiz yapmanın önemi konusunda güven vermek, daha fazla fayda ve daha fazla katılım sağlayabilir.[67] Sınırlı kanıt, denetimli egzersiz tedavisinin egzersiz bağlılığını artırabileceğini düşündürmektedir.[70] Masaj terapisinin etkinliğini gösteren yeterli kanıt yoktur.[71] Manuel terapi için kanıtlar kesin değildir.[72] 2015 yılında yapılan bir inceleme, su tedavisinin güvenli ve etkili olduğunu ve diz osteoartriti için ek bir tedavi olabileceğini gösterdi.[73]

Alt ekstremite artritli bireylerde düşmeleri engellemek üzere pozisyon hissi, denge ve kuvvet bozukluklarını ele almak için fonksiyonel, yürüme ve denge eğitimi önerilmiştir.[74][75] El osteoartriti olan kişiler için egzersizler, el işlevini iyileştirmek, ağrıyı azaltmak ve parmak eklemi sertliğini gidermek için küçük faydalar sağlayabilir.[76]

Lateral kama tabanlık ve nötr tabanlıkların diz osteoartritinde yararlı olduğu görülmemektedir.[77][78][79] Dizlikler yardımcı olabilir[80] ancak kullanışlılıkları da tartışılmaktadır.[79] Ağrı yönetiminde sertliği gidermek için ısı kullanılabilir; soğuk, kas spazmlarını ve ağrıyı hafifletebilir.[81] Kalça ve diz osteoartritli kişilerde suda egzersiz, ağrı ve sakatlığı azaltabilir ve kısa vadede yaşam kalitesini artırabilir.[82] Ayrıca aerobik ve yürüyüş gibi terapötik egzersiz programları, diz osteoartriti olan kişiler için programın bitiminden sonra 6 aya kadar ağrıyı azaltır ve fiziksel işlevi iyileştirir.[83] Hidroterapi, osteoartritli kişiler tarafından bildirilen ağrı, sakatlık ve yaşam kalitesinin yönetiminde de avantaj sağlayabilir.[82]

İlaç tedavisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Risk faktörlerine göre tedavi önerileri
GI riski KVH riski Seçenek
Düşük Düşük NSAID veya parasetamol[84]
Ilıman Düşük Parasetamol veya antasitli düşük doz NSAID[84]
Düşük Ilıman Parasetamol veya antasitli düşük doz aspirin[84]
Ilıman Ilıman Düşük doz parasetamol, aspirin ve antasit. Karın ağrısı veya siyah dışkı için izleme.[84]

Ağızla

[değiştir | kaynağı değiştir]

Parasetamol, osteoartrit için ilk basamak tedavidir.[57][85] Ağrı kesici doza göre farklılık göstermez.[58] Bununla birlikte, 2015 yılında yapılan bir inceleme, asetaminofenin, karaciğer iltihabına ilişkin bazı laboratuvar endişeleri ile yalnızca küçük bir kısa vadeli faydaya sahip olduğunu buldu.[86] Hafif ila orta dereceli semptomlar için asetaminofenin etkinliği, naproksen gibi non-steroid antiinflamatuar ilaçlara benzer, ancak daha şiddetli semptomlar için NSAID'ler daha etkili olabilir.[57] NSAID'ler, gastrointestinal kanama gibi daha büyük yan etkilerle ilişkilidir.[57]

NSAID'lerin başka bir sınıfı olan COX-2 seçici inhibitörleri (selekoksib gibi), seçici olmayan NSAID'lerle karşılaştırıldığında eşit derecede etkili ve daha düşük advers gastrointestinal etki oranlarına, ancak miyokard enfarktüsü gibi daha yüksek kardiyovasküler hastalık oranlarına sahiptir.[87] Yararlar ve riskler kişiden kişiye değişir ve tedavi kararları verilirken dikkate alınması gerekir[88] ve NSAIDS ile COX-2 seçici inhibitörlerini karşılaştıran daha fazla tarafsız araştırmaya ihtiyaç vardır.[89] Topikal olarak uygulanan NSAID'ler az sayıda insan için etkilidir.[90] COX-2 selektif inhibitörü rofekoksib, kardiyovasküler olaylar uzun süreli kullanımla ilişkilendirildiği için 2004 yılında piyasadan kaldırıldı.[91]

Osteoartritte İki hafta sonrasında istenen ağrı rahatlamasının sağlanamaması, dozajın ve ağrı kesici ilacın yeniden değerlendirilmesini gerektirir.[92] Hem tramadol gibi zayıf opioidler hem de daha güçlü opioidler dahil olmak üzere ağızdan opioidler de sıklıkla reçete edilir. Uygunlukları belirsizdir ve opioidler genellikle yalnızca birinci basamak tedaviler başarısız olduğunda veya kontrendike olduğunda önerilir.[10][93] Bu, küçük yararları ve nispeten büyük yan etki risklerinden kaynaklanmaktadır.[94][95] Tramadol kullanımı muhtemelen ağrıyı veya fiziksel işlevi iyileştirmez ve muhtemelen olumsuz yan etkilerin görülme sıklığını artırır.[95] Osteoartrit tedavisinde oral steroidler önerilmemektedir.[85]

Doksisiklin'in osteoartrit için kullanımı, işlev veya eklem ağrısını iyileştirmez.[96] Doksisiklinin eklem aralığının daralmasını ile ilgili faydası net değildir.[96]

2018'de yapılan bir meta-analiz, osteoartrit tedavisi için oral kollajen takviyesinin sertliği azalttığını ancak ağrı ve fonksiyonel sınırlamayı iyileştirmediğini buldu.[97]

Topikal

[değiştir | kaynağı değiştir]

Diklofenak da dahil olmak üzere topikal kullanım için çeşitli NSAID'ler vardır. 2016 tarihli bir Cochrane incelemesi, ağrılı diz artriti olan 40 yaş üstü kişilerde yalnızca topikal diklofenak ve ketoprofen kullanımına ilişkin makul derecede güvenilir kanıtların mevcut olduğu sonucuna varmıştır.[90] Transdermal opioid ağrı ilaçları, osteoartrit tedavisinde tipik olarak önerilmemektedir.[94] Osteoartriti tedavi etmek için topikal kapsaisin kullanımı tartışmalıdır, çünkü bazı incelemeler fayda bulurken[98][99] diğerleri bulmadı.[100]

Eklem enjeksiyonları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artan biyoyararlanım, daha az sistemik maruziyet ve azalan yan etkiler açısından intraartiküler (IA) enjeksiyonla lokal ilaç verilmesi daha etkili ve daha güvenli olabilir.[101] Piyasada semptomatik tedavi için çeşitli eklem içi ilaçlar mevcuttur.

Ultrason eşliğinde kalça eklemi enjeksiyonu : İğne için en uygun giriş noktasını işaretlemek için bir cilt işareti yapılır.[102]
Steroidler
[değiştir | kaynağı değiştir]

Glukokortikoidlerin eklem enjeksiyonu, birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilen kısa süreli ağrı rahatlamasına yol açar.[103] 2015 yılında yapılan bir Cochrane incelemesi, dizin eklem içi kortikosteroid enjeksiyonlarının yaşam kalitesine fayda sağlamadığını ve diz eklem alanı üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını buldu.[104] Başka bir 2015 çalışmasında eklem içi kortikosteroid enjeksiyonlarının daha yüksek dozlarda olumsuz etkileri bildirildi[105] ve 2017'de yapılan bir çalışma, plaseboya kıyasla 2 yıl boyunca her 12 haftada bir eklem içi triamsinolon ile kıkırdak kalınlığında azalma olduğunu gösterdi.[106] 2018 yılında yapılan bir araştırma, eklem içi triamsinolon'un göz içi basıncındaki artışla ilişkili olduğunu buldu.[107]

Hiyalüronik asit
[değiştir | kaynağı değiştir]

