İçeriğe atla

Hayvan kurbanı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Kurban (din) sayfasından yönlendirildi)
Antik Yunanistan'da MÖ 510-500, bir domuzun kurban edilmesi tondo, Epidromos Ressamı tarafından, Louvre

Hayvan kurbanı, dini anlamda bir tanrıyı yatıştırmak veya iyiliğini sürdürmek için bir veya daha fazla hayvanın ritüel olarak öldürülmesi ve sunulmasıdır. Geç Antik Çağ'da Hristiyanlığın yayılmasına kadar Avrupa ve Eski Yakın Doğu'da hayvan kurban etme yaygındı ve bugün bazı kültürlerde veya dinlerde devam ediyor. Kurban ritüeli bazı kültürlerde insanların kurban edilmesini kapsıyordu ve muhtemelen tarih içerisinde hayvan kurbanı ile yer değiştirmişti.

Kurbanlık bir hayvanın tamamı veya sadece bir kısmı sunulabilir; antik ve modern Yunanlar gibi bazı kültürler, kurbanın yenilebilir kısımlarının çoğunu bir ziyafette yer ve geri kalanını bir adak olarak yakarlar. Diğerleri ise holokost adı verilen hayvan sunusunun tamamını yakmaktaydı.(kaynak ve kimler?)

Genellikle en hayırlı hayvan veya hayvanın en hayırlı hissesi kurban olarak sunulandı.

Hayvan kurban etme, ritüel kesim yöntemlerinden ayırt edilmelidir.

Sardunya'daki Monte d'Accoddi'deki sunaklardan biri, olasılıkla burada hayvanlar kurban edilmişti.

Neolitik Devrim sırasında, ilk insanlar avcı-toplayıcı kültürler tarıma ve hayvanların evcilleştirilmesine geçti. Homo Necans'ta sunulan bir teoride, mitolog Walter Burkert, besi hayvanlarının kurban edilmesinin eski avlanma ritüellerinin bir devamı olarak gelişmiş olabileceğini öne sürüyor.[1]

Kurban, ilah olarak kabul edilen ya da yüceltilmiş bir varlığa sunulmak üzere kesilen canlı hayvan.[2] Bir dileğin gerçekleşmesi için sunulan kurbana ise adak denir.[3] Antik çağlardan beri tanrıları veya yüce kabul edilen varlıkları memnun etmek, felaketlerden korunma ve benzeri amaçlar doğrultusunda insanlar ve hayvanlar kurban edilmiştir. Ancak kurbanın, bazı dönem ve uygarlıklarda sadece tapılan ilaha değil aynı zamanda libasyon yani sıvı adağı ile ölülere de sunulduğu bilinmektedir. Bu libasyon törenlerinde şarap ve çeşitli bira gibi sıvıların kullanılmasının yanı sıra taze insan kanı da kullanılmıştır.

Molek'e çocuk kurban sunuluşunu gösteren bir Babil silindir mührü. İnsanların Molek'e çocuklarını kurban olarak sunmasını yasaklayan Tanrı Musa’ya şöyle der: İsrail halkına de ki, İsrailliler’den ya da aranızda yaşayan yabancılardan kim çocuklarından birini ilah Molek’e sunarsa, kesinlikle öldürülecek. Ülke halkı onu taşlayacak.

Antik Yahudilerin komşuları olan Ammonilerin korkunç ilahları Molek kullarından canlı kurbanlar istemektedir. Bu kurbanlar Molek'e yakılarak sunulur. Kurban törenleri Geben Hinnom (cehennem ya da Hinnom vadisi) da yapılır. Daha sonra Geben Hinnom cehennem’e, Molek ise Malik ve melek’e dönüşür.

Günümüz Yahudi ve Müslüman topluluklarında kurban ve erkek çocukların sünnet edilmesi geleneklerine kaynaklık eden anlatılar İbrahim ile bağlantılıdır. Yahudi toplumunda Tanrıya erkek çocukların kurban olarak sunulduğu bilinmektedir. İbrahim’in rüyasında oğlunu kurban ettiğini görmesi de bu uygulamanın işareti sayılmaktadır. Zamanla insan kurbanı terk edilmiş, vücudun tamamını kurban etmek yerine onu simgeleyen bir parça (sünnet derisi) kesilmeye başlanmıştır.[4][5]

Bazıları için bu, İnsan kurbanından dönüş için İbrani din adamlarınca uydurulmuş bir hikayedir.[6] Sami Ezzib Yahudilik ve İslamda kurban ve erkek sünneti ile ilgili yaptığı konuşmalarında İbrahim ile ilgili kurban anlatısının Yahudi din adamlarının bir kurgusu olduğunu, bununla Tanrı'ya erkek çocuklarını kurban verme geleneğinin kaldırılarak yerine hayvan kurbanının getirilmesinin amaçlandığını, ancak erkek çocukların kurban verme anlayışından tamamen kurtulamadığını, bunun yerine onların erkeklik organlarını kaplayan derinin kesilmesinin gelenek haline getirildiğini ifade eder ve şöyle der: "90 yaşını aşan büyük babanız bir gün sizi dağa götürüp Tanrı'nın rüyasında emrettiğini söyleyerek kesmeye kalksa, sonra da vazgeçip bir koç kesse, bir başka gün kendisinin cinsel organını kesse ne düşünürdünüz?"

Harici video
Tarihte değişik toplumlarda kurban uygulamaları

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te kurban karşılığı olarak "yagış" kelimesi geçmektedir. "'يغش Yagış, İslam'dan evvel Türkler'in adak için, yahut tanrılara yakınlık elde etmek için kestikleri kurban"[7] olarak tanımlanır.

Yine aynı eserde ıdhuk (ıduk) kelimesi geçmektedir. "'اذق Idhuk: Kutlu ve mübarek olan her nesne. Bırakılan her hayvana bu ad verilir. Bu hayvana yük vurulmaz, sütü sağılmaz, yünü kırkılmaz; sahibinin yaptığı bir adak için saklanır."[8] şeklinde tanımlanmıştır.

Kurban kelimesinin, Türkçeye Farsçadan, Farsçaya ise Arapçadan dan geçtiği[9] ve Arapça krb (yakın olma)dan türediği düşünülse de Arapçada -an eki olmayışı sebebiyle, kurban sözcüğünün İbranicedeki korban (קרבן) sözcüğünden alındığı düşünülebilir.[10]

Arapçada kurban için hedy (hediye)sözcüğü kullanılır.

Tarih öncesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Mısır evcilleştirmenin ön saflarında yer alıyordu ve hayvan kurbanını çağrıştıran kanıtlardan bazıları Mısır'dan geliyor. Bununla birlikte, hayvan kurban etme, Mısır dininin merkezinde değil, daha çok periferik bir olaydı.[11] Hayvan kalıntıları içeren en eski Mısır mezar yerleri, MÖ 4400 ile 4000 yılları arasında gelişen Yukarı Mısır'ın Badari kültüründen kaynaklanmaktadır.[12] Bir yerde kendi mezarlarında koyun ve keçiler gömülü olarak bulunurken, başka bir yerde çok sayıda insan mezarının ayaklarının dibinde ceylanlar bulundu.[12] Hierakonpolis'te ortaya çıkarılan ve MÖ 3000 yılına tarihlenen bir mezarlıkta güçlü eski vatandaşların onuruna kurban edilmiş veya sahiplerinin yanına gömülmüş olabilecek babun ve su aygırı gibi evcil olmayan türler de dahil olmak üzere çok daha geniş bir hayvan çeşitliliğinin kalıntıları bulundu.[13] Herodot'a göre, daha sonraki Mısır Hanedanlarında hayvan kurban etme, her bir kurban türünü tanımlayan ritüeller ve kurallar (çiftlik hayvanları; koyun, sığır, domuz ve kaz) ile sınırlı hale geldi.[14]

Aztek'lerde insan kurbanı. (Codex Mendoza'dan, 16. yüzyıl) (Bodleian Kütüphanesi, Oxford).

