Mehdikulu Han Cevanşir
| İbrahim Halil Han | |
|---|---|
| Hüküm süresi | 1806-1822 |
| Önce gelen | İbrahim Halil Han |
| Sonra gelen | Hanlık kaldırılmıştır. |
| Doğum | 1763 ve ya 1772 Şuşa, Karabağ Hanlığı |
| Ölüm | 15 Mayıs 1845 Şuşa, Rus İmparatorluğu |
| Defin | İmaret Mezarlığı |
| Hanedan | Cavanşirler |
| Babası | İbrahim Halil Han |
| Dini | İslam |
Mehdikulu Han Cevanşir (Azerbaycanca: Mehdiqulu xan Cavanşir; d. 1763 və ya 1772, Şuşa - ö. 15 Mayıs 1845, Şuşa), Karabağ Hanlığı'nın sonuncu ve dördüncü hanı. Karabağ Hanı olan İbrahim Halil Han ve eşi Hurşid Beyüm'ün oğludur.
Hayatının ilk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehdikulu Han Karabağ Hanı İbrahim Halil Han ve eşi Hurşid Beyüm'ün oğlu olarak Şuşa'da dünyaya gelmiştir. Annesi olan Hurşid Begüm Gence Hanı olan Cevad Han'ın kızı, Şahverdi Han'ın torunudur.[1]
Çarlık Rusyası generali Sisianov'un 1805 yılında yazdığı raporuna göre, o zaman Mehdikulu Han'ın 33 yaşı varmış. Bu yüzden doğum tarihi olarak 1772 tarihi de gösterilmektedir.
Gencliğinde Kacarlar'la olan savaşda yaralanmış ve burnunun yarısını kayıp etmiştir.[2]
İbrahim Halil Han dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Üvey kardeşi Muhammed Hasan Ağa ile birlikte kuzenleri Muhammed Bey'i (Mehrali Bey'in oğlu) Karabağ'dan uzaklaştırmak için babası tarafından gönderilmişti. Muhammed Bey 1797 yılında Kacar hükümdarı Ağa Muhammed Şah'ın Şuşa'da öldürülmesinden kaynaklanan kargaşadan yararlanarak yönetimi ele almıştı.[3]
1805 yılında babasının Rus'larla imzaladığı antlaşmadan sonra generalliğe yükselmiştir. Bu antlaşmaya göre, Rusya İbrahim Halili Karabağ'ın hanı, oğlu Mehdikulunu da onun vârisi olarak resmen tanıyordu. Aynı yılda o, babası tarafından General Sisianov'la birlikte Bakü üzerine olan yürüşe katılmak için gönderilmiştir. Fakat 1805 yılının 19 Kasımında kardeşi Muhammed Hasan'ın ölümünden sonra Şuşa'ya geri dönmüştür.
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hükümdarlığı resmi olarak 1806 yılının 13 Eylül'ünde başlamıştır. Tahta çıkışı babasının, Mehdikulu'nun eşlerinden birinin, kızının ve küçük oğlunun Rus'lar tarafından katl edilmesinden sonra gerçekleşmiştir. 11 Kasım'da yeni Han olarak Tiflis'e gitmiş ve Kafkazın Rus canişini İvan Qudoviçin karşısında Rus imparatoru I Aleksandra sadık kalacağına dair yemin etmiştir. 1807 yılının 7 Ocak tarihinde Andreas Eberhard von Budbergin emri ile Gudoviç tarafından kraliyet nişanı ile teltif edilmiştir.[1]
21 Kasım 1822 yılında Kacarlar'a yaptığı teklifler yüzünden Rusya tarafından cezalandırılacağından korkarak Kacar İmparatorluğu'na kaçtı. Daha sonralar kendisine Rusya tarafından 6000 tümen aylık kesildi və Gerger vilayeti'nin gelirleri ona tahsis edildi. Onun kaçışından sonra, yani 1822 yılında Karabağ Hanlığı kaldırıldı ve Rusya İmparatorluğu'nun bir eyaleti oldu.
8 Haziran 1827 yılında İvane Abxazi ve Mirze Adıgüzel Beyin arabuluculuğu ile Rusya İmparatorluğu'na olan bağlılığını yeniledi ve vatanına geri döndü. 7 Temmuz 1827 yılında yıllık 4 bin çervon ve Kacarlar'dan Karabağ'a gelmek için onu takib edecek ailelerden gelen vergi kendisine tahsis edildi.
Ömrünün geride kalan kısmını İspan generalı Juan van Halen'le de tanışacağı Şahbulak yakınlarında yaşadı.[2]
1845 yılının 14 Mayıs tarihinde hastalık yüzünden ölmüş ve Ağdamdaki hanedanlık mezarlığı olan İmaret Mezarlığında defn edilmiştir.
Madalyaları
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Kutsal Anna" Ordeni (1838 30 Nisan)[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Ismayilov, Eldar (January 2014). "The Khans of Karabakh: The Elder Line by Generations". The Caucasus & Globalization (İngilizce): 129-130. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.
- ^ a b Van Halen, Juan (1827). Narrative of Don Juan Van Halen ́s imprisonment in the Dungeons of the Inquisition at Madrid, ... (İngilizce). H. Colburn. s. 330. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.
- ^ Qarabaghi, Jamal Javanshir; Qarābāghī, Jamāl Javānshīr; Bournoutian, George A. (1994). A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-e Qarabagh (İngilizce). Mazda Publishers. s. 104. ISBN 978-1-56859-011-0. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.