Hyaluronik asit enjeksiyonları, diz artriti için plaseboya kıyasla iyileşme sağlamamamış,[108][109] ancak ağrı riskini daha fazla artırmıştı.[108] Ayak bileği osteoartritinde kanıtlar belirsizdir.[110]

Trombosit zengin plazma
[değiştir | kaynağı değiştir]

Trombosit açısından zengin plazma (PRP) enjeksiyonlarının etkinliği belirsizdir; bu tür enjeksiyonların işlevi iyileştirdiği, ancak ağrıyı iyileştirmediği ve artan risk ile ilişkili olduğu yönünde iddialar vardır.[111][112] PRP içeren çalışmaların Cochrane incelemesi, kanıtların yetersiz olduğunu buldu.[113]

Ameliyat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemik füzyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemiklerin artrodezi bazı osteoartrit tiplerinde bir seçenek olabilir. Bir örnek, ayak bileği füzyonunun son dönem vakalarda altın standart tedavi olarak kabul edildiği ayak bileği osteoartritidir.[114]

Eklem değiştirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kişinin yaşam kalitesi bozulmuş ve konservatif tedaviler etkisiz ise, eklem replasman cerrahisi veya eklemde yüzey yenileme önerilebilir.[115][116] Diz ve kalçalar için eklem replasmanını desteklenmektedir.[117][118] Total diz protezi uygulanan kişiler, SF-12 yaşam kalitesi skorlarında iyileşme yaşadılar, ameliyat olmayanlara göre kendilerini daha iyi hissediyorlardı ve ağrı ve fonksiyon açısından yaşam kalitesi açısından kısa ve uzun vadeli faydaları olabilir.[119][120] Çeşitli çevresel faktörler, eşlik eden hastalıklar ve vücudun diğer bölgelerindeki ağrılar nedeniyle bu ameliyatların olumlu etkileri zamanla sınırlıdır.[121]

Omuz osteoartriti olan ve ilaçlara yanıt vermeyen kişiler için cerrahi seçenekler arasında omuz eklemin bir kısmının ve tamamının değiştirilmesi gerekebilir.[122]

Biyolojik eklem replasmanı, hastalıklı dokuların yenileriyle değiştirilmesini içerir. Bu, kişiden (otogreft) veya bir donörden (allogreft) olabilir.[123] Eklem nakli (osteokondral allogreft) geçiren kişilerin, kemik ve kıkırdak dokuları sınırlı bağışıklık tepkilerine sahip olduğundan, bağışıklık bastırıcı almaları gerekmez.[124] Osteokondral otogreft transfer sistemi adı verilen, ağırlık taşımayan bir bölgeden hasarlı bölgeye otolog eklem kıkırdağı transferi, üzerinde çalışılan olası bir prosedürdür.[125] Eksik kıkırdak fokal bir kusur olduğunda, otolog kondrosit implantasyonu da bir seçenektir.[126]

Diğer cerrahi seçenekler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteotomi, diz osteoartriti olan kişilerde yararlı olabilir, ancak iyi çalışılmamıştır ve cerrahi olmayan tedaviler veya diğer ameliyat türlerinden daha etkili olup olmadığı açık değildir.[127][128] Artroskopik cerrahi, diz osteoartritinde[129][130] sonuçları iyileştirmediği ve zararla sonuçlanabileceği için büyük ölçüde önerilmemektedir.[131] Hafif ila orta dereceli diz osteoartriti olan kişilerde ameliyatın yararlı olup olmadığı açık değildir.[128]

Alternatif tıp

[değiştir | kaynağı değiştir]

Glukozamin ve kondroitin

[değiştir | kaynağı değiştir]

Glukozaminin etkinliği tartışmalıdır.[132] İncelemeler onun plaseboya eşit[133][134] veya plasebodan biraz daha iyi olduğu yönündedir.[135][136] Glukozamin sülfat ve glukozamin hidroklorür arasında bir fark olabilir, glukozamin sülfat bir fayda gösterirken glukozamin hidroklorür göstermez.[137] Glukozamin sülfatın osteoartritin ilerlemesi üzerinde bir etkiye sahip olduğuna dair kanıtlar biraz belirsizdir ve eğer mevcutsa muhtemelen orta düzeydedir.[138] Osteoartrit Araştırma Topluluğu Uluslararası, altı ay sonra herhangi bir etki gözlenmezse glukozaminin kesilmesini önerir[139] ve Ulusal Sağlık ve Bakım Mükemmelliği Enstitüsü artık kullanımını önermiyor.[9] Glukozamin, etkinliğini belirlemedeki zorluğa rağmen, bir tedavi seçeneği olmaya devam etmektedir.[140] Avrupa Osteoporoz ve Osteoartritin Klinik ve Ekonomik Yönleri Derneği (ESCEO), diz osteoartriti için glukozamin sülfat ve kondroitin sülfat önermektedir.[141] Osteoartrit için bir tedavi olarak kullanımı genellikle güvenlidir.[140][142]

Kondroitin klinik deneylerine ilişkin 2015 Cochrane incelemesi, çalışmaların çoğunun düşük kalitede olduğunu ifade ediyor. Bu çalışmalarda ağrıda kısa vadeli iyileşme ve birkaç yan etki olduğuna dair bazı kanıtlar bulunmasına rağmen kondroitinin etkilenen eklemlerin sağlığını iyileştirdiği veya koruduğu görülmemektedir.[143]

Diğer tedaviler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avokado-soya fasulyesi sabunlaştırılamayan maddeler (ASU), avokado yağı ve soya fasulyesi yağından yapılan bir ekstrakttır. Diyet takviyesi veya reçeteli ilaç (Fransa) olarak satılmaktadır.[144] 2014 yılında yapılan bir Cochrane incelemesi, ASU'nun osteoartritli bazı kişilerde kısa vadede ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabileceğini, ancak etkilenen eklemlerin sağlığını iyileştirmediğini veya korumadığını buldu.[145] Gözden geçirme, ASU'yu osteoartritte belirsiz etkinliği  – kondroitin ile karşılaştıran ve iki ajan arasında hiçbir fark olmayan yüksek  –, iki yıllık bir klinik araştırmaya dikkat çekti.[145] İnceleme ayrıca ASU güvenliğine dair yetersiz kanıt olduğunu da buldu.[145]

Boswellia serrata ile ilgili birkaç yüksek kaliteli çalışma, ağrı ve işlevde tutarlı ancak küçük iyileşmeler gösteriyor.[145] Zerdeçal,[146] fitodolor,[98] ve s-adenosil metionin (SAMe)[71][98] ağrıyı iyileştirmede etkili olabilir. 2009 Cochrane incelemesi, etkisini kanıtlamak için yeterli yüksek kaliteli klinik araştırma olmadığı için SAMe'nin rutin kullanımına karşı tavsiyede bulundu.[147] 2021'de yapılan bir inceleme, hidroksiklorokinin (HCQ) el veya diz osteoartritinde ağrıyı azaltmada ve fiziksel işlevi iyileştirmede hiçbir faydası olmadığını ve osteoartriti olan kişiler için HCQ'nun dışlanmasının önerilmesi gerektiğini buldu.[148] El veya diz artrit ağrısını tedavi etmek için kolşisin kullanımına dair bir kanıt yoktur.[149]

Hiyalüronan,[150] metilsülfonilmetan,[98] kuşburnu,[98] kapsaisin,[98] veya D vitamini kullanımını destekleyen sınırlı kanıt vardır.[98][151]

Akupunktur ve diğer müdahaleler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akupunktur ağrının giderilmesinde iyileşmelere yol açarken, bu gelişme küçüktür ve önemi sorgulanabilir olabilir.[152] Periferik eklem osteoartriti için bekleme listesi kontrollü deneyler, klinik olarak anlamlı faydalar göstermektedir, ancak bunlar, plasebo etkilerinden kaynaklanıyor olabilir.[153][154] Akupunktur uzun vadeli faydalar sağlamıyor gibi görünüyor.[155]

