Müslim bin Ukbe
| Muslim ibn ʿUqba al-Murrī | |
|---|---|
| Doğum | 622 öncesi Necid[kaynak belirtilmeli] |
| Ölüm | 683 Mushallal, Hicaz |
| Bağlılığı | I. Muâviye (657–661) Emevîler (661–683) |
| Çatışma/savaşları | Sıffin Muharebesi (657) Harre Muharebesi (683) |
| Akrabaları | Banu Murra (kabile) ʿUqba al-Murrī (baba) |
Müslim bin Ukbe el-Murrī (Arapça: مسلم بن عقبة المري) (622 öncesi-683), halife I. Muâviye'nin (h. 661-680) ve oğlu ve halefi I. Yezîd (h. 680-683) hükümdarlıklarında Emevi Halifeliğinin bir generaliydi. Yezîd, Sıffin Muharebesi'nde öne çıkan sadık olan Müslim'i, Yezid'e biat etmeyi ret eden Medine halkına karşı bir seferin komutanı olarak atadı. Müslim'in 683 yılında Harre Muharebesi'ni kazanması ve ardından Medine'nin ordusu tarafından yağmalanması Emevîlerin yaptığı büyük haksızlıklar arasında sayılmıştır. Müslim kısa bir süre sonra öldü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Muslim'in erken yaşamı ve kariyeri hakkında ayrıntılar yetersiz.[1] Büyük olasılıkla hicri takvimin başlangıcı olan 622'de hicretten önce doğmuştur.[2] Gatafan'ın Arap kabilesinin bir kolu olan Banu Murra'dan belirli bir Ukbe'nin oğluydu.[1][3] Müslim büyük olasılıkla 630'larda bölgenin Müslüman fethi sırasında Arabistan'dan Suriye'ye taşındı.[1] Eyalet valisi Muâviye bin Ebu Süfyan'ın Emevî kabilesinin kararlı bir destekçisi oldu.[1] Birinci Müslüman İç Savaşı sırasında, Müslim, Yukarı Mezopotamya'da Halife Ali'ye (h. 656-661) ve destekçilerine karşı Sıffin Muharebesi'nde Muâviye'nin ordusunda bir Suriye piyade birliğinin başında öne çıktı.[1] Ancak, daha sonraki bir savaş sırasında kuzey Arabistan'daki Dumet-ül Cendel vahasının ikinci muharebede kontrolü ele geçiremedi.[1] Muâviye 661'de halife olduğunda, bu görevi kendi kendini zenginleştirmek için kullanmadığı bilinmesine rağmen, Müslim'e Filistin'deki kazançlı arazi vergisi tahsildarlığı görevini verdi.[1] Daha sonra Muaviye ölüm döşeğindeyken, Müslim'i ve Şam valisi Dahhak ibn Kays el-Fihri'yi oğlu ve halefi seçilen I. Yezîd'e kadar naip yaptı, Anadolu'da Bizanslılarla savaş alanından Suriye'ye döndü.[1]
Muâviye 680'de öldü ve Yezid halife olarak tahta çıktı, ancak o zamana kadar hilafette benzeri görülmemiş olan bu hanedan ardıllığı Ensar (İslam peygamberi Muhammed'in Medine'deki ilk destekçileri) tarafından tanınmadı.[4] Müslim, Medine halkını kendi yönetimine sokmak için Yezîd tarafından bir elçiliğin başında gönderildi, ancak bu girişim geri çevrildi.[2] Buna cevaben Yezîd, Medine ve Mekke halkına boyun eğdirmek için bu sefer bir sefer ordusunun komutanı olarak Müslim'i yeniden gönderdi. O sırada Müslim yaşlı ve hastaydı ve bir tahtırevanda taşınması gerekiyordu. Medine'ye giderken Müslim, Vādilkurā'da kasabadan kovulmuş bir grup Emevî ile karşılaştı.[2] Medine'nin savunması hakkında bilgi vererek ona yardım ettiler. Kasabanın dış mahallelerine vardığında ordusunu Harrat Waqim'de kamp kurdu ve burada Yezîd'in Ensar ve Kureyş muhalifleri ile üç günlük müzakerelere başladı.[2] Müzakereler başarısız olunca Müslim, 26 Ağustos 683'te meydana gelen ve Harre Muharebesi olarak bilinen savaş için planlar yaptı.[2] Ensar, savaşın ilk bölümünde avantajdan yararlandı, ancak sonunda, hayatta kalanları Medine'ye kadar takip eden Müslümanların Suriye güçleri tarafından bozguna uğratıldı.[2] Müslim'in birlikleri, ertesi gün onları dizginlemeden önce şehri yağmaladı.[2] Daha sonra isyanın tutsak liderlerini yargıladı.[2] Müslim, zaferinin ardından, isyancı lider Abdullah bin Zübeyr'i bastırmak için Mekke'ye doğru yola çıkarken, yardımcılarından biri olan Rawh ibn Zinba al-Judhami'yi Medine'nin başına geçirdi.[2] Yolda Mushallal'da hastalandı ve ordunun komutasını yardımcısı Husayn bin Nümeyr'e devretti.[2] Kısa süre sonra öldü ve mezarının uzun süre yoldan geçenler tarafından taş atma hedefi haline geldiği Mushallal'a gömüldü.[2]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam geleneğinde İslam'ın en kutsal şehirlerinden biri olan Medine'nin Müslüman ordusu tarafından yağmalanması Emeviler tarafından işlenen en büyük suçlardan biriydi.[5] Generali Medine'de katliam ve diğer büyük haksızlıklar yapmakla suçlayan Sünni Müslüman tarihçi Halife bin Hayyat'ın çalışmasında açıkça lanetlenen tek kişi Müslim'dir.[6] Şii İslam'a sempati duyan İslam tarihçileri, ondan sık sık aşağılayıcı bir şekilde, kendi adına bir oyun olan "Müsrif" (müsrif veya sorumsuz aktör) olarak söz ettiler.[2] Bununla birlikte, 20. yüzyıl Oryantalist tarihçisi Henri Lammens, Müslüman'ın ve onun Medine'deki eylemlerinin Orta Çağ Müslüman kaynaklarının açıklamalarını "abartı" olarak reddetti.[2] Müslim'ı büyük ölçüde bozulmaz ve "yetenekleri Emevilerin gücünü kurmaya çok katkıda bulunan" Arap generallerden biri olarak görüyordu.[2] Ayrıca, Müslim'in kariyerinin onu "talihte pek çok olağanüstü iniş çıkışlar ve sarsılan sadakatler gören bu huzursuzluk döneminde ender rastlanan bir dürüstlüğe ikna olmuş bir Müslüman" olarak gösterdiğini ileri sürdü.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- Genel
- Anderson, Tobias (2018). Early Sunnī Historiography: A Study of the Tārīkh of Khalīfa b. Khayyāṭ. Brill. ISBN 978-90-04-38316-6.
- Gil, Moshe (1997) [1983]. A History of Palestine, 634–1099 (İngilizce). Ethel Broido tarafından çevrildi. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-59984-9.
- Lammens, H. (1993). "Muslim b. ʿUḳba". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VII: Mif–Naz (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 693–694. ISBN 978-90-04-09419-2.