Bakır Çağı'nın sonunda, (MÖ 3000) hayvan kurban etme birçok kültürde yaygın bir uygulamaydı ve genellikle evcil hayvanlarla sınırlıydı. Gath'ta arkeolojik kanıtlar, Kenanlıların kurbanlık koyun ve keçileri kendi besi hayvanlarından seçmek yerine Mısır'dan ithal ettiklerini gösteriyor.[15] Avrupa'nın bilinen en eski kutsal merkezlerinden biri olan Sardunya'daki Monte d'Accoddi'de yapılan kazılarda koyun, sığır ve domuz kurban edildiğine dair kanıtlar ortaya çıkarıldı ve kurban töreninin İtalya'da MÖ 3000 civarı ve sonrası yaygın olabileceği belirtiliyor.[16] Antik Girit'teki Phaistos'un Minos yerleşiminde yapılan kazılar, MÖ 2000 ila 1700 dönemine tarihlenen hayvan kurban etme havuzlarını ortaya çıkardı. Bununla birlikte, İspanya'daki bir mağara olan Cueva de la Dehesilla'da Orta Neolitik dönemden MÖ 4800 ile 4000 arasına tarihlenen bir cenaze töreni ritüeliyle ilgili bir yavru keçinin kalıntıları bulundu.[17]

Eski Yakın Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Mezopotamya, Mısır ve İran'ın eski Yakın Doğu uygarlıkları ile İbraniler arasında hayvan kurban etme geneldi. Kurbanın yenilebilir kısımlarını yemek için bir gerekçe bulan Yunanların aksine, bu kültürlerde normal olarak tüm hayvan sunağın yanındaki ateşe konulur ve yakılır ya da bazen gömülürdü.[18]

Antik Yunan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir boğa Athena'nın sunağına götürülürken. Vazo, yak. MÖ 545

Antik Yunan dininde ibadet, tipik olarak evcil hayvanları ilahi ve dua ile sunakta kurban etmekten ibaretti. Sunak, bir tapınak binasının dışında veya bir tapınakla ilişkisi olmayan bir yerde de olabilirdi.

Kurbanlık türünün mükemmel bir örneği olmalıydı ve çelenkler vb. süslenmiş bir alayla sunağa götürülürken, başında bir sepette gizlenmiş bıçak taşıyan bir kız onlara öncülük ederdi. Çeşitli ritüellerden sonra hayvan, sunakta düştüğünde orada bulunan tüm kadınlar "yüksek, tiz tonlarda bağırmalıydılar".

Kan toplanır ve sunağın üzerine dökülür.

Hayvan parçalanır ve çeşitli iç organlar, kemikler ve diğer yenmeyen parçalar tanrının payı olarak yakılırken, et önde gelenlerin yerinde tadımı ve katılımcıların yemesi için hazırlanmak üzere çıkarılır. Tapınak tabakçılara satmak için deriyi saklar.

İnsanların kurbandan tanrıdan daha fazla yararlanmaları Yunanların gözünden kaçmaz ve Yunan komedisinde mizah konusu olurdu.[19]

Kurbanlık hayvanlar tercih sırasına göre boğa, inek, koyun (en yaygını), keçi, domuz (en ucuz memeli) ve kümes hayvanları olabilirdi. (Nadiren diğer kuşlar veya balıklar).[20] Geometrik üsluptaki bazı vazolarda atlar ve eşekler görülmektedir (900–750 BCE ), ancak literatürde bunlardan çok nadir bahsedilir.

Yunanlar, hayvanın kurban edilmekten memnun olduğuna inanmayı severler ve çeşitli davranışları bunu gösterecek şekilde yorumlarlardı. Kurban edilen hayvanın parçalarını inceleyerek kehanet, Roma veya Etrüsk dininde veya Yakın Doğu dinlerinde olduğundan çok daha az önemliydi, ancak özellikle karaciğer ve Apollon kültünün bir parçası olarak uygulanmıştı.[21]

Daha küçük ve basit bir adak için, kutsal ateşe bir tütsü tanesi atılabilirdi[22] ve şehirlerin dışındaki çiftçiler, "ilk meyveler" hasat edilirken bitkisel kurbanlar verirdi.[23] Hecatomb (100 boğa) adı verilen törenlerde kurban edilen sığırların sayısı yüzleri, ziyafete katılanların sayısı da binleri bulabilirdi. Hieron Sunağı ve Bergama Sunağı'nın muazzam Helenistik yapıları bu tür durumlar için inşa edildi.

Pitsa Panelinde Kuzu Kurbanı, Korint, 540–530 M.Ö.

Kurban uygulamaların kanıtı bazı eski Yunan edebi metinlerinde, özellikle Homeros'un destanlarında açıkça görülür. Tehlike zamanlarında veya tanrıların beğenisini kazanmaya yönelik bazı önemli çabalardan önce etin sunulduğu ziyafetlere ilişkin ritüel şiirler boyunca görülebilir.

Örneğin, Homeros'un Odyssey'inde Eumaeus, efendisi Odysseus için dua ederek bir domuz kurban eder. Bununla birlikte, kısmen çok erken Yunan uygarlığını yansıtan Homeros'un İlyada'sında, prenslerin her ziyafeti bir kurbanla başlamaz.[24]

Homeros öncesi dönemlerin kurban uygulamaları, 8. yüzyıl kurban ritüelleri ile ortak yönler paylaşır. Ayrıca, şiir boyunca, tanrılar varlıklarını bir işaret veya savaşta başarı ile gösterdiklerinde özel ziyafetler düzenlenir. Truva'ya yola çıkmadan önce de Odysseus, Zeus'a bir koç kurban eder. Kurban ritüelleri, insan ile ilahi olan arasındaki ilişkinin şekillenmesinde önemli bir rol oynar.[25]

Tipik olarak "sununun tamamen yakıldığı holokost kurban modu" sunulmasıyla Olimpiyat tanrılarından ayrılan Kitonik tanrılarının, Yunan Öncesi yerel dinin kalıntıları olabileceği ve çoğunun MÖ 3. binyılın sonlarında Balkan Yarımadası'nın güneyini istila eden Proto-Yunanlılardan gelebileceği öne sürülmüştür.[26]

Büyük İskender'in MÖ 323'te ölümünden sonraki Helenistik dönemde, hayvan kurban etmeyi etik açıdan sorgulayan birkaç felsefi hareket başlar.[27]

İskitler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunan yazar Herodotus'un (MÖ yaklaşık 484 – 425) benzersiz hesabına göre, İskitler en prestijlisi at olarak kabul edilen çeşitli hayvanları kurban etmekteydiler. Öte yandan domuz asla kurban olarak sunulmadı ve görünüşe göre İskitler topraklarında domuz bulundurmaktan nefret ediyorlardı. Herodot, İskit kurban tarzını şu şekilde tanımlar:

Kurban ön ayakları bağlı olarak durur ve rahip kurbanın arkasında durur ve ipin ucunu çekerek hayvanı yere atar; ve kurban düşerken, "kurban ettiği tanrıya" seslenir ve hemen boynuna bir ilmik atar ve içine küçük bir sopa sokarak onu döndürür ve böylece hayvanı boğar, ateş yakmadan ya da kurbandan herhangi bir ilk sunu yapmak ya da üzerine herhangi bir içki dökmeden: ve onu boğup derisini yüzdüğünde, kaynatmaya devam eder. [...] Sonra et kaynatıldığında, kurban eden kişi etten ve hayati organlardan ilk sunu alır ve onu (tanrının) önüne atar.[28]

Herodot, farklı bir şekilde yürütülen mahkûmların insan kurban edilmesini de anlatır.