TENS gibi elektrostimülasyon teknikleri, dizdeki osteoartriti tedavi etmek için yirmi yıldır kullanılmaktadır. Bununla birlikte, ağrı veya sakatlığı azalttığını gösteren kesin bir kanıt yoktur.[156] Düşük seviyeli lazer tedavisine ilişkin bir Cochrane incelemesi, net olmayan bir fayda kanıtı bulurken, başka bir inceleme, osteoartritli dizler için kısa süreli ağrı giderme kaydetti.[157]

Osteoartrit için balnoterapinin (mineral banyoları veya kaplıca) kişinin yaşam kalitesi veya işlev görme yeteneğini iyileştirip iyileştirmediğini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.[158] Buz veya soğuk paketlerin kullanılması faydalı olabilir; ancak, daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.[159] Eklemlere sıcak paketler yerleştirmenin yararına dair bir kanıt yoktur.[159]

Terapötik ultrason (fonoferez) diz osteoartriti olan kişilerde yararlı olabileceğine dair düşük kaliteli kanıtlar vardır; ancak, bu potansiyel yararın derecesi ve önemini doğrulamak ve belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.[160]

Terapötik ultrason ağrıyı hafifletebilir, ancak fonksiyonel iyileşme için ek faydalar sağlamaz. Diz osteoartriti olan hastalarda ağrıyı gidermek ve fiziksel işlevi iyileştirmek için güvenli bir tedavi yöntemidir.[161]

Sürekli ve darbeli ultrason modları (özellikle 1 Mhz, 2.5 W/ cm2, 15dk/seans, 3 seans/hafta, 8 haftalık protokol boyunca) hastaların fiziksel fonksiyonlarını ve ağrılarını iyileştirmede etkili olabilir.[162]

Elektromanyetik alan tedavisinin orta derecede ağrı kesici etkisini gösteren zayıf kanıtlar vardır; ancak daha fazla araştırma gereklidir ve elektromanyetik alan tedavisinin yaşam kalitesi veya işlevi iyileştirip iyileştiremeyeceği bilinmemektedir.[163]

Diz osteoartriti için viskozite desteği, enjeksiyondan 5 ila 13 hafta sonra ağrı ve fonksiyon üzerinde olumlu etkilere sahip olabilir.[164]

Epidemiyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
2004 global heat map of osteoarthritis-adjusted life year by country
100.000'de osteoartrit için sakatlığa göre ayarlanmış yaşam yılı 2004 yılında yaşayanlar[165]

Küresel olarak, (2010 (2010) itibarıyla), yaklaşık 250 milyon kişide diz osteoartriti vardı (nüfusun %3,6'sı).[166][167] Kalça osteoartriti, popülasyonun yaklaşık %0,85'ini etkiler.[166]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteoartrit, osteo- arthr- -itis eklemdeki iltihaplanma ile ilişkilidir.[168] Enflamasyon belirgin bir özellik olmadığı için osteoartritin -itis'in yanıltıcı olduğu düşünülebilir. Bazı klinisyenler bu durumu, enflamatuar yanıtın yokluğunu belirtmek için osteoartroz olarak adlandırırlar[169] -osis soneki basitçe patolojinin kendisine atıfta bulunur.

Diğer hayvanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteoartrit, deniz hayvanları ve hatta bazı fosiller dahil olmak üzere tüm dünyada çeşitli hayvan türlerinde bildirilmiştir; bunlarla sınırlı olmamak üzere: kediler, birçok kemirgen, sığır, geyik, tavşan, koyun, deve, fil, bufalo, sırtlan, aslan, katır, domuz, kaplan, kanguru, yunus, dugong ve atlar.[170]

Araştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Terapiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eklem yapısal değişikliğini durdurarak ve semptomları iyileştirerek hastalığın ilerlemesinin doğal seyrini değiştirecek farmasötik ajanlar, hastalığı modifiye edici tedavi (DMOAD) olarak adlandırılır.[171] Araştırılan tedaviler şunları içerir:

  • Stronsiyum ranelat – osteoartritte dejenerasyonu azaltabilir ve sonuçları iyileştirebilir.[172][173]
  • Gen tedavisi - Gen transfer stratejileri, semptomlardan ziyade hastalık sürecini hedeflemeyi amaçlar.[174] Hücre aracılı gen terapisi de incelenmektedir.[175][176] Bir versiyon Güney Kore'de orta dereceli diz osteoartritinin tedavisi için onaylandı, ancak daha sonra kullanılan bir bileşenin yanlış etiketlenmesi ve yanlış bildirilmesi nedeniyle iptal edildi.[177][178] İlaç intraartiküler olarak uygulandı.[178]

Neden

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osteoartrit için hastalık modifiye edici ajanlar bulmaya çalışmanın yanı sıra, osteoartritin nedenlerini bulmak için sistem temelli bir yaklaşımın gerekli olduğuna dair ortaya çıkan kanıtlar vardır.[179]

Teşhis biyobelirteçleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çözünür biyobelirteçlerin osteoartrit klinik deneylerine dahil edilmesi için gereklilikleri özetleyen kılavuzlar 2015'te yayınlandı,[180] ancak 2021 itibarıyla osteoartriti saptamak için klinik olarak kullanılan doğrulanmış biyobelirteçler yok.[181]

