Millî Meclis (Azerbaycan)

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi
Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi
7. Yasama Dönemi
Tür
Tür	Tek meclisli
Başkanlık
Başkan	Sahibe Gafarova(YAP)
Başkan Vekili	Ali Hüseynli(YAP)
Başkan Yardımcısı	Fezail İbrahimli(VHP); Adil Aliyev (Bağımsız)
Yapı
Sandalye	125
Siyasi gruplar	Hükûmet (68) YAP (68); Bağımsız (44) Bağımsız (44); Diğer (13) VDP (3); AHD Partisi (2); AVP (1); ADMP (1); AMİP (1); BAP (1); BKP (1); DİP (1); MCP (1); REAL (1); Boş (0) Boş (0);
Seçimler
Oylama sistemi	Liste usulü çoğunluk
Son seçim	2024 Azerbaycan genel seçimleri
Slogan
	Azerbaycan'da iktidarın (gücün) kaynağı halktır!
Toplantı yeri
Website
	Millî Meclisin resmi sitesi

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi - (kısaca: MM) Azerbaycan Cumhuriyetinin anayasal devlet organı. Tek meclisli parlamentodur ve 125 milletvekilinden ibarettır. Milletvekilleri liste usulü çoğunluk sistemi, genel, eşit ve direkt seçim hukuk esasında hür, kişisel ve gizli oylama yolu ile 5 yıllık döneme seçiliyor.

Tarihçe

Azerbaycan siyasi tarihinde parlamento

İlk kez 21 Haziran 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin genel seçimlerle ilgili Kararnamesi kabul edildi. Kararnameye esasen Meclis 120 kişiden ibaret olacaktı. Ayrıca parlamento seçimlerinde 20 yaşına basan her iki cinsten kişiler oy kullana bilecekti. İstisna olarak yerel ve merkezi yönetimlerde çalışan kişiler Millî Meclise seçilemez, yalnızca oy kullanabilirler. Ek olarak akli dengesi yerinde olmayanlar, duyma engelliler ve kayyum altında olanlar oy kullanamazlar. Aynı zamanda mahpuslar ve askeri kaçaklar da oy kullanamazlar. Seçimlere katılmak için en az 100 imza toplanmalıdır.^[1]

Millî Meclisin kurulması

30 Ağustos 1991'de Azerbaycan yeniden bağımsızlığını kazandıktan sonra, 18 Ekim tarihinde "Bağımsızlıkla ilgili Anayasal Kararname" Yüksek Sovyet tarafından kabul edildikten sonra parlamento ile ilgili reformlara başlandı.

Yüksek Sovyetteki Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku üyeleri parlamentonun oturumlarının az olmasına itiraz ederek onun daha etkin çalışması için 50 kişiden ibaret Millî Şura'nın yaratılması için teklifte bulundular.

Uzun süren tartışmalardan sonra çoğunluğu eski AKP üyeleri olan Yüksek Sovyet, eski Ayaz Mutallibov iktidarı 25'i iktidarı destekleyenler, 25'i Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku (İttifakı) veya kısaca Demblok üyelerinden ibaret 50 kişilik Millî Şura'nın oluşturulmasına izin verdiler.

Böylece 1991'in sonlarına kadar 360 kişiden ibaret olan Yüksek Sovyet'in sürekli etkin olacak organı Millî Şura yaratıldı. Buna rağmen Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti 1995 tarihine kadar etkin olmuştur.

1995'ten itibaren Azerbaycan'ın anayasal yasama organı Millî Meclistir ve 5 yılda bir Millî Meclise 125 seçim bölgesinden liste usulü çoğunluk seçim sistemiyle 125 milletvekili seçiliyor.

Sonuncu kez 2000 Azerbaycan genel seçimlerinde 100 milletvekili liste usulü çoğunluk seçim sistemi, 25 milletvekili ise nispi oylama sistemi ile seçildi. 2002 Referandumu ile nispi temsil kaldırıldı.

Millî Meclis tarihinde milletvekili transferi ilk ve son kez 1. dönem MM'de 1998'de gerçekleşti. 5 YAP milletvekili, 2 bağımsız milletvekili eski meclis başkanı Resul Guliyev'in yeni genel başkan seçildiyi Azerbaycan Demokrat Partisine geçti. Böylece Azerbaycan Demokrat Partisi ana muhalefet partisi statüsünü AHCP ve AMİP'ten aldı.