Antik Roma'da kurban

[değiştir | kaynağı değiştir]
Augustus altında verilen Denarius, ön yüzde Venüs büstü ve arka yüzde ritüel aletler: sağ üstten saat yönünde, augur'un asası (lituus), içki kasesi ( patera), tripod ve kepçe (simpulum)

Antik Roma dininde kurban, tipik olarak sığır, koyun ve domuz gibi evcilleştirilmiş hayvanlardan olurdu. Her biri kendi türünün en iyi örneği olan kurbanlar temizlenir, bürünür ve çelenklerle süslenir öküzlerin boynuzları yaldızlanabilirdi. Kurban topluluk adına kendi hayatını sunmaya istekli görünmeliydi; sakin kalmalı ve hızlı ve temiz bir şekilde gönderilmeliydi.[29]

Göklerin tanrılarına (di superi, "yukarıdaki tanrılar") kurban etme gün ışığında ve halkın gözü önünde yapılırdı. Yukarı göklerin tanrıları, kendi cinsiyetlerinden (Erkek tanrılar için erkek, tanrıçalar için dişi hayvan) beyaz, kısır kurbanlara ihtiyaç duyuyordu: Juno beyaz bir düve (muhtemelen beyaz bir inek); konsül'ün yıllık yemini için Jüpiter adına beyaz, hadım edilmiş bir boğa (bos mas).

Mars, Janus, Neptune gibi dünyayla güçlü bağlantıları olan Di superi ve İmparator'unki de dahil olmak üzere çeşitli cinlere döl verimli kurbanlar sunulurdu.

Törenin ardından ziyafet düzenlenir; devlet kültlerinde, onurlu tanrıların imgeleri ziyafet divanlarında gururla yer alır ve katılanlar kurban ateşi aracılığıyla hayvanların uygun kısımlarını (exta, iç organlar) tüketirlerdi. Roma'nın memurları ve rahipleri öncelik sırasına göre yan yana dizilerek eti yerlerdi.[30]

Dis pater, (di inferi "aşağıdaki tanrılar") ve ayrılanların toplu gölgeleri (di Manes) gibi kitonik tanrılara gece ritüellerinde koyu renkli, doğurgan kurbanlar sunulurdu.

Hayvan kurbanı genellikle bir holokost veya yakmalık sunu şeklindeydi ve "yaşayanlar ölülerle bir yemeği paylaşamayacağı" için ortak bir ziyafet yoktu.[31]

Ceres ve diğer yeraltı bereket tanrıçalarına bazen hamile dişi hayvanlar sunulur, Tellus'a Fordicidia festivalinde hamile bir inek verilirdi.

Renk, kurbanlar için genel bir sembolik değere sahipti. Göklere ve yeraltına ait olan yarı tanrılar ve kahramanlara bazen siyah beyaz kurbanlar verilirdi.

Robigalia'da ekinleri yanıklık ve kırmızı küften korumak için Robigo'ya kırmızı köpekler ve kırmızı içkiler (şarap) verilirdi.[30]

Şükran gününde veya bir saygısızlığın veya potansiyel saygısızlığın (piaculum; keffaret, keffaret kurbanı) affı için bir fedakarlık yapılabilirdi;[32] (veya bir tür avans olarak); Örneğin Arval Kardeşleri, kutsal korularına yasak olan demir bir aletle girmeden önce ve sonra bir piaculum sunar.[33] Domuz, bir piaculum için ortak bir kurbandı.[34]

Kurbanlık hayvan hazırlığı; mimari bir kabartma parçası mermer, MS 2. yy'ın ilk çeyreği; Roma, İtalya'dan

Bir hastalık veya zarara neden olan ilahi aracılar onu önleme gücüne de sahip olmalıydılar ve bu nedenle onlar zarar vermeden yatıştırılmalıydılar. Bir yolculuğa çıkacaksanız haydutluk, korsanlık ve gemi kazası ile karşılaşmaktan kaçınmak için ilahi destek arayabilir ve sağ salim vardığınız veya döndüğünüzde şükran göstermelisiniz. Büyük kriz zamanlarında, Senato, kadınlar ve çocuklar da dahil olmak üzere geçit töreninde Roma vatandaşlarının tanrılara yalvararak bir tapınaktan diğerine hareket ettiği toplu halk ayinleri yapılmasına karar verebilirdi.[35]

Olağanüstü koşullar, olağanüstü fedakarlık gerektiriyordu: İkinci Pön Savaşı'nın birçok krizinden birinde, Jüpiter Capitolinus'a o baharda doğan her hayvan için (bkz. ver sacrum), Hannibal ve müttefiklerinden beş yıl daha koruma sağladıktan sonra teslim edilmek üzere söz verilir.[36] Jüpiter ile "sözleşme" son derece ayrıntılıdır; Hayvanlara gereken özen gösterilecek, herhangi biri planlanan kurbandan önce ölürse veya çalınırsa, zaten kutsandıkları için kurban edilmiş sayılacaklardır. Normalde, eğer tanrılar pazarlığın kendilerine düşen tarafını tutmazlarsa, sunulan kurban alıkonulurdu. İmparatorluk döneminde, Trajan'ın ölümünün ardından tanrılar İmparatoru öngörülen süre boyunca güvende tutmadıkları için kurban verilmedi.[37]

Pompeii'de, yaşayan imparatorun Dahi'sine bir boğa teklif edildi: muhtemelen İmparatorluk kültünde standart bir uygulama, ancak küçük teklifler de (tütsü ve şarap) yapıldı.[38]

Eksta, Cicero'nun ifadelerinde safra kesesi, karaciğer, kalp ve akciğerleri (pulmones ) içeren kurban edilmiş bir hayvanın iç organlarıydı. Exta, Roma ayininin bir parçası olarak litatio (ilahi onay) için maruz bırakılır, ancak Etrusca disiplini bağlamında "okunurdu".

Roma kurbanında et ortak bir yemekte insanlar arasında paylaşılırken, exta ve kan tanrılara ayrılmıştır. Sığır kurbanlarının ekstraları genellikle bir tencerede (olla veya aula ) pişirilirken, koyun veya domuzlarınki şişlerde ızgara yapılırdı. Tanrının kısmı pişirildiğinde üzerine mola salsa (ritüel olarak hazırlanmış tuzlu un) ve şarap serpilir, ardından adak için sunağın üzerindeki ateşe konur; bu eylemin teknik fiili porricere idi.[39]

Kelt halkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Kelt halkının, çiftlik veya çalışan hayvanları kurban ettiğine dair kanıtlar var.[40] Buradaki fikir, ritüel olarak bir yaşam gücünü Öteki Dünya'ya aktarmanın tanrıları memnun etmesi ve dünyalar arasında bir iletişim kanalı kurması gibi görünüyor. Hayvan kurbanları, şükran, yatıştırma, sağlık ve doğurganlık istemek veya bir kehanet aracı olabilirdi. Bazı hayvanların tamamen tanrılara (gömerek veya yakılarak) sunulduğu, bazılarının ise tanrılar ve insanlar arasında paylaşıldığı (bir kısmı yenmiş ve bir kısmı ayrılmış) görünüyor.[40]