Risk değerlendirmeleri için kullanılabilecek molekülleri arayan osteoartrit için biyobelirteçlerin 2015 sistematik bir incelemesi, 25 yayında kemik ve kıkırdak döngüsünün 37 farklı biyokimyasal belirtecini buldu.[182] En güçlü kanıt, diz osteoartrit ilerlemesi için bir prognostik belirteç olarak tip II kolajenin (uCTX-II) idrar C-terminal telopeptidi ve hem diz hem de kalça osteoartriti insidansı için bir prognostik belirteç olarak serum kıkırdak oligomerik matriks proteini (COMP) seviyeleriydi. . Kalça osteoartritindeki biyobelirteçlerin gözden geçirilmesi de uCTX-II ile ilişkiler bulmuştur.[183] Prokollajen tip II C-terminal propeptit (PIICP) seviyeleri, vücuttaki ve eklem sıvısındaki tip II kollajen sentezini yansıtır PIICP seviyeleri, erken osteoartrit için prognostik bir belirteç olarak kullanılabilir.[184]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Atlas of Osteoarthritis. Springer. 2015. s. 21. ISBN 978-1910315163. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "A National Public Health Agenda for Osteoarthritis 2020" (PDF). U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 27 Temmuz 2020. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ Hunter (27 Nisan 2019). "Osteoarthritis". Lancet. 393 (10182): 1745-1759. doi:10.1016/S0140-6736(19)30417-9. ISSN 1474-547X. PMID 31034380. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Osteoarthritis". National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases. April 2015. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2015. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  7. ^ a b c d e "Osteoarthritis". Lancet. 386 (9991): 376-387. July 2015. doi:10.1016/S0140-6736(14)60802-3. PMID 25748615. 
  8. ^ "Osteoarthritis as an inflammatory disease (osteoarthritis is not osteoarthrosis!)". Osteoarthritis and Cartilage. 21 (1): 16-21. January 2013. doi:10.1016/j.joca.2012.11.012. PMID 23194896. 
  9. ^ a b "Osteoarthritis – Care and management in adults". 2014. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015. 
  10. ^ a b c "OARSI guidelines for the non-surgical management of knee osteoarthritis". Osteoarthritis and Cartilage. 22 (3): 363-388. March 2014. doi:10.1016/j.joca.2014.01.003. PMID 24462672. 
  11. ^ "Biotribology of artificial hip joints". World Journal of Orthopedics. 6 (1): 77-94. January 2015. doi:10.5312/wjo.v6.i1.77. PMC 4303792 $2. PMID 25621213. 
  12. ^ ((GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators)) (October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545-1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577 $2. PMID 27733282. 
  13. ^ a b "Burden of disability due to musculoskeletal (MSK) disorders". Best Practice & Research. Clinical Rheumatology. 28 (3): 353-66. June 2014. doi:10.1016/j.berh.2014.08.002. PMID 25481420. 
  14. ^ "Osteoarthritis: diagnosis and treatment". American Family Physician. 85 (1): 49-56. January 2012. PMID 22230308. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  15. ^ "Influence of meteorological elements on osteoarthritis pain: a review of the literature" [Influence of meteorological elements on osteoarthritis pain: a review of the literature]. Revista Brasileira de Reumatologia (Portekizce). 51 (6): 622-628. December 2011. doi:10.1590/S0482-50042011000600008. PMID 22124595. 
  16. ^ "Swollen knee". Mayo Clinic. 2017. 20 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Bunions: Symptoms and causes". Mayo Clinic. 8 Kasım 2016. 21 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017. 
  18. ^ a b "Etiopathogenesis of osteoarthritis". The Medical Clinics of North America. 93 (1): 1-24, xv. January 2009. doi:10.1016/j.mcna.2008.08.009. PMID 19059018. 
  19. ^ "Exercise and knee osteoarthritis: benefit or hazard?". Canadian Family Physician. 55 (9): 871-878. September 2009. PMC 2743580 $2. PMID 19752252. 
  20. ^ "Knuckle cracking and hand osteoarthritis". Journal of the American Board of Family Medicine. 24 (2): 169-174. 2011. doi:10.3122/jabfm.2011.02.100156. PMID 21383216. 
  21. ^ "Knee osteoarthritis and obesity". International Journal of Obesity and Related Metabolic Disorders. 25 (5): 622-627. May 2001. doi:10.1038/sj.ijo.0801585. PMID 11360143. 
  22. ^ "Sex hormones and structural changes in osteoarthritis: a systematic review". Maturitas. 69 (2): 141-156. June 2011. doi:10.1016/j.maturitas.2011.03.019. PMID 21481553. 
  23. ^ "Osteoarthritis: new insights. Part 1: the disease and its risk factors". Annals of Internal Medicine. 133 (8): 635-646. October 2000. doi:10.7326/0003-4819-133-8-200010170-00016. PMID 11033593. 
  24. ^ a b c Gignac, Monique A. M.; Irvin, Emma; Cullen, Kim; Van Eerd, Dwayne; Beaton, Dorcas E.; Mahood, Quenby; McLeod, Chris; Backman, Catherine L. (1 Mart 2020). "Men and Women's Occupational Activities and the Risk of Developing Osteoarthritis of the Knee, Hip, or Hands: A Systematic Review and Recommendations for Future Research". Arthritis Care & Research (İngilizce). 72 (3): 378-396. doi:10.1002/acr.23855. ISSN 2151-464X. PMC 7065017 $2. PMID 30762317. 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  25. ^ "Recent advances in management of alkaptonuria (invited review; best practice article)". J. Clin. Pathol. 66 (5): 367-373. May 2013. doi:10.1136/jclinpath-2012-200877. PMID 23486607. 
  26. ^ "Birth Defects: Condition Information". www.nichd.nih.gov. 27 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2017. 
  27. ^ "Congenital Disorders of Sexual Development". The Lecturio Medical Concept Library. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  28. ^ "The adverse effects of diabetes on osteoarthritis: update on clinical evidence and molecular mechanisms". Osteoarthritis and Cartilage. 23 (6): 841-850. June 2015. doi:10.1016/j.joca.2015.03.031. PMC 5530368 $2. PMID 25837996. 
  29. ^ "Ehlers-Danlos Syndrome". The Lecturio Medical Concept Library. 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  30. ^ "Hereditary Hemochromatosis". The Lecturio Medical Concept Library. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  31. ^ "Marfan Syndrome". The Lecturio Medical Concept Library. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  32. ^ "Obesity". The Lecturio Medical Concept Library. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  33. ^ "Arthritis, Infectious". NORD (National Organization for Rare Disorders). 2009. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017. 
  34. ^ "Approach to septic arthritis". American Family Physician. 84 (6): 653-660. September 2011. PMID 21916390. 
  35. ^ "Acute osteoarticular infections in children are frequently forgotten multidiscipline emergencies: beyond the technical skills". EFORT Open Reviews. 6 (7): 584-592. July 2021. doi:10.1302/2058-5241.6.200155. PMC 8335954 $2. PMID 34377550. 
  36. ^ "The mechanobiology of articular cartilage: bearing the burden of osteoarthritis". Current Rheumatology Reports. 16 (10): 451. October 2014. doi:10.1007/s11926-014-0451-6. PMC 4682660 $2. PMID 25182679. 
  37. ^ a b c "Balance between swelling pressure and collagen tension in normal and degenerate cartilage". Nature. 260 (5554): 808-809. April 1976. doi:10.1038/260808a0. PMID 1264261. 
  38. ^ "Biochemical Findings in Normal and Osteoarthritic Articular Cartilage. II. Chondroitin Sulfate Concentration and Chain Length, Water, and Ash Content". The Journal of Clinical Investigation. 45 (7): 1170-1177. July 1966. doi:10.1172/JCI105423. PMC 292789 $2. PMID 16695915. 
  39. ^ a b "The composition of normal and osteoarthritic articular cartilage from human knee joints. With special reference to unicompartmental replacement and osteotomy of the knee". The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 66 (1): 95-106. January 1984. doi:10.2106/00004623-198466010-00013. PMID 6690447. 
  40. ^ "Correlation between the MR T2 value at 4.7 T and relative water content in articular cartilage in experimental osteoarthritis induced by ACL transection". Osteoarthritis and Cartilage. 17 (4): 441-447. April 2009. doi:10.1016/j.joca.2008.09.009. PMID 18990590. 