Merkez teşkilatı

Milli Meclisin Aparatı (İşler Müdürlüğü)

Meclis yapısı

Millî Meclis 125 milletvekilinden oluşur. Bunlardan 4 kişi meclis yönetiminde temsil edilmektedir.

15 daimi komite ve milletvekillerinden oluşan 2 komisyon (Disiplin ve Hesaplayıcı) var.

Millî Meclis Ofisinin Başkanı, Başkanın 1 yardımcısı, katiplik, 10 bölüm, 23 sektör işleri müdürlüğü hizmetlerinden oluşur.

Başkanlık

Millî Meclisin başkanlığı 4 kişiden ibarettir:

Başkan
Başkanın 1. Yardımcısı
2 Başkan Yardımcısı

Komisyonlar

Komite ve Komisyon	Başkan
Hukuk siyaseti ve Devlet Kuruculuğu Komitesi	Ali Hüseynli	Yeni Azerbaycan Partisi
İnsan Hakları Komitesi	Zahit Oruç	Bağımsız
Savunma, Güvenlik ve Yolsuzluk ile mücadele Komitesi	Ziyafet Askerov	Yeni Azerbaycan Partisi
Doğal Kaynaklar, Enerji ve Çevre Komitesi	Sadık Kurbanov	Yeni Azerbaycan Partisi
Ekonomi Siyaseti, Sanayi ve Mülkiyet Komitesi	Tahir Mirkişili	Yeni Azerbaycan Partisi
Bayındırlık Siyaseti Komitesi	Tahir Rızayev	Yeni Azerbaycan Partisi
İş ve Sosyal Siyaset Komitesi	Musa Guliyev	Yeni Azerbaycan Partisi
Sağlık Komitesi	Ehliman Emiraslanov	Yeni Azerbaycan Partisi
Kamu Dernekler ve Dini Kuruluşlar Komitesi	Fezail İbrahimli	Vatandaş Dayanışması Partisi
Aile, Kadın ve Çocuk Meseleleri Komitesi	Hicran Hüseynova	Yeni Azerbaycan Partisi
Gençler ve Spor Komitesi	Adil Aliyev	Bağımsız
Bilim ve Eğitim Komitesi	Bahtiyar Aliyev	Bağımsız
Kültür Komitesi	Fazıl Mustafa	Büyük Kuruluş Partisi
Yerel Meseleler Komitesi	Siyavuş Nevruzov	Yeni Azerbaycan Partisi
Uluslararası İlişkiler ve Parlamentolararası İlişkiler Komitesi	Samet Seyidov	Yeni Azerbaycan Partisi
Disiplin Komisyonu	Eldar İbrahimov	Yeni Azerbaycan Partisi
Hesaplayıcı Komisyonu	Eldar Guliyev	Bağımsız

Siyasi partilerin temsili

Mecliste en az 25 milletvekili bulunduran siyasi partiler meclis grubu kurma hakkına sahiptir. Millî Meclis kurulduğundan bu yana (1995'ten) hiçbir parti (iktidar partisi YAP dahil) Meclis Grubu oluşturmamıştır.

Milletvekilleri dağılımı

^[2]

Parti			Genel Başkan	Başlangıç	Mevcut	Statü
	YAP	Yeni Azerbaycan Partisi	İlham Aliyev	68 / 125	68 / 125	İktidar
	-	Bağımsızlar	-	44 / 125	44 / 125	İktidarı destekleyen
	VHP	Vatandaş Dayanışması Partisi	Sabir Rüstemhanlı	3 / 125	3 / 125	İktidarı destekleyen
	AHD	Adalet, Hukuk, Demokrasi Partisi	Kudret Hasanguliyev	2 / 125	2 / 125	İktidarı destekleyen
	AVP	Ana Vatan Partisi	Fezail Ağamalı	1 / 125	1 / 125	İktidarı destekleyen
	ADMP	Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi	Elşen Musayev	1 / 125	1 / 125	İktidarı destekleyen
	AMİP	Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi	Arzuhan Alizade	1 / 125	1 / 115	İktidarı destekleyen
	BAK	Büyük Azerbaycan Partisi	Elşad Musayev	1 / 125	0 / 115	İktidarı destekleyen
	BKP (BQP)	Büyük Kuruluş Partisi	Fazıl Mustafa	1 / 125	1 / 115	İktidarı destekleyen
	DİP	Demokratik Islahatlar Partisi	Asım Mollazade	1 / 125	1 / 125	İktidarı destekleyen
	MCP	Millî Cephe Partisi	Razi Nurullayev	1 / 125	1 / 125	İktidarı destekleyen
	REAL	Cumhuriyetçi Alternatif Partisi	İlgar Mammadov	1 / 125	1 / 125	İktidarı destekleyen
Toplam				125	125