Arkeologlar, bazı Galya ve İngiliz kutsal alanları[41] ve İrlanda'daki Uisneach sitesinde hayvan kurban edildiğine dair kanıtlar buldular.[42] Kelt hayvan kurban etme hikâyeleri Romalı ve Yunan yazarlardan geliyor. Julius Caesar ve Strabon, Galyalıların hasırdan adam olarak bilinen büyük bir hasır figürde hayvan kurbanlarını yaktıklarını yazarken,[43] Plinius druidlerin iki beyaz boğayı kurban etmeyi içeren bir "meşe ve ökseotu ritüeli" gerçekleştirdiğini yazdı.[44]

Kelt halkları arasında bazı hayvan kurbanları veya ritüel katliamlar, Hristiyanlığa geçtikten çok sonra da devam etti. 19. yüzyıla kadar, İrlanda kırsalında Aziz Martin Günü'nde (11 Kasım) bir horoz, kaz veya koyun kesilir ve kanının bir kısmı evin eşiğine serpilirdi. Saint Martin'e[45] sunulur ve bir ziyafetin parçası olarak yenilirdi.[46] Lughnasa festivali sırasındaki boğa kurbanları, İrlanda'daki Cois Fharraige'de (Crom Dubh'a sunulan yer) ve İskoçya'daki Loch Maree'de (Saint Máel Ruba' sunulan yer) 18. yüzyılın sonlarına kadar kaydedildi.[47]

Germen halkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvan kurban etme ya da blót, Eski İskandinav dininde önemli bir ritüeldi. Kan sunak, put ve tapınakların duvarlarına serpilirdi. Cenazelerde olduğu kadar mevsimlik bayramlarda, savaşlardan ve tehlikeli yolculuklardan önce veya tüccarlar arasındaki işlerin sona ermesinden sonra da (kurban kanıyla) bir leke yapılırdı.[48]

11. yüzyılda Adam von Bremen, İsveç'teki Gamla Uppsala'daki Tapınakta insan ve hayvanların kurban edildiğini, her dokuz yılda bir, dokuz erkek ve her hayvandan dokuzunun kurban edildiğini ve cesetlerinin kutsal bir koruya asıldığını yazdı.[49]

İbrahimi gelenekler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudilikte qorban, Tevrat'ta tarif ve emredilen hayvan kurban etme (zevah זֶבַח), zevah shelamim (barış sunusu ) ve olah (" soykırım " veya yakmalık) sunuydu. Qorban, boğa, koyun, keçi veya güvercin gibi şehita (Yahudi ritüel katliamı) uygulanan bir hayvan kurbanıydı. Kurbanlar ayrıca tahıl, yemek, şarap veya tütsü içerebilmekteydi.[50][51]

İbrani kutsal kitabı, RABbin İsrailoğullarına adaklar ve kurbanlar sunmalarını emrettiğini söyler. Kurbanlar sadece Kohanim'in elleriyle sunulacaktır. Yeruşalim'deki Mabedi inşa etmeden önce, İsrailoğulları çöldeyken kurbanlar sadece Çadır'da sunulurdu. Süleyman Mabedi inşa edildikten sonra sadece orada kurban kesilmesine izin verildi. Tapınak yıkıldıktan sonra, İkinci Tapınak inşa edildiğinde MS 70'de yıkılana kadar kurbanlar devam etti. İkinci Tapınağın yıkılmasından sonra, halakha'nın kurbanlar için izin verdiği tek yer olan bir Tapınak olmadığı için kurban yasaklandı. MS 2. yüzyıldaki Yahudi-Roma savaşları sırasında kısa süreliğine yeniden başlatıldı ve daha sonra belirli topluluklarda devam etti.[50][52][53]

Yahudilerle tarihsel olarak akraba olan bir grup olan Samiriyeliler, Musa Yasasına uygun olarak hayvan kurban ederler.[54]

Hristiyanlık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir manastır kilisesi girişinde horoz matağı ( Alaverdi, Ermenistan, 2009), Kan akıtılmış basamaklar
Isla de Margarita, Venezuela'da Noelde keçi kurbanı

Hristiyanlık, uzun süredir her türlü hayvan kurbanına açıkça karşı çıktı ve uygulama genel olarak mantıksız ve Hristiyan teolojisine düşman olduğu için reddedildi".[55] Hristiyan mezheplerinin çoğu, İsa Mesih'in kurban niteliğindeki ölümünün, öncelikle İbranilere Mektup'ta İsa'nın tüm eski kurbanların işaret ettiği " Tanrı'nın Kuzusu " olduğu öğretisine dayanarak, hayvan kurbanını kalıcı olarak ortadan kaldırdığına inanır.[55] Çoğu Hristiyan mezhep, Efkaristiyanın "kansız" kurbanı veya Rab'bin Sofrası'nın, Eski Ahit'teki kurban sisteminin yerini aldığına inanır.[55] Hristiyanlıkta hayvan kurban etme nadiren uygulanmaktadır.

Birkaç Hristiyan topluluğu, özellikle Paskalya'da ibadetin bir parçası olarak daha sonra bir ziyafette tüketilmek üzere hayvanları kurban eder. Hayvan öldürülmeden önce kiliseye getirilebilir. Yunanistan'daki bazı köyler, kourbania olarak bilinen bir uygulamada Ortodoks azizlerine kurban keserler. Bir kuzunun veya daha az sıklıkla bir horozun kurban edilmesi, Ermeni Kilisesi[18] ile Etiyopya ve Eritre Tewahedo Kilisesi'nde yaygın bir uygulamadır. Matagh adı verilen bu geleneğin, Hristiyanlık öncesi pagan ritüellerinden kaynaklandığına inanılıyor. Ek olarak, bugün Meksika'da bir Halk Katolikliği biçimini izleyen bazı Mayalar, İspanyolların gelişinden önce geçmiş dinlerde uygulanan bir ritüel olan kilise uygulamalarıyla bağlantılı olarak hala hayvanları kurban ediyor.[56]

İslâmda

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hacca katılan MüslümanlarMüslüman, ritüelin bir parçası olarak bir kuzu veya keçi kurban etmek veya bir inek veya deve kurbanında ortaklığa girmekle yükümü görülürler.[57][58]

Arapça Eid al-Adha, Kurban Bayramı, Türk etkisindeki kültürlerde al-Id al-Kabir (Büyük Bayram) veya Kurban Bayramı (Kurban Bayramı) olarak da bilinir. Hindistan'da Bakar Id (Keçi Bayramı) Endonezya'da alt kıta ve Reraya Qurben" olarak da bilininir.[59] Mekke'ye gitmeyen diğer Müslümanlar dabulundukları yerlerde Hicri takvime göre 12. ayın 10. gününde kurbana katılırlar.[59] İbrahim'in oğlunun yerine bir koç kurban etmesinin sembolik bir canlandırması olarak anlaşılmaktadır. Bu vesileyle elde edilen et üç kısma ayrılır, bir kısım kurban eden aile tarafından yemek için saklanır, diğer kısım arkadaşlara ve aileye hediye edilir ve üçüncü kısım fakir Müslümanlara verilir. Kurban edilen hayvan koyun, keçi, inek veya devedir. Bayram, bir camide veya açık havada toplu bir namazı takip eder.[59][60]

Kurban Bayramı'nda büyükbaş hayvan kurbanı.