  41. ^ "Some biochemical and biophysical parameters for the study of the pathogenesis of osteoarthritis: a comparison between the processes of ageing and degeneration in human hip cartilage". Connective Tissue Research. 19 (2–4): 149-176. 1989. doi:10.3109/03008208909043895. PMID 2805680. 
  42. ^ "Water content and binding in normal and osteoarthritic human cartilage". The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 57 (1): 76-80. January 1975. doi:10.2106/00004623-197557010-00013. PMID 1123375. 
  43. ^ a b "Chemical composition and swelling of normal and osteoarthrotic femoral head cartilage. I. Chemical composition". Annals of the Rheumatic Diseases. 36 (2): 121-129. April 1977. doi:10.1136/ard.36.2.121. PMC 1006646 $2. PMID 856064. 
  44. ^ "Biological aspects of early osteoarthritis". Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 20 (3): 407-422. March 2012. doi:10.1007/s00167-011-1705-8. PMID 22009557. 
  45. ^ "Meniscus pathology, osteoarthritis and the treatment controversy". Nature Reviews. Rheumatology. 8 (7): 412-419. May 2012. doi:10.1038/nrrheum.2012.69. PMID 22614907. 
  46. ^ "Subchondral bone in osteoarthritis: insight into risk factors and microstructural changes". Arthritis Research & Therapy. 15 (6): 223. 2013. doi:10.1186/ar4405. PMC 4061721 $2. PMID 24321104. 
  47. ^ "Knee effusions, popliteal cysts, and synovial thickening: association with knee pain in osteoarthritis". The Journal of Rheumatology. 28 (6): 1330-1337. June 2001. PMID 11409127. 
  48. ^ "The association of bone marrow lesions with pain in knee osteoarthritis". Annals of Internal Medicine. 134 (7): 541-549. April 2001. doi:10.7326/0003-4819-134-7-200104030-00007. PMID 11281736. 
  49. ^ "EULAR evidence-based recommendations for the diagnosis of knee osteoarthritis". Annals of the Rheumatic Diseases. 69 (3): 483-489. March 2010. doi:10.1136/ard.2009.113100. PMID 19762361. 17 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  50. ^ "Joint space narrowing and relationship with symptoms and signs in adults consulting for hip pain in primary care". The Journal of Rheumatology. 29 (8): 1713-1718. August 2002. PMID 12180735. 
  51. ^ "Osteoarthritis treatment update: Are NSAIDs still in the picture?". Journal of Musculoskeletal Medicine. 27 (2). 2010. 12 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2010. 
  52. ^ "Patient information: Osteoarthritis symptoms and diagnosis (Beyond the Basics)". UpToDate. 2013. 22 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2013. 
  53. ^ "The American College of Rheumatology criteria for the classification and reporting of osteoarthritis of the hand". Arthritis and Rheumatism. 33 (11): 1601-1610. November 1990. doi:10.1002/art.1780331101. PMID 2242058. 
  54. ^ "Health-related quality of life and appropriateness of knee or hip joint replacement". Archives of Internal Medicine. 166 (2): 220-226. January 2006. doi:10.1001/archinte.166.2.220. PMID 16432092. 
  55. ^ "Tönnis Classification of Osteoarthritis by Radiographic Changes". Society of Preventive Hip Surgery. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2016. 
  56. ^ "Erosive osteoarthritis". Best Practice & Research. Clinical Rheumatology. 18 (5): 739-758. October 2004. doi:10.1016/j.berh.2004.05.010. PMID 15454130. 
  57. ^ a b c d "The role of acetaminophen in the treatment of osteoarthritis". The American Journal of Managed Care. 16 Suppl Management (Suppl Management): S48-S54. March 2010. PMID 20297877. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  58. ^ a b "Paracetamol versus placebo for knee and hip osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2 (8): CD013273. February 2019. doi:10.1002/14651858.cd013273. PMC 6388567 $2. PMID 30801133. 
  59. ^ "Disease-modifying drugs in osteoarthritis: current understanding and future therapeutics". Expert Opinion on Emerging Drugs. 23 (4): 331-347. December 2018. doi:10.1080/14728214.2018.1547706. PMID 30415584. 
  60. ^ "Modifiable risk factors in knee osteoarthritis: treatment implications". Rheumatology International. 39 (7): 1145-1157. July 2019. doi:10.1007/s00296-019-04290-z. PMID 30911813. 
  61. ^ "How to improve discussions about osteoarthritis in primary care". NIHR Evidence (İngilizce). 23 Haziran 2022. doi:10.3310/nihrevidence_51244. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  62. ^ Vennik (July 2022). "Patient and practitioner priorities and concerns about primary healthcare interactions for osteoarthritis: A meta-ethnography". Patient Education and Counseling (İngilizce). 105 (7): 1865-1877. doi:10.1016/j.pec.2022.01.009. PMID 35125208. 
  63. ^ a b "Hip pain and mobility deficits--hip osteoarthritis: clinical practice guidelines linked to the international classification of functioning, disability, and health from the orthopaedic section of the American Physical Therapy Association". The Journal of Orthopaedic and Sports Physical Therapy. 39 (4): A1-25. April 2009. doi:10.2519/jospt.2009.0301. PMC 3963282 $2. PMID 19352008. 
  64. ^ "Osteoarthritis- a systematic review of long-term safety implications for osteoarthritis of the knee". BMC Musculoskeletal Disorders. 20 (1): 151. April 2019. doi:10.1186/s12891-019-2525-0. PMC 6454763 $2. PMID 30961569. 
  65. ^ "Exercise therapy for bone and muscle health: an overview of systematic reviews". BMC Medicine. 10: 167. December 2012. doi:10.1186/1741-7015-10-167. PMC 3568719 $2. PMID 23253613. 
  66. ^ "Exercise for osteoarthritis of the hip". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD007912. April 2014. doi:10.1002/14651858.CD007912.pub2. PMID 24756895. 
  67. ^ a b "Exercise interventions and patient beliefs for people with hip, knee or hip and knee osteoarthritis: a mixed methods review". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD010842. April 2018. doi:10.1002/14651858.CD010842.pub2. PMC 6494515 $2. PMID 29664187. 
  68. ^ "Impact of exercise type and dose on pain and disability in knee osteoarthritis: a systematic review and meta-regression analysis of randomized controlled trials". Arthritis & Rheumatology. 66 (3): 622-636. March 2014. doi:10.1002/art.38290. PMID 24574223. 
  69. ^ "Physical therapy interventions for knee pain secondary to osteoarthritis: a systematic review". Annals of Internal Medicine. 157 (9): 632-644. November 2012. doi:10.7326/0003-4819-157-9-201211060-00007. PMID 23128863. 
  70. ^ "Interventions to improve adherence to exercise for chronic musculoskeletal pain in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2010 (1): CD005956. January 2010. doi:10.1002/14651858.cd005956.pub2. PMC 6769154 $2. PMID 20091582. 
  71. ^ a b "Evidence-Based Evaluation of Complementary Health Approaches for Pain Management in the United States". Mayo Clinic Proceedings. 91 (9): 1292-1306. September 2016. doi:10.1016/j.mayocp.2016.06.007. PMC 5032142 $2. PMID 27594189. 
  72. ^ "Manual therapy for osteoarthritis of the hip or knee – a systematic review". Manual Therapy. 16 (2): 109-117. April 2011. doi:10.1016/j.math.2010.10.011. PMID 21146444. 
  73. ^ "Effectiveness of aquatic exercise for treatment of knee osteoarthritis: Systematic review and meta-analysis". Zeitschrift für Rheumatologie. 74 (6): 543-552. August 2015. doi:10.1007/s00393-014-1559-9. PMID 25691109. 
  74. ^ "Physiological risk factors for falls in older people with lower limb arthritis". The Journal of Rheumatology. 31 (11): 2272-2279. November 2004. PMID 15517643. 
  75. ^ "Falls and fall injuries among adults with arthritis--United States, 2012". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 63 (17): 379-383. May 2014. PMC 4584889 $2. PMID 24785984. 
  76. ^ "Exercise for hand osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1): CD010388. January 2017. doi:10.1002/14651858.CD010388.pub2. PMC 6464796 $2. PMID 28141914. 
  77. ^ "A systematic review investigating the efficacy of laterally wedged insoles for medial knee osteoarthritis". Rheumatology International. 33 (10): 2529-2538. October 2013. doi:10.1007/s00296-013-2760-x. PMID 23612781. 
  78. ^ "Lateral wedge insoles as a conservative treatment for pain in patients with medial knee osteoarthritis: a meta-analysis". JAMA. 310 (7): 722-730. August 2013. doi:10.1001/jama.2013.243229. PMC 4458141 $2. PMID 23989797. 