Yasama dönemleri

Seçimler	Dönem	Tarih	Üye sayısı
1990 genel seçimleri	Azerbaycan Yüksek Sovyeti 12. Dönem	1990-1991	360
Geçiş Dönemi	Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti	1991-1995	360
Geçiş Dönemi	Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Şûrası	1992-1995	50
1995 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 1. Dönem	1995-2000	124
2000 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 2. Dönem	2000-2005	124
2005 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 3. Dönem	2005-2010	125
2010 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 4. Dönem	2010-2015	125
2015 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 5. Dönem	2015-2020	125
2020 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 6. Dönem	2020-2024	125
2024 genel seçimleri	Azerbaycan Millî Meclisi 7. Dönem	2024-günümüz	125

Faaliyeti

Karar	Yeter Sayı
Referandum	83
Cumhurbaşkanlığı Seçimi
Parlamento Seçimi
Milletvekilliği Statüsü
Dönemin ilk toplantısının onaylanması
Millî Meclisin Kapalı Oturumları
Belediye Seçimleri	63
Millî Meclis Başkan ve Başkan Yardımcılarının Seçimi
Millî Meclis Komite, Komisyon Başkanı, Başkan Yardımcısı ve Üye Seçimi
Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılması
Milletvekilliğinin Düşürülmesi
Hesaplar Odası Başkan, Başkan Yardımcısı ve Denetçinin Atanması
Devlet madalyası
İdari birimler ve Devlet Sınırları
Uluslararası Anlaşmaların Onaylanması ve Feshi
Devlet Bütçesinin Onaylanması ve Kontrolü
İnsan Hakları Vekilinin Seçilmesi
Askerî Doktrinin Onaylanması
Cumhurbaşkanı Kararnamesinin Onaylanması
Başbakanın Atanmasına Onay
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve İstinaf Mahkemeleri Hakimlerinin Atanması
Başsavcının Atanması veya Görevden Alınmasına Kabulü
Cumhurbaşkanının Görevden Düşürülmesi
Hakimlerini Görevden Alınması
Bakanlar Kurulu Güvenoyu
Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesinin Atanması veya Görevden Alınması
Savaş İlanı veya Barışın Kabulü
Af İlanı
Olağanüstü Hal İlanı veya İptali
Millî Mecliste Kanun Kabulü
Olağanüstü Toplantı	42
Meclis Grubu oluşturma	25

Kaynakça

^ "ADR–100: Muğan Sovyer Cumhuriyetinin feshi ve Karabağdaki olaylar". 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
^ "Resmi seçim sonuçları". 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024.

[1] "ADR–100: Muğan Sovyer Cumhuriyetinin feshi ve Karabağdaki olaylar". 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.

[2] "Resmi seçim sonuçları". 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024.

[1]

[2]

g t d Asya Parlamentosu
Egemen devletler	Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tayvan
Bağımlı ve diğer bölgeler	Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Christmas Adası Cocos Adaları Hong Kong Makao
Kategori

g t d Azerbaycan yasama organları
Millî Şûra (1918-1919) Parlamento (1919-1920) Merkezi İnkilap Komitesi (1919-1920) Merkezi Yönetim Komitesi (1920-1937) Azerbaycan SSC Yüksek Sovyeti (1937-1990) Azerbaycan Yüksek Sovyeti (1990-1995) Millî Şûra Millî Meclis (1995-)
Ayrıca bakınız: Rusya İmparatorluğu Devlet Duması; Transkafkasya Seymi