Hac sırasında kurban kesmek, dokuz aşamalı hac ritüelinin bir parçasıdır. Campo, öncesinde niyet ve beden temizliği, Kabe'nin yedi kez tavaf edilmesi, Merve ve Safa tepeleri arasında koşma, Mina'da kamp kurma, Arafat'ta durma, üç Mina şeytani sütununu en az kırk dokuz taşla taşlama olduğunu belirtir. Daha sonra kurban kesilir ve Kabe'nin tavafıyla veda edilir.[61][62] Hacca gitmeyen Müslümanlar da basitleştirilmiş bir ritüelle hayvan kurban ederler. Campo'ya göre, İslami bayramlardaki kurbanın kökleri Batı Arabistan'da İslam'dan önce revaçtaydı.[61] Philip Stewart, hayvan kurban etmenin Kuranın emrine değil, diğer İslami metinlerin yorumlarına dayandığını belirtir.[63]

Keçi kurbanı.

Kurban Bayramı, İslam'da en büyük yıllık festivaldir. Örneğin, yalnızca Endonezya'da, 2014 yılında Müslümanlar tarafından bayramda yaklaşık 800.000 hayvan kurban edildi.[64] Lesley Hazleton'a göre, Türkiye'de her yıl yaklaşık 2.500.000 koyun, inek ve keçi kurban ediliyor ve bir kısmı ihtiyaç sahiplerine veriliyor.[65] The Independent'a göre Pakistan'da sayı yaklaşık 10.000.000 dur.[66][67] Suudi Arabistan gibi ülkeler her yıl bir milyona yakın hayvanı Mina'ya (Mekke yakınlarında) kurban olarak taşıyor. Clarke Brooke, Kurban Bayramı'nda kesilmesi yasal kabul edilen dört türü koyun, keçi, deve ve sığır (benzer olan manda, evcilleştirilmiş banteng ve yak) sayar. Birçoğu Kuzey Afrika ve Asya'nın bazı bölgelerinden getiriliyor.[68]

Hayvanların kurban edildiği diğer durumlar arasında, bir çocuğun yedi günlük olduğu, traş olduğu ve bir isim verildiği 'akika' yer alır. Kurban kesmenin çocuğu İslam'a bağladığına ve kötülüklerden koruduğuna inanılır.[62]

Hinduizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindu uygulamaları Şaktizm, Şaiva Agama ve kabile geleneklerine dayanan Kulamarga adı verilen halk Hinduizmiyle ilişkilendirilir. Hindistan'da eski zamanlarda hayvanlar kurbanedilmekteyken sonra gelen bazı Puranalar kurbanı yasaklar.[69][70][71]

Şaktizm gelenekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Durga Puja festivalinde bir rahip tarafından kurban edilmek üzere olan bir erkek buzağı. Bununla birlikte, bufalo kurban etme uygulaması, çağdaş Hindistan'da nadirdir.[72]

Hayvan kurbanları, esas olarak Brahman'ın dişi doğasına Kali ve Durga şeklinde tapınılan Şakti okulunu takip eden tapınaklarda yapılır. Bu gelenekler, keçi, tavuk ve bazen mandaların kurban edildiği Hindistanın doğu bölgelerinde, Assam ve Batı Bengalde, Hindistan ve Nepal'deki Hindu tapınaklarında izlenir.

Hayvan kurbanı, Hindistan'ın doğu eyaletlerindeki Navratri sırasındaki Durga puja kutlamalarının bir parçasıdır. Bu ritüelde tanrıçanın bufalo iblisine intikamını teşvik eden kurbanlık bir hayvan sunulur.[73] Christopher Fuller'a göre, Navratri sırasında Hindular arasında veya diğer zamanlarda Doğu Hindistan'ın Batı Bengal, Odisha[74] ve Assam eyaletlerinde bulunan şaktizm geleneğinin dışında hayvan kurban etme uygulaması nadirdir. Ayrıca, bu eyaletlerde bile sadece festival mevsimi, önemli hayvan kurbanlarının gözlemlendiği bir mevsimdir.[73] Bazı Shakta Hindu topluluklarında, bufalo iblisinin öldürülmesi ve Durga'nın zaferi, hayvan kurban etmek yerine sembolik bir kurbanla gözlemlenir.[75] [note 1]

Nepal'de üç gün süren Gadhimai festivalinde toplu halde hayvan kurban ediliyor. 2009 yılında festivale 5 milyon adanmış katılırken 250.000'den fazla hayvanın öldürüldüğ[80] tahmin edildi.[81] Ancak bu uygulama daha sonra 2015 yılında yasaklanmıştır.[82][83][84]

Rajput gelenekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rajasthan'lı Rajput, Navratri'de silahlarına ve atlarına tapar ve eskiden Kuldevi olarak saygı duyulan bir tanrıçaya bir keçi kurban ederdi. Bu bazı yerlerde devam eden bir uygulamadır.[85][86] Ritüel, hayvanın tek vuruşta öldürülmesini gerektirir. Geçmişte bu ritüel, erkekliğe geçiş ve bir savaşçı olarak hazır olma ayini olarak görülüyordu.[87] Kuldevi, Rajput-Müslüman savaşları sırasında ona saygı duyan yerel efsanelerle bir savaşçı-pativrata koruyucu tanrıçadır.[88]

Hayvan kurban etme geleneği, Kuzey Hindistan'daki Banaras çevresindeki tapınak ve evlerde Tanrıça'ya vejetaryen adaklarla ikame ediliyor.[89]

Halk gelenekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan'ın bazı kutsal korularında, özellikle batı Maharashtra'da, koruları yöneten dişi tanrıları yatıştırmak için hayvan kurban edilir.[90]

Hindistan'da, birçok köyde yerel tanrıların veya Devi'nin bazı güçlü ve ürkütücü biçimlerinin önünde hayvan kurban etme ritüeli uygulanmaktadır. Bu ibadet biçiminde, genellikle keçiler olmak üzere hayvanların başları kesilir ve kanın bir kısmı tapınağın dışındaki bir direğe sürülür.[91] Örneğin, Kandhen Budhi, Hindistan'ın Orissa şehrinin Boudh bölgesinde Kantamal'ın hüküm süren tanrısıdır. Her yıl Aswina ayında (Eylül-Ekim) düzenlenen yıllık Yatra / Jatra (festival) vesilesiyle tanrının önünde keçi ve kümes hayvanı gibi hayvanlar kurban edilir. Kandhen Budhi Yatra'nın ana cazibe merkezi Ghusuri Puja'dır. Ghusuri, her üç yılda bir tanrıçaya kurban edilen yavru domuz anlamına gelir. Kandhen Budhi'ye, Hindistan'ın Orissa kentinin Kalahandi bölgesindeki Mohangiri GP'nin altındaki Lather köyünde de ibadet edilir.[92] (Pasayat, 2009:20–24).