  79. ^ a b "Braces and orthoses for treating osteoarthritis of the knee". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (3): CD004020. March 2015. doi:10.1002/14651858.CD004020.pub3. PMC 7173742 $2. PMID 25773267. 
  80. ^ "Physiotherapy management of knee osteoarthritis". International Journal of Rheumatic Diseases. 14 (2): 145-151. May 2011. doi:10.1111/j.1756-185X.2011.01612.x. PMID 21518313. 
  81. ^ "Osteoarthritis Lifestyle and home remedies". Mayo Clinic. 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  82. ^ a b "Aquatic exercise for the treatment of knee and hip osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (3): CD005523. March 2016. doi:10.1002/14651858.CD005523.pub3. PMC 9942938 $2. PMID 27007113. 
  83. ^ "Exercise for osteoarthritis of the knee". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1: CD004376. January 2015. doi:10.1002/14651858.CD004376.pub3. PMID 25569281. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  84. ^ a b c d "Pain Relief with NSAID Medications". Consumer Reports. January 2016. 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2019. 
  85. ^ a b "OARSI recommendations for the management of hip and knee osteoarthritis, part I: critical appraisal of existing treatment guidelines and systematic review of current research evidence". Osteoarthritis and Cartilage. 15 (9): 981-1000. September 2007. doi:10.1016/j.joca.2007.06.014. PMID 17719803. 
  86. ^ "Efficacy and safety of paracetamol for spinal pain and osteoarthritis: systematic review and meta-analysis of randomised placebo controlled trials". BMJ. 350: h1225. March 2015. doi:10.1136/bmj.h1225. PMC 4381278 $2. PMID 25828856. 
  87. ^ "Cyclooxygenase-2 selective non-steroidal anti-inflammatory drugs (etodolac, meloxicam, celecoxib, rofecoxib, etoricoxib, valdecoxib and lumiracoxib) for osteoarthritis and rheumatoid arthritis: a systematic review and economic evaluation". Health Technology Assessment. 12 (11): 1-278, iii. April 2008. doi:10.3310/hta12110. PMID 18405470. 
  88. ^ "Relative benefit-risk comparing diclofenac to other traditional non-steroidal anti-inflammatory drugs and cyclooxygenase-2 inhibitors in patients with osteoarthritis or rheumatoid arthritis: a network meta-analysis". Arthritis Research & Therapy. 17 (1): 66. March 2015. doi:10.1186/s13075-015-0554-0. PMC 4411793 $2. PMID 25879879. 
  89. ^ "Celecoxib for osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (7): CD009865. May 2017. doi:10.1002/14651858.CD009865.pub2. PMC 6481745 $2. PMID 28530031. 
  90. ^ a b "Topical NSAIDs for chronic musculoskeletal pain in adults" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD007400. April 2016. doi:10.1002/14651858.CD007400.pub3. PMC 6494263 $2. PMID 27103611. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  91. ^ "Rofecoxib for osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2010 (1): CD005115. January 2005. doi:10.1002/14651858.CD005115. PMC 8864971 $2. PMID 15654705. 
  92. ^ "High correlation of VAS pain scores after 2 and 6 weeks of treatment with VAS pain scores at 12 weeks in randomised controlled trials in rheumatoid arthritis and osteoarthritis: meta-analysis and implications". Arthritis Research & Therapy. 18: 73. March 2016. doi:10.1186/s13075-016-0972-7. PMC 4818534 $2. PMID 27036633. 
  93. ^ "American College of Rheumatology 2012 recommendations for the use of nonpharmacologic and pharmacologic therapies in osteoarthritis of the hand, hip, and knee". Arthritis Care & Research. 64 (4): 465-474. April 2012. doi:10.1002/acr.21596. PMID 22563589. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  94. ^ a b "Oral or transdermal opioids for osteoarthritis of the knee or hip" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9): CD003115. September 2014. doi:10.1002/14651858.CD003115.pub4. PMID 25229835. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  95. ^ a b "Tramadol for osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (5): CD005522. May 2019. doi:10.1002/14651858.CD005522.pub3. PMC 6536297 $2. PMID 31132298. 
  96. ^ a b "Doxycycline for osteoarthritis of the knee or hip" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11: CD007323. November 2012. doi:10.1002/14651858.CD007323.pub3. PMID 23152242. 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  97. ^ "Effect of collagen supplementation on osteoarthritis symptoms: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials". International Orthopaedics. 43 (3): 531-538. 27 Ekim 2018. doi:10.1007/s00264-018-4211-5. ISSN 0341-2695. PMID 30368550. 
  98. ^ a b c d e f g "Evidence for the efficacy of complementary and alternative medicines in the management of osteoarthritis: a systematic review". Rheumatology. 50 (5): 911-920. May 2011. doi:10.1093/rheumatology/keq379. PMID 21169345. 
  99. ^ "Evidence of effectiveness of herbal medicinal products in the treatment of arthritis. Part I: Osteoarthritis" (PDF). Phytotherapy Research. 23 (11): 1497-1515. November 2009. doi:10.1002/ptr.3007. PMID 19856319. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  100. ^ "Topical therapy for osteoarthritis: clinical and pharmacologic perspectives". Postgraduate Medicine. 121 (2): 139-147. March 2009. doi:10.3810/pgm.2009.03.1986. PMID 19332972. 
  101. ^ Oo (2 Aralık 2019). "Pharmacodynamics, efficacy, safety and administration of intra-articular therapies for knee osteoarthritis". Expert Opinion on Drug Metabolism & Toxicology. 15 (12): 1021-1032. doi:10.1080/17425255.2019.1691997. ISSN 1742-5255. PMID 31709838. 
  102. ^ "Ultrasound Diagnostic and Therapeutic Injections of the Hip and Groin". Journal of the Belgian Society of Radiology. 101 (Suppl 2): 6. December 2017. doi:10.5334/jbr-btr.1371. PMC 6251072 $2. PMID 30498802.  Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC-BY 4.0)
  103. ^ "Corticosteroid injections for osteoarthritis of the knee: meta-analysis". BMJ. 328 (7444): 869. April 2004. doi:10.1136/bmj.38039.573970.7C. PMC 387479 $2. PMID 15039276. 
  104. ^ "Intra-articular corticosteroid for knee osteoarthritis" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (10): CD005328. October 2015. doi:10.1002/14651858.CD005328.pub3. PMC 8884338 $2. PMID 26490760. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  105. ^ "The Effect of Intra-articular Corticosteroids on Articular Cartilage: A Systematic Review". Orthopaedic Journal of Sports Medicine. 3 (5): 2325967115581163. May 2015. doi:10.1177/2325967115581163. PMC 4622344 $2. PMID 26674652. 
  106. ^ "Effect of Intra-articular Triamcinolone vs Saline on Knee Cartilage Volume and Pain in Patients With Knee Osteoarthritis: A Randomized Clinical Trial". JAMA. 317 (19): 1967-1975. May 2017. doi:10.1001/jama.2017.5283. PMC 5815012 $2. PMID 28510679. 
  107. ^ "Intraocular Pressure Increases After Intraarticular Knee Injection With Triamcinolone but Not Hyaluronic Acid". Clinical Orthopaedics and Related Research. 476 (7): 1420-1425. 9 Mart 2018. doi:10.1007/s11999.0000000000000261. ISSN 1528-1132. OCLC 01554937. PMC 6437574 $2. PMID 29533245. 
  108. ^ a b "Viscosupplementation for osteoarthritis of the knee: a systematic review and meta-analysis". Annals of Internal Medicine. 157 (3): 180-191. August 2012. doi:10.7326/0003-4819-157-3-201208070-00473. PMID 22868835. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  109. ^ "Viscosupplementation for Osteoarthritis of the Knee: A Systematic Review of the Evidence". The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 97 (24): 2047-60. December 2015. doi:10.2106/jbjs.n.00743. PMID 26677239. 
  110. ^ "Hyaluronic acid and other conservative treatment options for osteoarthritis of the ankle". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (10): CD010643. October 2015. doi:10.1002/14651858.CD010643.pub2. PMC 9254328 $2. PMID 26475434. It is unclear if there is a benefit or harm for HA as treatment for ankle OA 
  111. ^ "The efficacy of platelet-rich plasma in the treatment of symptomatic knee osteoarthritis: a systematic review with quantitative synthesis". Arthroscopy. 29 (12): 2037-2048. December 2013. doi:10.1016/j.arthro.2013.09.006. PMID 24286802. 
  112. ^ "Intraarticular Injections of Platelet-rich Plasma (PRP) in the Management of Knee Osteoarthritis". The Archives of Bone and Joint Surgery. 1 (1): 5-8. September 2013. PMC 4151401 $2. PMID 25207275. 
  113. ^ "Platelet-rich therapies for musculoskeletal soft tissue injuries". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (4): CD010071. April 2014. doi:10.1002/14651858.CD010071.pub3. PMC 6464921 $2. PMID 24782334. 
  114. ^ "Ankle Arthrodesis – a Review of Current Techniques and Results". Acta Chir Orthop Traumatol Cech. 87 (4): 225-236. 2020. PMID 32940217. 
  115. ^ "Patient characteristics affecting the prognosis of total hip and knee joint arthroplasty: a systematic review". Canadian Journal of Surgery. 51 (6): 428-436. December 2008. PMC 2592576 $2. PMID 19057730. 
  116. ^ "Knee replacement". Lancet. 379 (9823): 1331-1340. April 2012. doi:10.1016/S0140-6736(11)60752-6. PMID 22398175. 
  117. ^ "Predicting the cost-effectiveness of total hip and knee replacement: a health economic analysis". The Bone & Joint Journal. 95–B (1): 115-121. January 2013. doi:10.1302/0301-620X.95B1.29835. PMID 23307684. 
  118. ^ "The cost-effectiveness of total joint arthroplasty: a systematic review of published literature". Best Practice & Research. Clinical Rheumatology. 26 (5): 649-658. October 2012. doi:10.1016/j.berh.2012.07.013. PMC 3879923 $2. PMID 23218429. 
  119. ^ "Impact of total knee replacement practice: cost effectiveness analysis of data from the Osteoarthritis Initiative". BMJ. 356: j1131. March 2017. doi:10.1136/bmj.j1131. PMC 6284324 $2. PMID 28351833. 
  120. ^ "Intermediate and long-term quality of life after total knee replacement: a systematic review and meta-analysis". The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume (İngilizce). 97 (2): 156-168. January 2015. doi:10.2106/JBJS.M.00372. PMID 25609443. 
  121. ^ "Total hip or knee replacement for osteoarthritis: mid- and long-term quality of life". Arthritis Care & Research. 62 (1): 54-62. January 2010. doi:10.1002/acr.20014. PMID 20191491. 
  122. ^ "Surgery for shoulder osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (10): CD008089. October 2010. doi:10.1002/14651858.CD008089.pub2. PMID 20927773. 
  123. ^ "Osteochondral Autograft & Allograft". Washington University Orthopedics. 4 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2020. 
  124. ^ "Osteoarticular transplantation: recognizing expected postsurgical appearances and complications". Radiographics. 35 (3): 780-792. 2015. doi:10.1148/rg.2015140070. PMID 25969934. 
  125. ^ "An educational review of cartilage repair: precepts & practice--myths & misconceptions--progress & prospects". Osteoarthritis and Cartilage. 23 (3): 334-350. March 2015. doi:10.1016/j.joca.2014.12.011. PMID 25534362. 
  126. ^ "Autologous chondrocyte implantation in the knee: systematic review and economic evaluation". Health Technology Assessment. 21 (6): 1-294. February 2017. doi:10.3310/hta21060. PMC 5346885 $2. PMID 28244303. 
  127. ^ "Osteotomy for treating knee osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12 (12): CD004019. December 2014. doi:10.1002/14651858.CD004019.pub4. PMC 7173694 $2. PMID 25503775. 
  128. ^ a b "Surgical interventions for symptomatic mild to moderate knee osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2019 (7): CD012128. July 2019. doi:10.1002/14651858.CD012128.pub2. PMC 6639936 $2. PMID 31322289. 
  129. ^ "A systematic review of recommendations and guidelines for the management of osteoarthritis: The chronic osteoarthritis management initiative of the U.S. bone and joint initiative". Seminars in Arthritis and Rheumatism. 43 (6): 701-712. June 2014. doi:10.1016/j.semarthrit.2013.11.012. PMID 24387819. 
  130. ^ "The role of arthroscopy in the management of knee osteoarthritis". Best Practice & Research. Clinical Rheumatology. 28 (1): 143-156. February 2014. doi:10.1016/j.berh.2014.01.008. PMC 4010873 $2. PMID 24792949. 
  131. ^ "Arthroscopic surgery for degenerative knee: systematic review and meta-analysis of benefits and harms". BMJ. 350: h2747. June 2015. doi:10.1136/bmj.h2747. PMC 4469973 $2. PMID 26080045. 
  132. ^ "Difficulties with assessing the benefit of glucosamine sulphate as a treatment for osteoarthritis". International Journal of Evidence-Based Healthcare. 10 (3): 222-226. September 2012. doi:10.1111/j.1744-1609.2012.00279.x. PMID 22925619. 
  133. ^ "Effects of glucosamine, chondroitin, or placebo in patients with osteoarthritis of hip or knee: network meta-analysis". BMJ. 341: c4675. September 2010. doi:10.1136/bmj.c4675. PMC 2941572 $2. PMID 20847017. 
  134. ^ "Efficacies of different preparations of glucosamine for the treatment of osteoarthritis: a meta-analysis of randomised, double-blind, placebo-controlled trials". International Journal of Clinical Practice. 67 (6): 585-594. June 2013. doi:10.1111/ijcp.12115. PMID 23679910. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  135. ^ "Analgesics for Osteoarthritis: An Update of the 2006 Comparative Effectiveness Review". Comparative Effectiveness Reviews. 38. Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ). Oct 2011. PMID 22091473. 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  136. ^ "Glucosamine and chondroitin sulfate". Rheumatic Disease Clinics of North America. 37 (1): 103-118. February 2011. doi:10.1016/j.rdc.2010.11.007. PMID 21220090. The best current evidence suggests that the effect of these supplements, alone or in combination, on OA pain, function, and radiographic change is marginal at best. 
  137. ^ "Crystalline glucosamine sulfate in the management of knee osteoarthritis: efficacy, safety, and pharmacokinetic properties". Therapeutic Advances in Musculoskeletal Disease. 4 (3): 167-180. June 2012. doi:10.1177/1759720X12437753. PMC 3400104 $2. PMID 22850875. 
  138. ^ "Dietary supplements as disease-modifying treatments in osteoarthritis: a critical appraisal". P & T. 39 (6): 436-452. June 2014. PMC 4103717 $2. PMID 25050057. 
  139. ^ "OARSI recommendations for the management of hip and knee osteoarthritis, Part II: OARSI evidence-based, expert consensus guidelines". Osteoarthritis and Cartilage. 16 (2): 137-162. February 2008. doi:10.1016/j.joca.2007.12.013. PMID 18279766. 
  140. ^ a b "Is there any scientific evidence for the use of glucosamine in the management of human osteoarthritis?". Arthritis Research & Therapy. 14 (1): 201. January 2012. doi:10.1186/ar3657. PMC 3392795 $2. PMID 22293240. 
  141. ^ "An algorithm recommendation for the management of knee osteoarthritis in Europe and internationally: a report from a task force of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO)". Seminars in Arthritis and Rheumatism. 44 (3): 253-263. December 2014. doi:10.1016/j.semarthrit.2014.05.014. PMID 24953861. 
  142. ^ "A review of evidence-based medicine for glucosamine and chondroitin sulfate use in knee osteoarthritis". Arthroscopy. 25 (1): 86-94. January 2009. doi:10.1016/j.arthro.2008.07.020. PMID 19111223. 
  143. ^ "Chondroitin for osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (4): CD005614. January 2015. doi:10.1002/14651858.CD005614.pub2. PMC 4881293 $2. PMID 25629804. 
  144. ^ "Piascledine" (PDF). Haute Autorité de santé. 25 Temmuz 2013. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  145. ^ a b c d "Oral herbal therapies for treating osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (5): CD002947. May 2014. doi:10.1002/14651858.CD002947.pub2. PMC 4494689 $2. PMID 24848732. 
  146. ^ Wang Z, Singh A, Jones G, others (2021). "Efficacy and Safety of Turmeric Extracts for the Treatment of Knee Osteoarthritis: a Systematic Review and Meta-analysis of Randomised Controlled Trials". Curr Rheumatol Rep. 23 (2): 11. doi:10.1007/s11926-020-00975-8. PMID 33511486. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  147. ^ "S-Adenosylmethionine for osteoarthritis of the knee or hip" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2009 (4): CD007321. October 2009. doi:10.1002/14651858.CD007321.pub2. PMC 7061276 $2. PMID 19821403. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  148. ^ Singh A, Kotlo A, Wang Z, Dissanayaka T, Das S, Antony B (2021). "Efficacy and safety of hydroxychloroquine in osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials". Korean J Intern Med. 37 (1): 210-221. doi:10.3904/kjim.2020.605. PMC 8747931 $2. PMID 33882635. 