Bali Hinduizminin Tabuh Rah' inancı, bir horozun başka bir horoza karşı kullanıldığı dini bir horoz dövüşüyle Tabuh Rah'ın yatıştırılmasını içerir.[93] Kötü ruhları yatıştırmak için arınma olarak kan dökülmesi gereklidir ve ritüel dövüşler, kutsal lontar el yazmalarında belirtildiği gibi eski ve karmaşık bir ritüeli takip eder.[94]

Trantrik gelenekler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalika Purana'da Hinduizmde insan kurban edilmesinden bahsedilir.[95] Metnin 67'den 78'e kadar olan bölümleri, bali (hayvan kurban etme) ve Vamacara Tantrizm'ini tartışan Rudhiradhyaya'yı oluşturur. Rudhiradhyaya tanrıçayı memnun etmek için insan kurban etme konusundaki sıra dışı açıklamalar içerir; Metin, tanrıçayı memnun etmek için bir insan kurban edilebileceğini, ancak yalnızca bir savaş veya yakın tehlike durumlarından önce prensin rızasıyla yapılabileceğini belirtir. Ancak, Ulusal Suç Kayıtları Bürosu'nun (NCRB) insan kurban etme konusunda veri toplamaya başladığı 2014 yılına kadar yok. Büroya göre, 2014 ile 2016 yılları arasında 14 eyalete yayılmış 51 insan kurban etme vakası bulunuyor.[95] İddia edilen son insan kurban etme vakası 2020 yılına aittir.[96]

Doğu Asya gelenekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Qi Dükü Jing'e kurban edilen atlar, MÖ 5. yüzyıl, Çin

Han Çini

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çin

[değiştir | kaynağı değiştir]

Shang ve Zhou Hanedanlığında, soylular karmaşık ve hiyerarşik bir kurban sistemi uyguluyorlardı ve cennete, dünyaya ve ailesi için dokuz tapınak ve Tai Dağı da dahil olmak üzere dört kutsal dağa "yalnızca Kral" kurban kesebilirdi.

Dükler, toprak ve tahıl değişimine ve orada aile tapınaklarında ve topraklardaki çeşitli nehirlere, akarsulara ve dağlara kurban verdiler. Sıradan bir kişinin bir tapınağı yoktu, ancak evde babası, dedesi veya ailesine kurban keserdi. Soylu, yılın farklı zamanlarında domuz, keçi, koyun, inek, çoğunlukla da evcil köpeklerini veya vahşi köpekleri ve diğer çiftlik hayvanlarını kurban ederdi; kötü yıllarda fedakarlıklar daha azdı.[97]

Kadim krallar, Konfüçyüs ve Konfüçyüs bilginleri, The Book of Rites'ta insan kurban etme dahil değil, Zhou sisteminden her katmanın kurban etme ölçeğini çerçevelediler. Onurludan düşüğe doğru teklif ölçeklerinin adları "Tai-lao"(太牢), "Shao-lao"(少牢), "Te-sheng"(特牲), "Te-shi"(特豕)'dir., 'Te-tun'(特豚), 'Yu'(魚), 'La'(臘), 'Dou'(豆) ve diğerleri. Tai-lao sınıfı, artık yalnızca Huang Di veya Konfüçyüs'e tapınma töreninde uygulanıyor, Tayvan'da bütün inek, bütün keçi ve bütün domuzları kullanıyor [98]

Hou ji'nin kuzu darı ve güney odunu ve siyah darı şırası ile kokulu bitkilerle (esas olarak güney odunu) bir kurban sunduğu söylenir.

Modern Çin

[değiştir | kaynağı değiştir]

Budizm ritüel, kurban ve tapınma şeklinde her türlü öldürmeyi,Taoizm genellikle hayvanların öldürülmesini yasaklar. http://www.daoist.org/culture/history/culture_history_005.htmTayvan'ın Kaohsiung kentinde, Taocu tapınaklarda hayvan kurban edilmesi yasaktır.[99]

Hayalet festivalinde sunakta kurban edilmiş bir domuz.
Erişte paketlerinden yapılmış kukla bir domuz.

Çin halk dinindeki bazı Tao mezheplerinde kümes hayvanları, domuz, keçi, balık veya diğer çiftlik hayvanların sunuları kabul edilir. Kurbanlar, katledildikten sonra sunağa veya tapınağa bırakılır ve ayin sonrasında tapınmacılar tarafından tüketilir.

Halk dininde bazı bölgeler, yüksek statülü tanrıların vejetaryen yemeği daha çok tercih ettiğine; hayaletlerin, düşük statülü tanrıların ve diğer bilinmeyen doğaüstü ruhların et seviğine inanır. Bu nedenle hayalet festivalinde bütün domuz, bütün keçi, tavuklar ve ördekler kurban edilecektir. Bazı vejetaryen inananlar kurban için ekmek veya pirinç gibi vejetaryen yiyeceklerden kukla domuz veya keçiler yaparlar.[100]

Japonya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Budizm Japonya'ya gelmeden önce, bazı Şinto festivallerinde geyik, at ve yeşil sülün kurban edilirdi. Iomante (イオマンテ), bazen Iyomante (イヨマンテ) olarak yazılır, bir boz ayının kurban edildiği bir Ainu törenidir.

Geleneksel Sahra-altı ve Afro-Amerikan dinleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvan kurban etme, geleneksel Afrika ve Afro-Amerikan dinlerinde düzenli olarak uygulanmaktadır.[101][102]

ABD Yüksek Mahkemesi'nin 1993 tarihli kararı Lukumi Kilisesi Babalu Aye v. Hialeah Şehri, Santería taraftarlarının Amerika Birleşik Devletleri'nde hayvan kurban etme hakkını onayladı. Aynı şekilde 2009'da Teksas'ta, Templo Yoruba Omo Orisha Texas, Inc. Başkanı Jose Merced'in davasında hayvan kurban etme, hayvan hakları ve din özgürlüğü ile ilgili yasal ve dini meseleler ABD 5. Temyiz Mahkemesi'ne götürüldü.

Mahkeme, Merced'in Teksas Dini Özgürlük ve Restorasyon Yasası (TRFRA) uyarınca Euless, Teksas şehrinin, hayvanların kullanımıyla ilgili yükümlü olduğu kanunları uygulamaktan alıkoyan bir ihtiyati tedbir kararına hak kazandığına karar verdi.

(bkz. uygarlık Pratik & Rem. Kod § 110.005(a)(2)).

Austronezya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Utux

[değiştir | kaynağı değiştir]