  149. ^ Singh (12 Ekim 2022). "Efficacy and safety of colchicine for the treatment of osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis of intervention trials". Clinical Rheumatology. 42 (3): 889-902. doi:10.1007/s10067-022-06402-w. ISSN 0770-3198. PMID 36224305. 
  150. ^ "Oral hyaluronan relieves knee pain: a review". Nutrition Journal. 15: 11. January 2016. doi:10.1186/s12937-016-0128-2. PMC 4729158 $2. PMID 26818459. 
  151. ^ "Vitamin D supplementation for the management of knee osteoarthritis: a systematic review of randomized controlled trials". Rheumatology International. 37 (9): 89-1498. September 2017. doi:10.1007/s00296-017-3719-0. PMID 28421358. 
  152. ^ "The Effects of Acupuncture on Chronic Knee Pain Due to Osteoarthritis: A Meta-Analysis". The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 98 (18): 1578-1585. September 2016. doi:10.2106/jbjs.15.00620. PMID 27655986. 
  153. ^ "Acupuncture for peripheral joint osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD001977. January 2010. doi:10.1002/14651858.CD001977.pub2. PMC 3169099 $2. PMID 20091527. 
  154. ^ "Acupuncture for hip osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (5): CD013010. May 2018. doi:10.1002/14651858.CD013010. PMC 5984198 $2. PMID 29729027. 
  155. ^ "Acupuncture analgesia: II. Clinical considerations" (PDF). Anesthesia and Analgesia. 106 (2): 611-621, table of contents. February 2008. doi:10.1213/ane.0b013e318160644d. PMID 18227323. 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  156. ^ "Transcutaneous electrostimulation for osteoarthritis of the knee" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2009 (4): CD002823. October 2009. doi:10.1002/14651858.CD002823.pub2. PMC 7120411 $2. PMID 19821296. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  157. ^ "Short-term efficacy of physical interventions in osteoarthritic knee pain. A systematic review and meta-analysis of randomised placebo-controlled trials". BMC Musculoskeletal Disorders. 8 (1): 51. June 2007. doi:10.1186/1471-2474-8-51. PMC 1931596 $2. PMID 17587446. 
  158. ^ "Balneotherapy for osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD006864. October 2007. doi:10.1002/14651858.CD006864. PMID 17943920. 
  159. ^ a b "Thermotherapy for treatment of osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2003 (4): CD004522. 2003. doi:10.1002/14651858.CD004522. PMC 6669258 $2. PMID 14584019. 
  160. ^ "Therapeutic ultrasound for osteoarthritis of the knee or hip". The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD003132. January 2010. doi:10.1002/14651858.CD003132.pub2. PMID 20091539. 
  161. ^ "Effects of therapeutic ultrasound for knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis". Clinical Rehabilitation. 33 (12): 1863-1875. December 2019. doi:10.1177/0269215519866494. PMID 31382781. 
  162. ^ "Pre-operative interventions (non-surgical and non-pharmacological) for patients with hip or knee osteoarthritis awaiting joint replacement surgery--a systematic review and meta-analysis". Osteoarthritis and Cartilage. 19 (12): 1381-1395. December 2011. doi:10.1016/j.joca.2011.09.001. PMID 21959097. 
  163. ^ "Electromagnetic fields for treating osteoarthritis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (12): CD003523. December 2013. doi:10.1002/14651858.CD003523.pub2. PMID 24338431. 
  164. ^ "Viscosupplementation for the treatment of osteoarthritis of the knee" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (2): CD005321. April 2006. doi:10.1002/14651858.cd005321.pub2. PMC 8884110 $2. PMID 16625635. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  165. ^ "WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization. 2009. 11 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2009. 
  166. ^ a b "The global burden of hip and knee osteoarthritis: estimates from the global burden of disease 2010 study". Annals of the Rheumatic Diseases. 73 (7): 1323-1330. July 2014. doi:10.1136/annrheumdis-2013-204763. PMID 24553908. 
  167. ^ "Years lived with disability (YLDs) for 1160 sequelae of 289 diseases and injuries 1990-2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet. 380 (9859): 2163-2196. December 2012. doi:10.1016/S0140-6736(12)61729-2. PMC 6350784 $2. PMID 23245607. 
  168. ^ "Chapter 41: Nature cure yoga for osteoarthritis". Nature Cure for Common Diseases. New Delhi: Arya Publication. 2011. s. 368. ISBN 978-8189093747. 
  169. ^ "Osteoarthritis or Osteoarthrosis: Commentary on Misuse of Terms". Reconstructive Review. 7 (1). 17 Nisan 2017. doi:10.15438/rr.7.1.178. ISSN 2331-2270. 
  170. ^ Nganvongpanit (23 Mayıs 2017). "Osteoarthritis in two marine mammals and 22 land mammals: learning from skeletal remains". Journal of Anatomy. Wiley. 231 (1): 140-155. doi:10.1111/joa.12620. ISSN 0021-8782. PMC 5472524 $2. PMID 28542897. 
  171. ^ Oo (2 Ekim 2018). "Disease-modifying drugs in osteoarthritis: current understanding and future therapeutics". Expert Opinion on Emerging Drugs. 23 (4): 331-347. doi:10.1080/14728214.2018.1547706. ISSN 1472-8214. PMID 30415584. 
  172. ^ Chemical Biology: Approaches to Drug Discovery and Development to Targeting Disease. John Wiley & Sons. 2012. s. 313. ISBN 978-1118437674. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  173. ^ "Evaluation of symptomatic slow-acting drugs in osteoarthritis using the GRADE system". BMC Musculoskeletal Disorders. 9: 165. December 2008. doi:10.1186/1471-2474-9-165. PMC 2627841 $2. PMID 19087296. 
  174. ^ "Gene therapy in osteoarthritis". Joint, Bone, Spine. 67 (6): 570-571. 2000. doi:10.1016/s1297-319x(00)00215-3. PMID 11195326. 
  175. ^ "Regeneration of hyaline cartilage by cell-mediated gene therapy using transforming growth factor beta 1-producing fibroblasts". Human Gene Therapy. 12 (14): 1805-1813. September 2001. doi:10.1089/104303401750476294. PMID 11560773. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  176. ^ "Orthopedic cellular therapy: An overview with focus on clinical trials". World Journal of Orthopedics. 6 (10): 754-761. November 2015. doi:10.5312/wjo.v6.i10.754. PMC 4644862 $2. PMID 26601056. 
  177. ^ "Seoul revokes license for gene therapy drug Invossa". Yonhap News Agency. 28 Mayıs 2019. 28 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  178. ^ a b "Korea OKs first cell gene therapy 'Invossa'". The Korea Herald. 12 Temmuz 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2017. 
  179. ^ "Dance between biology, mechanics, and structure: A systems-based approach to developing osteoarthritis prevention strategies". Journal of Orthopaedic Research. 33 (7): 939-947. July 2015. doi:10.1002/jor.22817. PMC 5823013 $2. PMID 25639920. 
  180. ^ "OARSI Clinical Trials Recommendations: Soluble biomarker assessments in clinical trials in osteoarthritis". Osteoarthritis and Cartilage. 23 (5): 686-697. May 2015. doi:10.1016/j.joca.2015.03.002. PMC 4430113 $2. PMID 25952342. 
  181. ^ Antony B, Singh A (2021). "Imaging and biochemical markers for osteoarthritis". Diagnostics. 11 (7): 1205. doi:10.3390/diagnostics11071205. PMC 8305947 $2. PMID 34359288. 
  182. ^ "Biomarkers for osteoarthritis: Can they be used for risk assessment? A systematic review". Maturitas. 82 (1): 36-49. September 2015. doi:10.1016/j.maturitas.2015.04.004. PMID 25963100. 
  183. ^ "What is the utility of biomarkers for assessing the pathophysiology of hip osteoarthritis? A systematic review". Clinical Orthopaedics and Related Research. 473 (5): 1683-1701. May 2015. doi:10.1007/s11999-015-4148-6. PMC 4385333 $2. PMID 25623593. 
  184. ^ "Review of Prospects of Biological Fluid Biomarkers in Osteoarthritis". International Journal of Molecular Sciences. 18 (3): 601. March 2017. doi:10.3390/ijms18030601. PMC 5372617 $2. PMID 28287489. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Osteoartrit&oldid=33944019" sayfasından alınmıştır