Atayal, Seediq ve Taroko halkı, her türlü doğaüstü ruh veya ataya atıfla 'Utux'un kötü şans veya cezalarının akrabalara bulaşacağına inanıyor. Akrabalardan biri bir tabuyu çiğnediği veya talihsizlikle karşılaştığında, bir domuzun kurban edilerek, talihsizlik ve günahın kanla yıkanacağı ve Utux'tan böyle bir hediye ile özür dileneceği ritüel gerçekleştirirler.[103]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Homo Necans: The Anthropology of Ancient Greek Sacrificial Ritual and Myth. trans. Peter Bing. Berkeley: University of California. 1983. ISBN 0-520-05875-5. 
  2. ^ "sacrifice." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
  3. ^ adak 23 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DilDernegi.org.tr. Erişim: 17 Ağustos 2011
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021. 
  5. ^ https://archive.org/stream/NilGunSunnet/Nil%20G%C3%BCn%20-S%C3%BCnnet_djvu.txt [yalın URL]
  6. ^ https://spectrum.library.concordia.ca/id/eprint/978528/1/Dudeck_MA_2014.pdf [yalın URL]
  7. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 80.
  8. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 65.
  9. ^ Hughes, Thomas Patrick. A Dictionary of Islam. W.H. ALLEN & CO., 13 WATERLOO PLACE, PALL MALL S.W. Londra, orijinal basım tarihi: 1895. 4 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL erişim tarihi: 12 Aralık 2007.
  10. ^ "Korban" The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Ed. John Bowker. Oxford University Press, 2000. Oxford Reference Online. Oxford University Press. URL erişim tarihi: 12 Aralık 2007.
  11. ^ "Egyptian Religion and the Problem of the Category "Sacrifice"". academic.oup.com. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022. 
  12. ^ a b Flores, Diane Victoria (2003). Funerary Sacrifice of Animals in the Egyptian Predynastic Period (PDF). 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  13. ^ "In Ancient Egypt, Life Wasn't Easy for Elite Pets". National Geographic. 2015. 29 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  14. ^ Herodot, Histories 2.38, 2.39,2.40,2.41,2.42
  15. ^ Archaeological Institute of America (2016). "Ancient Canaanites Imported Animals from Egypt". 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  16. ^ Behaviour Behind Bones: The Zooarchaeology of Ritual, Religion, Status and Identity. Oxbow Books. 2004. ss. 35-41. ISBN 1-84217-113-5. 
  17. ^ "New funerary and ritual behaviors of the Neolithic Iberian populations discovered". EurekAlert!. 25 Eylül 2020. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  18. ^ a b Burkert (1972), pp. 8–9, google books
  19. ^ Burkert (1985), 2:1:1, 2:1:2. For more exotic local forms of sacrifice, see the Laphria (festival), Xanthika, and Lykaia. The advantageous division of the animal was supposed to go back to Prometheus's trick on Zeus]]
  20. ^ Burkert (1985): 2:1:1; to some extent different animals were thought appropriate for different deities, from bulls for Zeus and Poseidon to doves for Aphrodite, Burkert (1985): 2:1:4
  21. ^ Struck, P.T. (2014). "Animals and Divination", In Campbell, G.L. (Ed.), The Oxford Handbook of Animals in Classical Thought and Life, 2014, Oxford University Press. DOI:10.1093/oxfordhb/9780199589425.013.019, online 14 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. ^ Burkert (1985): 2:1:2
  23. ^ Burkert (1985): 2:1:4
  24. ^ Sarah Hitch, King of Sacrifice: Ritual and Royal Authority in the Iliad, online at 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Harvard University's Center for Hellenic Studies
  25. ^ Griechische Opferbräuche. Schwabe. 1946.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  26. ^ The Mycenaean World. New York: Cambridge University Press. 1976. s. 85. ISBN 978-0-521-29037-1. 
  27. ^ Burkert (1972), 6–7
  28. ^ Macaulay (1904:314) ).
  29. ^ Halm, in Rüpke (ed), 239.
  30. ^ a b Scheid, in Rüpke (ed), 263–71.
  31. ^ Though the household Lares do just that, and at least some Romans understood them to be ancestral spirits. Sacrifices to the spirits of deceased mortals are discussed below in Funerals and the afterlife.
  32. ^ Jörg Rüpke, Religion of the Romans (Polity Press, 2007, originally published in German 2001), p. 81 online. 5 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  33. ^ William Warde Fowler, The Religious Experience of the Roman People (London, 1922), p. 191.
  34. ^ Robert E.A. Palmer, "The Deconstruction of Mommsen on Festus 462/464 L, or the Hazards of Interpretation", in Imperium sine fine: T. Robert S. Broughton and the Roman Republic (Franz Steiner, 1996), p. 99, note 129 online 5 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Roger D. Woodard, Indo-European Sacred Space: Vedic and Roman Cult (University of Illinois Press, 2006), p. 122 online. 6 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Augustan historian Livy (8.9.1–11) says [[Publius Decius Mus (consul 340 BCE|P. Decius Mus]] is "like" a piaculum when he makes his vow to sacrifice himself in battle (devotio).
  35. ^ Rüpke, Jörg, (Ed.) (25 Mart 2011). "Performing the Sacred: Prayers and Hymns". A Companion to Roman Religion. s. 238. ISBN 9781444341317.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  36. ^ Beard et al., Vol 1, 32–36.
  37. ^ Gradel, 21: but this need not imply sacrifice as a mutual contract, breached in this instance. Evidently the gods had the greater power and freedom of choice in the matter. See Beard, et al., 34: "The gods would accept as sufficient exactly what they were offered – no more, no less." Human error in the previous annual vows and sacrifice remains a possibility.
  38. ^ Gradel, 78, 93
  39. ^ Robert Schilling, "The Roman Religion", in Historia Religionum: Religions of the Past (Brill, 1969), vol. 1, pp. 471–72, and "Roman Sacrifice," Roman and European Mythologies (University of Chicago Press, 1992), p. 79; John Scheid, An Introduction to Roman Religion (Indiana University Press, 2003, originally published in French 1998), p. 84.
  40. ^ a b Animals in Celtic Life and Myth. Routledge. 2002. ss. 94-96.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  41. ^ Green, pp. 109-110
  42. ^ Schot, Roseanne (2006). "Uisneach Midi a medón Érenn: a prehistoric cult centre and royal site in Co. Westmeath 27 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Journal of Irish Archaeology, issue 15. pp. 39-46
  43. ^ Myths and Symbols in Pagan Europe: Early Scandinavian and Celtic Religions. Syracuse University Press. 1988. ss. 60-61.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  44. ^ Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. 2006. s. 612.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  45. ^ MacCulloch, John Arnott (1911). The Religion of the Ancient Celts. Chapter 18: Festivals 12 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  46. ^ Hutton, Ronald. The Stations of the Sun: A History of the Ritual Year in Britain. Oxford University Press, 1996. p. 386
  47. ^ MacNeill, Máire. The Festival of Lughnasa: A Study of the Survival of the Celtic Festival of the Beginning of Harvest. Oxford University Press, 1962. pp. 407, 410
  48. ^ The Ritual Killing and Burial of Animals: European Perspectives. 2012. ISBN 978-1-84217-444-9.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  49. ^ Myths and Symbols in Pagan Europe: Early Scandinavian and Celtic Religions. Syracuse University Press. 1988. s. 59.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  50. ^ a b "Why do Jews no longer sacrifice animals?". The Straight Dope. 17 Nisan 2003. 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  51. ^ Rabbi Zalman Kravitz. "Jews For Judaism". 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016. 
  52. ^ "Judaism 101: Qorbanot: Sacrifices and Offerings". 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  53. ^ "What is the Tabernacle of Moses?". 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016. 
  54. ^ Barton 1903, p. 9.
  55. ^ a b c Kovaltchuk (2008).
  56. ^ "Maya and Catholic Religious Syncretism at Chamula, Mexico". Vagabondjourney.com. 26 Kasım 2011. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  57. ^ Traditional festivals. 2. M–Z. ABC-CLIO. 2005. s. 132. ISBN 978-1576070895. 
  58. ^ The Wiley-Blackwell Companion to African Religions. Wiley.com. s. 327.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  59. ^ a b c Juan Campo (2009). Encyclopedia of Islam. Infobase Publishing. s. 342. ISBN 978-1-4381-2696-8. 
  60. ^ "On scriptural essentialism and ritual variation: Muslim sacrifice in Sumatra and Morocco". American Ethnologist. Wiley-Blackwell. 19 (4): 656-71. 1992. doi:10.1525/ae.1992.19.4.02a00020.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  61. ^ a b Juan Campo (2009). Encyclopedia of Islam. Infobase Publishing. s. 282. ISBN 978-1-4381-2696-8. 
  62. ^ a b Edward Hulmes (2013). Ian Richard Netton (Ed.). Encyclopedia of Islamic Civilization and Religion. Taylor & Francis. ss. 248-49. ISBN 978-1-135-17967-0.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  63. ^ Philip J. Stewart (1979), Islamic law as a factor in grazing management: The Pilgrimage Sacrifice 29 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Commonwealth Forestry Review, Vol. 58, No. 1 (175) (March 1979), pp. 27–31
  64. ^ Animal Sacrifice in the World’s Largest Muslim-Majority Nation 2 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Wall Street Journal (September 23, 2015)
  65. ^ Lesley Hazleton (2008). Mary. Bloomsbury Publishing. s. 41. ISBN 978-1-59691-799-6. 
  66. ^ Eid al-Adha 2016: When is it and why does it not fall on the same date every year? 22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Harriet Agerholm, The Independent (6 September 2016)
  67. ^ Zaidi (2011). "A preliminary survey of carrion breeding insects associated with the Eid ul Azha festival in remote Pakistan". Forensic Science International. Elsevier BV. 209 (1–3): 186-94. doi:10.1016/j.forsciint.2011.01.027. PMID 21330071. 
  68. ^ "Sacred Slaughter: The Sacrificing of Animals at theHajjandId al-Adha". Journal of Cultural Geography. Taylor & Francis. 7 (2): 67-88. 1987. doi:10.1080/08873638709478508.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım), Quote: "Id al-Adha's lawful sacrificial offerings include the four species prescribed for Hajj sacrifice, sheep, goats, camels and cattle, and additionally, cow-like animals initialing the water buffalo, domesticated banteng and yaks. To meet market demands for sacrificial animals, pastoralists in northern Africa and southwestern Asia increased their flocks and overstocked grazing land, consequently accelerating the deterioration of biotic resources."
  69. ^ Preece, Rod (2001). Animals and Nature: Cultural Myths, Cultural Realities (İngilizce). UBC Press. s. 202. ISBN 978-0774807241. 
  70. ^ Call to Compassion: Reflections on Animal Advocacy from the World's Religions. Lantern Books. 2011. s. 60. ISBN 978-1590562819. 
  71. ^ For the Sake of Humanity. BRILL. 2006. s. 69. ISBN 9004141251. 
  72. ^ Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press. s. 141. ISBN 0-691-12048-X. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  73. ^ a b Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press. ss. 46, 83-85. ISBN 0-691-12048-X. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  74. ^ Hardenberg (2000). "Visnu's Sleep, Mahisa's Attack, Durga's Victory: Concepts of Royalty in a Sacrificial Drama" (PDF). Journal of Social Science. 4 (4): 267. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2015. 
  75. ^ Hillary Rodrigues 2003.
  76. ^ Ira Katznelson; Gareth Stedman Jones (2010). Religion and the Political Imagination. Cambridge University Press. s. 343. ISBN 978-1-139-49317-8. 
  77. ^ Hillary Rodrigues 2003, ss. 277–78.
  78. ^ June McDaniel 2004, ss. 204–05.
  79. ^ Rachel Fell McDermott (2011). Revelry, Rivalry, and Longing for the Goddesses of Bengal: The Fortunes of Hindu Festivals. Columbia University Press. ss. 204-05. ISBN 978-0-231-12919-0. 
  80. ^ Olivia Lang in Bariyapur (24 Kasım 2009). "Hindu sacrifice of 250,000 animals begins". The Guardian. Londra. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2012. 
  81. ^ "Ritual animal slaughter begins in Nepal". CNN. 24 Kasım 2009. 7 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2012. 
  82. ^ "Gadhimai Temple Trust Chairman, Mr Ram Chandra Shah, on the decision to stop holding animal sacrifices during the Gadhimai festival. Later the trust denied the decision, as per trust such decision was obtained forcefully by animal right. Trust said it is not in our hand to stop the sacrifice it is up to people, as trust or priest never ask devotee to offer sacrifice. It is their sole and self decision" (PDF). Humane Society International. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Temmuz 2015. 
  83. ^ Meredith (29 Temmuz 2015). "Thousands of Animals Have Been Saved in Nepal as Mass Slaughter Is Cancelled". Vice News. Vice Media, Inc. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2015. 
  84. ^ Kumar Yadav (29 Temmuz 2015). "Gadhimai Trust dismisses reports on animal sacrifice ban". 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018. 
  85. ^ The goddesses' henchmen gender in Indian hero worship. Oxford [u.a.]: Oxford University Press. 2003. ss. 45 with footnote 55, 58-59. ISBN 978-0195154269. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2016. 
  86. ^ Is the Goddess a Feminist?: the Politics of South Asian Goddesses. Sheffield, England: Sheffield Academic Press. 2000. s. 77. ISBN 978-0814736197. 
  87. ^ Religion and Rajput Women. Berkeley, California: University of California Press. 1992. ss. 61, 88. ISBN 0-520-07339-8. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  88. ^ Religion and Rajput Women. Berkeley, CA: University of California Press. 1992. ss. 107-08. ISBN 0-520-07339-8. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  89. ^ Ritual Worship of the Great Goddess: The Liturgy of the Durga Puja with interpretation. Albany, NY: State University of New York Press. 2003. s. 215. ISBN 07914-5399-5. Erişim tarihi: 26 Ekim 2015. 
  90. ^ VD Vartak (1975). "Sacred Groves of India" (PDF). Journal of the Bombay Natural History. 72 (2): 314. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); Yazar eksik |soyadı2= (yardım)
  91. ^ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A–M. The Rosen Publishing Group. s. 41. ISBN 978-0823931798. 
  92. ^ "Archived copy" (PDF). 18 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015. 
  93. ^ Bali Today: Love and social life By Jean Couteau, Jean Couteau, et al. p. 129 Bali Today: Love and social life. 2008. ISBN 9789799101150. 
  94. ^ Indonesia. Footprint Handbooks. 2001. s. 450. ISBN 1900949512. 
  95. ^ a b "Does Goddess Kali Really Demand Human Sacrifice to Slay Demons?". The Quint. 6 Kasım 2018. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  96. ^ "Murder gets human sacrifice colour". The Hindu. Pudukottai: Kasturi & Sons. 3 Haziran 2020. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  97. ^ Herbert Plutschow (1996). "Archaic Chinese Sacrificial Practices in the Light of Generative Anthropology" (İngilizce). Anthropoetics. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021. As we have learned above, Shang dynasty sacrifice consisted in humans and animals and, to a lesser extent, wine and food (millet), and sometimes, as practiced later in Japan, tools, weapons and clothing. Sacrificial animals included dogs (traditionally interpreted as guides for the spirits, to help them during their hunts), and also sheep, oxen and pigs. 
  98. ^ "祭孔的起源與發展" (Çince). Taipei Confucius Temple Governing Board. 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. ...高祖十二年（前195年）十二月，漢高祖劉邦平定英布之亂後，於返京途中，路過曲阜孔廟，漢高祖以全牛、全豬、全羊之太牢重禮祭孔廟，為後世立下天子祭孔典範。 
  99. ^ "中山大學 West BBS-西子灣站 / 分類佈告 / maev91 / 高雄地名知多少". 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2011. 
  100. ^ "林真-馬年運程, 馬年運氣書,風水、掌相、看相、八字、命理、算命". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. 
  101. ^ Marie-Jose Alcide Saint-Lot (2003). Vodou, a Sacred Theatre: The African Heritage in Haiti. Educa Vision Inc. s. 14. ISBN 978-1584321774. 
  102. ^ Insoll, T. Talensi Animal Sacrifice and its Archaeological Implications, pp. 231–34
  103. ^ "太魯閣族" (Çince). 原住民族委員會. 22 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021. 在部落中有一種力量，就如泰雅的gaga一樣，太魯閣叫做gaya。Gaya是家與部落的中心，每一個成員都必須嚴格遵守的，否則一人違規全家或全部落都會遭殃的。 這種力量像是一種規訓，如果不遵守就會觸犯禁忌、受到祖先的懲罰，這時必須殺豬來解除。其內容各gaya間會略有不同，但大抵來說都是道德上的訓誡，如不可口出穢言、要參與部落活動等等。 


Kaynak hatası: <ref> "note" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="note"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hayvan_kurbanı&oldid=34183126" sayfasından alınmıştır